Biznes boshqaruv asoslari

Yana bir muhim omil, mamlakatdagi hukumat rahbarlari, mehnat jamoalari, muxolif 
partiya vakillari va halqning xorijiy investorlarga nisbatan boʻlgan doʻstona munosabatlaridir. 
Undan tashqari oddiy halqning xorijliklarga, ularning mamlakatdagi iqtisodiy-ijtimoiy faoliyatiga 
boʻlgan munosabati ham katta ahamiyat kasb etadi. Ushbu omil ham investorlarning mamlakatdagi 
faoliyatlariga katta taʻsir oʻtkazadi. Hukumatning siyosati yana bir muhim omil hisoblanib, 
investorlarning faoliyatiga turli xil taʻsir oʻtqazishi mumkin. Albatta, hukumat olib borayotgan 
iqtisodiy siyosat bevosita yoki bilvosita biznes, savdo va investitsiyalash jarayoniga oʻz taʻsirini 
oʻtkazadi. Bunda uch jihatga alohida eʻtibor berilishi zarur: xorijiy investorlarning loyihalarda 
qatnashish darajasi. Xorijiy investorlarni oʻz biznesining qanday kismiga egalik qilishlari 
kiziqtiradi. Bu esa loyiha turiga bogʻliq: a) agar investitsiya loyihasi eksportga yunaltirilgan, 
hamda xom ashyoning asosiy kismi chetdan keltirilayotgan boʻlsa, investor biznesning maksimal 
darajada katta kismiga (baʻzida 100%iga) egalik qilishga daʻvogar boʻladi; b) agar investitsiya 
loyihasi eksportga yunaltirilgan, hamda xom ashyoning asosiy kismi mamlakatning ichki xom 
ashyosi boʻlsa, investor xuddi shunday biznesning qoʻshni mamlakatlardagi shart-sharoitlariga 
qarab ish tutadi; v) agar investitsiya loyihasi mahsulotni ichki bozorda sotishga muljallagan boʻlsa, 
koʻpgina TMKlar sherikchilik asosida ish yuritishga harakat qiladilar, aks holda boshqa 
raqobatchilar ulardan oldin bozorni egallab olishlari mumkin.
Xorijliklarning mehnati. Xorijiy investorlar oʻz biznesi va daromadlarini hamyurtlari 
nazorati ostida boʻlgani maʻkul deb fikralashadi. Ammo ishga juda koʻp xorijliklarni jalb etish 
xarajatlarni oshirib yuboradi.
Valyuta muomalasini tartibga solish. Xorijiy investorlarni mamlakatga mablagʻ olib 
kirish, uni sarflash imkoniyatlaridan tashqari biznesdan topilgan daromadni konvertirlangan 
valyutaga ayirboshlash, chetga olib chiqish, valyuta hisob rakamiga ega boʻlish imkoniyatlari 
nixoyatda kiziqtiradi.Keyingi omil infrastruktura holati boʻlib, u mamlakatdagi yuqoridagi sanab 
oʻtilgan omillarning mavjud boʻlishidan keyingi muhim omillardandir. Unda ishlab chiqarish 
uchun yer maydonlaridan foydalanish, yerni ijaraga olish shartlari va muddati, avtomobilь va temir 
yoʻllarning sanoat xududlarini asosiy transport boʻgʻinlari (portlar, aeroportlar) va bozorlar bilan 
boglanganligi, elektr energiyasining mavjudligi, suv taʻminoti darajasi (baʻzi xollarda ichimlik suv 
bilan taʻminlanganlik darajasi), telekommunikatsiyaning rivojlanish darajasi, telefon, faks, teleks 
aloqalarining mavjudligi, kompьyuter orqali aloqa oʻrnatish masalalari muhimdir.
Ishchi kuchi. Koʻpincha xorijiy investitsiyalarni kiritishning asosiy sababi qilib qabul 
qiluvchi mamlakatda ish kuchining arzonligi koʻrsatiladi. Lekin, investitsiyalarni jalb qilishga 
savodxonlik, ishchi kuchining malaka darajasi, mehnat qilish etikasi, mehnat unumdorligi darajasi, 
turli ijtimoiy harakatlarning ishlab chiqarish jarayoniga taʻsiri va boshqalar ham oʻz taʻsirini 
koʻrsatadi.

---