Bitkilərin işıqlanma şəraitinin optimallaşdırılması və istiliyə təlabatının nizamlanması

Cədvəl 5.
İşıqlanma şəraitinin bitkilərin məhsuldarlığına və təsərrüfatın səmərəlilik əmsalına təsiri

Bitki	İşıqlanma şəraiti	Bir bitkinin orta çəkisi, qr-la		Kökün çəkisinin yarpağın çəkisinə nisbəti	Təsərrüfatın səmərəlilik əmsalı
		Kök və ya kökü yumrunun	Yarpaq və kökün
Şəkər çuğunduru	Kölgədə İşıqda	46 444	114 139	100:24,8 100:31	0,28 0,76
Kartof	Kölgədə işıqda	44 456	160 200	100:36,3 100:44	0,22 0,70

İşıq çatışmadıqda bitki cücərtiləri zəif və uzanmış olur. Belə şəraitdə taxıllar zəif kollanır, buğumlararası məsafə çox uzanır və bitkilərin gövdəsi yerə yatır, dəni isə xırda olur. İşıq çatışmadıqda çox vaxt bitkilər meyvə orqanı əmələ gətirmir və ya onu tez tökürlər. Əksinə, yaxşı işıqlanma şəraitində bitkilər normal inkişaf edir və yüksək məhsul verirlər.

Amerika alimi D.Stanselə görə çəltik sahəsində ilk dövr­lər­də bitkilər işıqla təmin olunsa da, sonra onlar bir- birini və eləcə də üst təbəqənin alt təbəqəni kölgələndir­məsi nəticəsində işıq­lan­ma şəraiti pozulur. İşıqlanma şəraitinin 1% dəyişdiril­mə­si, uy­ğun olaraq məhsuldarlığı 1,4% dəyişir.
Qarışıq, təkrar və aralıq əkinlərdən istifadə etməklə, ərazi­nin işıqlanma şəraitindən bütün il boyu səmərəli istifadə etmək müm­kündür. Bu üsullardan istifadə edildikdə cənub en dairə­sin­də yerləşən ərazilərdə eyni sahədən il ərzində iki- üç məh­sul götürülür.
Əkinçilikdə bitkilərin işıq amilinə tələbatının ödənilməsi, sə­pin normasını və üsulunu düzgün seçmək­lə hektarda tələb olu­nan bitki sıxlığının saxlanılması yolu ilə həyata keçirilir. Bitkilər normal sıxlıqda daha yaxşı işıqlanma şəraitinə malik olur.
Əkin sahələrində alaq bitkiləri güclü inkişaf edərək, xüsusi­lə ilk inkişaf mərhələlərində mədəni bitkiləri daha çox kölgələn­dirir­lər. Ona görə də, mədəni bitkiləri işıqla daha yaxşı təmin et­mək üçün alaqlar vaxtında məhv edilməlidir.
İstifadə olunan bitkilərin seçilməsində və yerləşdiri­l­mə­sin­də sahənin relyefi nəzərə alınmalıdır. İşığa daha çox tələbat göstərən bitkilər ərazinin mailliyi cənuba doğru olan yamac­la­rın­da və həm də cərgələr şimaldan cənuba doğru olmaqla yer­ləş­dirilməlidir.