Biologiyadan masala va mashqlar yechish

1-masala.Temurning tana massasi 70 kg bo‟lib, bir kunlik iste‟mol qilingan 
uglevoddan hosil bo‟lgan jami energiya 2050 kkalga teng. Ozuqadagi kunlik oqsil va 
yog‟ miqdori teng bo‟lib, uglevod miqdori ulardan 2,5 marta ko‟p. Ovqat hazm 
qilishga va bir kecha-kunduzda bajarilgan ishga sarflangan energiya miqdorini kkalda 
hisoblab toping?
Masalaning yechimi:
Mazkur masala 8-sinf Odam va uning salomatligi darsligidan o‟rin olgan 
“Energiya almashinuvi” mavzusiga tegishli bo‟lib, uni ishlash jarayonida pedagog 
quyidagilarga e‟tibor berishi lozim: 
1) Dastlab pedagog 2050 kkal uglevod necha gr ekanligini aniqlashi zarur. 
Buning uchun darslikda berilgan ma‟lumotlardan 4,1 kkal energiya 1gr uglevodning 
oksidlanishidan hosil bo‟lishini asos qilib, 2050 kkal energiyani 4,1 kkal energiya 
miqdoriga bo‟lamiz va uglevod necha gr ekanligini aniqlaymiz. 
2050 : 4,1= 500 gr uglevodning miqdori. 

---

2) Endi masala mazmunida noma‟lum bo‟lgan oqsil va yog‟ miqdorini topamiz. 
500 : 2,5 = 200 gr bu esa oqsil va yog‟ning umumiy miqdori. 
3) Uchinchi amal orqali oqsil va yog‟ning alohida massasini topamiz va har biri 
necha kkal energiya hosil qilishini hisoblaymiz. 
a)200 : 2 = 100 grdan oqsil va yog‟ bor ekan. 
b)100 × 4,1 = 410 kkal (oqsil) 
v)100 × 9.3 = 930 kkal (yog‟) 
4) Oqsil, yog‟ va uglevodning umumiy energiyasini aniqlaymiz. 
410 + 930 + 2050 = 3390 kkal umumiy energiya. 
5)Darslikdan bizga ma‟lumki, energiya almashinuvi uch bosqichda boradi ya‟ni: 
birinchi bosqich: asosiy moddalar almashinuviga sarflanadigan energiya; 
ikkinchi bosqich: ovqat hazm qilishga sarflanadigan energiya; 
uchinchi bosqich: bir kecha-kunduzda bajarilgan ishga sarflanadigan energiya.
Temurning tana massasi 70 kg ligi masala mazmunida berilgan, bu 
ma‟lumotlarga tayanib, asosiy moddalar almashinuviga sarflanadigan energiya 
miqdorini aniqlab olamiz: (Eslatma: 1kg tana massasiga 1 soatda 1 kkal energiya 
sarflanadi)
70 × 24 = 1680 kkal energiya asosiy moddalar almashinuviga sarflanadigan energiya 
aniqlangach, umumiy energiyadan ayirsak, ovqat hazm qilishga va bir kecha-
kunduzda bajarilgan ishga sarflangan energiya miqdori kelib chiqadi. 
3390 – 1680 = 1710 kkal
Javob: Temur bir sutka davomida 1710 kkal energiya ovqat hazm qilishga va 
bir kecha-kunduzda bajarilgan ishga sarflangan.