BioküTLƏLƏrin və yanar bərk tullantilarin utilizasiya yollarinin müqayisəli analizi
Yüklə 0,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Açar sözlər: kömür, neft, qaz, nüvə yanacağı, ənənəvi yanacaqlar, qeyri-ənənəvi alternativ yanacaqlar,
biokütlə, bərk yanar tullantılar, piroliz, qazlaşdırma, fermentasiya, bioqaz, generator qazı.
Bəlli olduğu kimi, hal-hazırda bəşəriyyətin tələb etdiyi əsas enerji növləri sayılan elektrik, və istilik enerjisi əsasən bərk, maye və qaz şəkilli ənənəvi yanacaq növlərindən istifadə etməklə istehsal olunur. Əgər ayrı-ayrı istisna halları nəzərə almasaq, onda bütün dünya üzrə hasil olunan elektrik enerjisinin əsas hissəsi istilik elektrik stansiyalarının (İES) payına düşür. Sonrakı yerləri isə atom elektrik stansiyaları (AES) və su elektrik stansiyaları (SES) tutur. AES da digər və daha enerjitutumlu növü olan nüvə yanacağından istifadə etməklə fəaliyyət göstərir. Lakin həm bütün növ ənənəvi yanacaq növləri, həm də nüvə yanacağı daimi deyildir. Bəlli olduğu kimi, bəşəriyyət yaxın gələcəkdə təbii enerji mənbələri olan ənənəvi yanacaq çatışmamazlığı ilə üzləşəcəkdir. Belə ki, əgər inkişaf etmiş ölkələrdə elektrik enerjisinə olan tələbatın illik artım tempinin 2,53% olduğunu nəzərə alsaq, onda dünya üzrə olan bütün neft ehtiyatlarının 25-48, qaz eytiyatlarının 35-64, daş kömür ehtiyatlarının 228-330, uran ehtiyatlarının isə 30-60 ilə tam tükənəcəyi bəlli olur [1-3]. Azərbaycanın neft və qaz ehtiyatlarına gəlincə, bizim respublikamızda bu sahədə vəziyyət heç də ürək açan deyildir. Belə ki, Azərbaycan neft ehtiyatlarına görə OPEK də daxil olmaqla 103 ölkə arasında 20-ci, qaz ehtiyatlarına görə isə 107 ölkə arasında 27-ci sırada qərarlaşır. Bu ilk baxışdan bir qədər təsəlli verici kimi görünsə də, neftin və qazın hazırki hasilat tempi və xarici ölkələrə ixracatı ilə əlaqədar mövcud neft ehtiyatlarımızın ən yaxşı halda 70 ilə, qaz ehtiyatlarının isə 100 ilə tam tükənəcəyi bəlli olur [4,5]. Yuxarıda qeyd olunanları nəzərə aldıqda, bəlli olur ki, gələcəkdə məcburən əsas yanacaq rolunu odun oynaya bilər, hansı ki, tarixən bəşəriyyətə bəlli olan ən qədim yanacaq növü hesab olunur. Lakin odundan çox planlı şəkildə istifadə etmək lazımdır. Belə ki, ondan yanacaq kimi geniş miqyasda istifadə böyük fəlakətə, yəni bütün canlı aləmin (bütövlükdə faunanın) məhvinə gətirib çıxara bilər. Odur ki, nə qədər meşə qırılırsa, ona adekvat miqdarda da meşəsalma işləri aparılmalıdır və yaxud, əksər ağac növlərinin təkrar bərpa müddətinin 50 ildən yuxarı olduğunu nəzərə alaraq, onların hər ildə 2%-dən artıq kəsilməsinə qəti qadağalar qoyulmalıdır. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, hazırda Azərbaycanın ən məhsuldar meşə fondunun 261000 ha hissəsi |