BioküTLƏLƏrin və yanar bərk tullantilarin utilizasiya yollarinin müqayisəli analizi



Yüklə 0,49 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə5/10
tarix02.01.2022
ölçüsü0,49 Mb.
#42117
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
31) irp journal - 2018-2 186-192

Yanacağın növü 

Olçü v. 

İVQ 

Ekvivalenti 

kKal 


kVt 

MG 


Təbii qaz, m

3

 

Elektrik enerjisi 

1 kVt·s 

864 


1,0 

3,62 


0,108 

Neft 


1 л 

10500 


12,2 

44,00 


1,313 

Təbii qaz 

1 м 

3

 



8000 

9,3 


33,50 

Metan 



1 м 

3

 



11950 

13,8 


50,03 

1,494 


Daş kömür (W=10%) 

1 кг 


6450 

7,5 


27,00 

0,806 


Ağac kömürü 

1 кг 


6510 

7,5 


27,26 

0,814 


Ağac ovuntusu 

1 кг 


4100 

4,7 


17,17 

0,513 


Saman ovuntusu 

1 кг 


3465 

4,0 


14,51 

0,433 


Günəbaxan zoğu ovuntusu 

1 кг 


4320 

5,0 


18,09 

0,540 


Yaş ağac  (W=50-60%) 

1 кг 


1940 

2,2 


8,12 

0,243 



Journal of Radiation Researches, vol.5, №2, 2018, Baku 

188 


Quru ağac  (W=20%) 

1 кг 


3400 

3,9 


14,24 

0,425 


Kağız 

1 кг 


3970 

4,6 


16,62 

0,496 


Günəbaxan qıçaları, soya 

1 кг 


4060 

4,7 


17,00 

0,508 


Qarğıdalı qıçası (W>10%) 

1 кг 


3500 

4,0 


14,65 

0,438 


Küləş 

1 кг 


3750 

4,3 


15,70 

0,469 


Pambıq budaqcıqları 

1 кг 


3470 

4,0 


14,53 

0,434 


Tənək çöpləri (W=20%) 

1 кг 


3345 

3,9 


14,00 

0,418 


 

Göründüyü kimi Cədvəl 1-də qeyd olunan BK nğvlərindən ən aşağı İVQ-nə malik olanı 

yaş  ağacdır.  Lakin,  nəzərə  almaq  lazımdır  ki,  ağac,  hətta  oduncaq  kimi  də  əksər  hallarda  yaş 

şəkildə istifadə olunmur. Quru ağacın İVQ yaş ağaca nisbətən 1,7 dəfə çoxdur. Bitki mənşəli BK 

növlərindən ən böyük İVQ-nə malik olanı günəbaxan zoğudur, hansı ki, yaxın gələcəkdə bizim 

ölkəmiz üçün də ən səmərəli xammal növü sayıla bilər. Cədvəl 1-də qeyd olunan BK növlərinin 

hər  biri  ilə  bizim  ölkəmiz  olduqca  zəngindir.  Bunlardan  əlavə  xüsusi  önəm  kəsb  edən  bir-sıra 

digər  BK  növləri  də  vardır  ki,  hansılarla  ki,  bizim  ölkəmiz,  xüsusən  də  dağlıq  və  dağətəyi 

rayonlar zəngindir. Bu BK növlərinə misal olaraq, ağ və qırmızı gəndəlaşı, boymadərəni, tütün 

və qarğıdalı zoğlarını, qarğıdalı özəyini, günəbaxanın tac hissəsini, qıja, qanqal, dəvətikanı və s. 

kimi  çoxillik  bitki  növlərini,  həmçinin  fındıq  və  qoz  qabıqları  və  s.-ni  göstərmək  olar.  Xüsusi 

əhəmiyyət kəsb edən BK növlərindən biri də noxud bitkisinin zoğ hissəsidir, hansı ki, çox sərt 

olduğundan heyvandarlıqda yem kimi bir o qədər də istifadə oluna bilmir.  

Mövcud BK növlərinin resurs xarakteristikaları barədə aşağıdakıları qeyd etmək olar: 

-  bütün canlı materiyanın ümumi kütləsi 2000 milyard tondur; 

-  yerdə bitən bitkilərin ümumi kütləsi 1800 milyard tondur; 

-  meşələrin ümumi kütləsi 1600 milyard tondur; 

-  bir nəfərə düşən yerüstü (su bitkiləri nəzərə alınmadan) BK-nin kütləsi 400 tondur; 

-  yerüstü  BK  növlərində  akkumulyasiya  olunan  enerjinin  miqdarı  25000  EC-a  bərabərdir 

(1 EC = 10

18

 C); 


-  BK-nin bir illik artımı 400 milyard tona bərabərdir; 

-  yerüstü BK növlərinin enerji toplama sürəti 3000 EC/il (95 TVt) təşkil edir; 

-  bütün enerji növlərinə olan ümumi tələbat 400 EC/il (12 TVt) təşkil edir; 

-  BK enerjisinə olan ümumi tələbat 55 EC/il (1,7 TVt), yəni 14,2 % təşkil edir. 

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, əgər planlı şəkildə istifadə olunarsa, onda BK-nin (əkilib 

becərilən  növlər  də  daxil  olmaqla)  hesabına  bütün  dünya  ölkələrinin  enrji  tələbatının  sonuncu 

bənddə qeyd olunduğu kimi 14,2 %-ni deyil, 26 %-ni təmin etmək mümkündür. 

 

BK və YBT-dan yeni, süni və sintetik yanacaq növlərinin alınmasının perspektivləri 



 

BK, YBT və sellüloza tərkibli bərk məişət tullantılarından (BMT) istifadəni maraqlı edən 

vacib cəhətlər ondan ibarətdir ki, əksər növ BK-in (xüsusən də ağac və ağac məhsulları, pambıq 

və üzüm budaqcıqları, və s.) təkibinin 45-60 %-ni sellüloza, 15-35 %-ni  liqnin, 15-25 %-ni  isə 

qemisellüloza təşkil edir. Bitki mənşəli BK növlərinə gəldikdə, onların tərkibinin 25 %-i liqnin, 

75 %-i karbohidrogenlərdən (əsasən sellüloza) və saxaridlərdən ibarətdir, hansılar ki, biri-biri ilə 

polimer  zəncir  şəklində  əlaqəlidir.  Liqnin  sellüloza  molekullarını  əlaqələndirmək  məqsədilə  

“yapışqan” rolunu oynayır.  

BK  və  sellüloza  tərkibli  bərk  məişət  tullantılarının  (BMT),  o  cümlədən  də  YBT-ın 

element  tərkibi  də  onların  utilizasiya  üsullarının  seçilməsində  müstəsna  əhəmiyyət  kəsb  edir. 

Cədvəl  2-də  bəzi  BK  növlərinin  və  quru  kanalizasiya  tullantılarının  element  tərkibləri 

verilmişdir. 





Yüklə 0,49 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin