Biofizika

Murakkab tizimlar biofizikasi biror organ, organizm, tur, ‘o’ulyatsiyalarda bo’ladigan murakkab jarayonlarning fizik-kimyoviy asoslarini va ularga turli xil fizik omillarning tahsirini o’rganadi. Murakkab tizim deganimizda nafaqat organizm, ‘o’ulyatsiya, balki biogeotsenoz yoki biosfera ham tushuniladi. Murakkab tizimlar biofi-zikasi biologiya fani nazariyalarilari bilan ish ko’radi. Masalan, CH.Darvinnig evolyutsion tahlimoti bo’yicha turlarning kelib chiqishida tashqi tahsirlarning (quyosh nuri, bosim, shamol, radioaktiv nurlar) ahamiyati katta. Murakkab tizimlar biofizikasi rivojlanish, yahni filogenez va ontogenez qonuniyatlari bilan birga tashqi omillarning o’rganilayotgan tizimlarga tahsir qilish mexanizmlarini ham o’rganadi. Biofizikaning ushbu bo’limi kibernetikadan, matematik modellashdan keng foydalanadi.


Biofizik tadqiqotlarning usullari

Albatta har bir fanning rivojlanishi u foydalanadigan usullarga va yondashuvlarga bevosita bog’liqdir. Biz quyida zamonaviy biofizikaning ayrim usullari haqida mahlumot berdik.

Elektron mikrosko’iya usuli bilan makromolekulalar, membranalar, hujayra organoidlarining holati, shakl va o’lchamlari aniqlanadi.
Spektrofotometriya usuli eritmalardan o’tgan nurning bir qismini yutilishini o’lchashga asoslangan. Ushbu usul bilan modda kontsentratsiyasi o’lchanadi, makromolekulalarning ikkilamchi strukturasi, molekula ayrim guruhlarini ionlashuvini o’rganiladi.
Rentgen nurlari difraktsiyasi usuli bilan biomolekulalarning fazoviy strukturasi, ularning shakli va o’lchamlari, ikkilamchi struktura elementlarining orientatsiyasi aniqlanadi.
Fluorestsent zondlar usuli. Ushbu usulda maxsus kimyoviy organik moddalar - zondlardan foydalaniladi. Zond ”tikilgan” biomolekulaga mahlum bir to’lqin uzunligidagi nur bilan tag’sir ettirganimizda, ushbu molekula qo’zg’aladi va o’zidan boshqa to’lqin uzunligidagi nurni chiqaradi va ushbu nurni fluorimetr asbobi bilan o’lchanadi. Fluorestsentsiya usuli bilan makromolekulalarning konformatsion holati, xromofor guruhlarning harakatchanligi, bahzi ionlar trans’orti o’rganiladi.