Bitiruv-malakaviy ishiga tushuntiruv yozuvi

3.9. Sanoat korxonalarini yoritish.

Yorug’lik inson faoliyati davomida juda muhim rol o’ynaydi. Ko’rish inson uchun asosiy ma’lumot manba hisoblanadi. Umumiy olinadigan ma’lumotning taxminan 90% ko’z orqali olinadi.

Shuning uchun ham sanoat korxonalarini ratsional yoritish sifatli mahsulot ishlab chiqarish sharoitini yaxshilaydi, ishchilarni charchashdan salaydi va unumdorligini oshiradi. Oqilona yoritilgan zonalarda ishlayotgan ishchilarning kayfiyati yaxshi bo’ladi; shuningdek xavfsiz mehnat qilish sharoiti yaratiladi va buning natijasida baxtsiz xodisalar kesin kasayadi. Bundan ko’rinib turibdiki, sanoat korxonalarini yoritishga faqat gigienik talab qo’yilmasdan, balki texnik iqtisodiy talablar ham qo’yiladi. Elektromagnit spektorlarining to’lqin uzunliklari 10 n.m dan 340000 n.m gacha oralig’i spektorlari optik jaryoni deb ataladi, bundan 10 dan 380 nyum i infraqizil nurlar, 380 dan 770 n.m i ko’rinadigan nurlar va 770 dan 340000 n.m gacha bo’lganlari esa ultra-binafsha nurlar deb aytiladi. Biz ko’zimiz bilan binafsha rangdan to qizil rangacha bo’lgan yorug’lik nurlarini sezamiz.
Sanoat korxonalarini yoritishning mukammalligi sifat va son ko’rsatkichlari bilan tavsiflanadi. Son ko’rsatkichlari nur oqimi, yorug’lik kuchi, yorqinlik, nur qaytarish koeffitsentlari, yorug’lik kiradi.
Nur oqim nur energiyasining quvvati sifatida aniqlanadi va u inson ko’ziga ta’sir qilish sezgisi sifatida baholanadi. Nur oqimining birligi sifatida lyumen (lm) qabul qilingan.
Nur oqimi faqatgina fizik ko’rsatkich bo’lib qolmasdan, balki fiziologik ko’rsatkich sifatida ham aniqlanadi. Chunki uning o’lchov birliklari kurish sezgisiga asoslangan.
Hamma nur manbalari, shu jumladan, yoritish asboblari ham fazoga bir xilda nur sochmaydi, shuning uchun fazodagi nur oqimi zichligini aniqlovchi yorug’lik kuchi I birligi kiritilgan. O’tadigan va tushadigan nur oqimi fazo yoki yuza bilan baholanishi mumkin [10].
Sun’iy yoritish manbalari.
Ish bajarish vazifasiga ko’ra suniy yoritishlar: ishchi yoritilish, avariya yoritilishi va maxsus yoritilishlarga bo’linadi.
Sanoat korxonalarida unumli ish sharoitini tashkil qilish va ishchilarni ish sharoitlarini yaxshilash maqsadida ko’zni toliqishdan saqlovchi yoritish vostalarini tashkil qilish sanoat korxonalari oldiga qo’yilgan asosiy sanitariya-gigienik talabdir. Bunday sharoit tashkil qilish uchun sanoat korxonalarini yoritish sistemalariga quyidagi asosiy talablar qo’yiladi.

1. 
   Ish joylarini yoritish sanitariya gigienik normalar asosida ish kategoriyalariga moslashgan bo’lishi kerak. Ish joylarini maksimal yoritish albatta ish sharoitini yaxshilashga olib keladi.
   
2. 
   Ish olib borilayotgan yuzaga va ko’zga ko’rinadigan atrof-muhitga yorug’lik bir tekis tushadigan bo’lishi kerak. Chunki, agar ish olib borilayotgan yuzada va atrof -muhitda yaltiroq uchastkalar mavjud bo’lsa, unda ko’zning ularga tushishi va qaytib ish zonasiga qaraganda ko’zning jimirlashishi va ma’lum vaqt ko’nikishi kerak bo’ladi.
   
3. 
   Ishchi yuzalarida keskin soyalar bo’lmasligi kerak. Chunki ish yuzasida keskin soyalarning bo’lishi, ayniqsa u soyalar harakatlanuvchi bo’lsa, bajarilayotgan obektning ko’rinishini yomonlashtiradi.
   
4. 
   Ishlab chiqarish zonalarida to’g’ri yoki nur qaytishi ta’sirida hosil bo’layotgan yaltirash bo’lmasligi kerak. Chunki ish zonalaridagi yaltirash ko’zning ko’rish qobiliyatini pasaytirib, ko’zni qamashtirishi mumkin.
   
5. 
   Yoritilish miqdori vaqt bo’yicha o’zgarmas bo’lishi kerak. Yoritilishning ko’payib-kamayishi, agar o’qtin-o’qtin ro’y beradigan bo’lsa, ko’zga zarar keltiradi, chunki ko’z yorug’lik o’zgarishlariga ko’nikishiga to’g’ri keladi.
   
6. 
   Yorug’lik nurlarini optimal yo’nalish bilan yo’naltirish kerak, bunda ma’lum holatlarda detalning ichki yuzalarini ko’rish va boshqa holllarda detal yuzasidagi kamchiliklarni yaxshiroq ko’rish imkoniyati tug’iladi.
   
7. 
   Yorug’likning lozim bo’lgan spektor tarkibini tanlash zarur. Bu talab materiallarning rangini aniq belgilash zarur bo’lgan hollarda muhim rol o’ynaydi.
   
8. 
   Yorug’lik qurilamalari qo’shimcha xavflar manba bo’lmasligi kerak. Shuning uchun yoritish manbalari ajaratadigan issiqlikni, tovush chiqarishini maksimal kamaytirish kerak.
   
9. 
   Yoritish qurilmasi ishlatish uchun qulay, o’rnatish oson va iqtisodiy samarali bo’lishi kerak.