Biologik faol moddalar. Gormonlar. Ularning vazifasi va klassifikatsiyasi. Reja gormonlar klassifikatsiyasi

Gormonlar klassifikatsiyasi.
Gormonlarni kimyoviy tabiatiga ko‘ra quyidagi sinflargabo‘lish mumkin:

1. Oqsil –peptid tabiatiga ega gormonlarga: folikulastimullovchi gormon (FSG), lyutennirlovchi gormon (LG), tireotrop gormon (TTG) insulin, paratireoid gormon (PTG), Kortikotropin (AKTG) glyukagon, kalsitonin, somatostatin, vazopressin, oksitotsin va boshqalar.

   
   

2. Aminokislotalar xosilalari: katexolaminlar, tireoid gormonlar va boshqalar.

   
   

3. Steroid birikmalar- buyrak usti bezi steroidlari (kortikosteriodlar), jinsiy gormonlar (androgenlar, estrogenlar, gistonlar va boshqalar).

   
   

4. Prostaglandinlar.

   
   

Gormonlar to‘qimalariga va hujayralar strukturalariga tanlab ta’sir etadilar. Qator gormonlar plazmatik membranada joylashgan spetsifik retseptor bilan bog‘lanadi. Gormon retseptor aloqalari gormon ta’sir mexanizmida boshlang‘ich reaksiya, bir qator gormonlar uchun plazmatik membrana yuzasida, boshqalari uchun hujayra ichida joylashgan retseptorlarda amalga oshadi.

Gipotalamus gormonlari.
Gipotalamus (lotincha gipo-tagi, talamus - do‘mboq). Vegetativ nerv sistemasining po‘stloq ostidagi oliy asab markazini tashkil qiladi. Markaziy nerv sistemasining oliy bo‘limlari bilan endokrin sistema orasidagi aloqador bevosita bosh miyaning mana shu strukturasida yuzaga chiqadi. Markaziy nerv sistemasi bilan endokrin sistema orasidagi munosabatlar gipotalamusning nerv hujayralarida ishlab chiqariladigan gumoral (Humor- lotincha suyuqlik) faktorlar orqali amalga oshadi. Juda kuchli biologik faoliyatga ega bo‘lgan bu kimyoviy birikmalar gipotalamusi gormonlari bo‘lib, ularni neyrogormonlar va asosiy effekti gipofizda ishlab chiqariladigan periferik bezlar faoliyatini idora qiladigan trop gormonlarni ajratishni boshqarish bo‘lganidan bir guruhi rilizing (ingilizcha - ajratish) faktorlar yoki liberinlar deb ataladi. Ularning ba’zilari gipofiz gormonlari sekretsiyasini sekinlashtirish qobiliyatiga ega bo‘lganligi uchun statinlar (yunoncha statiros- to‘xtatish) deb ataladi. Bu gormonlar 3-15 tagacha aminokislota qoldig‘laridan tashkil topgan kalta peptidlardir. Bu gormonlar gipotalamusning nerv uchlarida sintezlanadi. Uning gormonlari umumiy qon oqimiga chiqarilmaydi, bevosita gipofizga portal kapilyarlari orqali etkaziladi.