BioküTLƏLƏrin və yanar bərk tullantilarin utilizasiya yollarinin müqayisəli analizi
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Journal of Radiation Researches, vol.5, №2, 2018, Baku
- BK və YBT-dan yeni, süni və sintetik yanacaq növlərinin alınmasının perspektivləri
|
Yanacağın növü
Olçü v. İVQ Ekvivalenti kKal
kVt MG
Təbii qaz, m 3 Elektrik enerjisi 1 kVt·s 864
1,0 3,62
0,108 Neft
1 л 10500
12,2 44,00
1,313 Təbii qaz 1 м 3
8000 9,3
33,50 - Metan 1 м 3
11950 13,8
50,03 1,494
Daş kömür (W=10%) 1 кг
6450 7,5
27,00 0,806
Ağac kömürü 1 кг
6510 7,5
27,26 0,814
Ağac ovuntusu 1 кг
4100 4,7
17,17 0,513
Saman ovuntusu 1 кг
3465 4,0
14,51 0,433
Günəbaxan zoğu ovuntusu 1 кг
4320 5,0
18,09 0,540
Yaş ağac (W=50-60%) 1 кг
1940 2,2
8,12 0,243
Journal of Radiation Researches, vol.5, №2, 2018, Baku 188
Quru ağac (W=20%) 1 кг
3400 3,9
14,24 0,425
Kağız 1 кг
3970 4,6
16,62 0,496
Günəbaxan qıçaları, soya 1 кг
4060 4,7
17,00 0,508
Qarğıdalı qıçası (W>10%) 1 кг
3500 4,0
14,65 0,438
Küləş 1 кг
3750 4,3
15,70 0,469
Pambıq budaqcıqları 1 кг
3470 4,0
14,53 0,434
Tənək çöpləri (W=20%) 1 кг
3345 3,9
14,00 0,418
Göründüyü kimi Cədvəl 1-də qeyd olunan BK nğvlərindən ən aşağı İVQ-nə malik olanı yaş ağacdır. Lakin, nəzərə almaq lazımdır ki, ağac, hətta oduncaq kimi də əksər hallarda yaş şəkildə istifadə olunmur. Quru ağacın İVQ yaş ağaca nisbətən 1,7 dəfə çoxdur. Bitki mənşəli BK növlərindən ən böyük İVQ-nə malik olanı günəbaxan zoğudur, hansı ki, yaxın gələcəkdə bizim ölkəmiz üçün də ən səmərəli xammal növü sayıla bilər. Cədvəl 1-də qeyd olunan BK növlərinin hər biri ilə bizim ölkəmiz olduqca zəngindir. Bunlardan əlavə xüsusi önəm kəsb edən bir-sıra digər BK növləri də vardır ki, hansılarla ki, bizim ölkəmiz, xüsusən də dağlıq və dağətəyi rayonlar zəngindir. Bu BK növlərinə misal olaraq, ağ və qırmızı gəndəlaşı, boymadərəni, tütün və qarğıdalı zoğlarını, qarğıdalı özəyini, günəbaxanın tac hissəsini, qıja, qanqal, dəvətikanı və s. kimi çoxillik bitki növlərini, həmçinin fındıq və qoz qabıqları və s.-ni göstərmək olar. Xüsusi əhəmiyyət kəsb edən BK növlərindən biri də noxud bitkisinin zoğ hissəsidir, hansı ki, çox sərt olduğundan heyvandarlıqda yem kimi bir o qədər də istifadə oluna bilmir. Mövcud BK növlərinin resurs xarakteristikaları barədə aşağıdakıları qeyd etmək olar: - bütün canlı materiyanın ümumi kütləsi 2000 milyard tondur; - yerdə bitən bitkilərin ümumi kütləsi 1800 milyard tondur; - meşələrin ümumi kütləsi 1600 milyard tondur; - bir nəfərə düşən yerüstü (su bitkiləri nəzərə alınmadan) BK-nin kütləsi 400 tondur; - yerüstü BK növlərində akkumulyasiya olunan enerjinin miqdarı 25000 EC-a bərabərdir (1 EC = 10 18 C);
- BK-nin bir illik artımı 400 milyard tona bərabərdir; - yerüstü BK növlərinin enerji toplama sürəti 3000 EC/il (95 TVt) təşkil edir; - bütün enerji növlərinə olan ümumi tələbat 400 EC/il (12 TVt) təşkil edir; - BK enerjisinə olan ümumi tələbat 55 EC/il (1,7 TVt), yəni 14,2 % təşkil edir. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, əgər planlı şəkildə istifadə olunarsa, onda BK-nin (əkilib becərilən növlər də daxil olmaqla) hesabına bütün dünya ölkələrinin enrji tələbatının sonuncu bənddə qeyd olunduğu kimi 14,2 %-ni deyil, 26 %-ni təmin etmək mümkündür.
BK, YBT və sellüloza tərkibli bərk məişət tullantılarından (BMT) istifadəni maraqlı edən vacib cəhətlər ondan ibarətdir ki, əksər növ BK-in (xüsusən də ağac və ağac məhsulları, pambıq və üzüm budaqcıqları, və s.) təkibinin 45-60 %-ni sellüloza, 15-35 %-ni liqnin, 15-25 %-ni isə qemisellüloza təşkil edir. Bitki mənşəli BK növlərinə gəldikdə, onların tərkibinin 25 %-i liqnin, 75 %-i karbohidrogenlərdən (əsasən sellüloza) və saxaridlərdən ibarətdir, hansılar ki, biri-biri ilə polimer zəncir şəklində əlaqəlidir. Liqnin sellüloza molekullarını əlaqələndirmək məqsədilə “yapışqan” rolunu oynayır. BK və sellüloza tərkibli bərk məişət tullantılarının (BMT), o cümlədən də YBT-ın element tərkibi də onların utilizasiya üsullarının seçilməsində müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Cədvəl 2-də bəzi BK növlərinin və quru kanalizasiya tullantılarının element tərkibləri verilmişdir. |