Biznes va tadbirkorlik
Yüklə 14,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
160 30 60
100 140
160 190 40 80
140 180
200 220 50 100 180 200 220 230 12. Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega: Q=6K 2 L 3 . Kapital narxi 60000 so’m, ishchi kuchi narxi 130000 so’m bo’lsa, u maksimal mahsulot ishlab chiqarishi uchun qancha ishchi kuchidan va qancha miqdordagi kapitaldan foydalanadi? 13.Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagicha berilgan: Q(K,L,M)=56K 0.25
L 0.3
M 0.33
ushbu funksiyaning musbat, manfiy yoki o’zgarmas masshtab samarasiga ega ekanligi aniqlansin.
0.5
L 0.5
Bir birlik mehnat narxi 40000 so’m, bir birlik capital narxi 90000 so’m bo’lsa, firma Q=1500 birlik mahsulot ishlab chiqarishi uchun qancha miqdorda mehnat va kapitalga ega bo’lishi kerak? 13. Jadvaldagi bo’sh kataklarni to’ldiring. Ishchi kuchi hajmining o’zgarishi (L) Umumiy mahsulot hajmi (Q) Chekli mahsulot (MP) O’rtacha mahsulot (AP) 3 … … 20 4 … 15 … 5 100
… … 6 … 5 … 7 … … 13
334
Masalalar 1-masala 33 Iste’molchilarning naflili funktsiyasi quyidagicha U=2x*y x apelsin iste’mol xajmi u banan iste’mol xajmi 1 kg apelsin narxi 2 dollar, 1 kg banan narxi 5 dollar. Iste’molchi ushbu maxsulotni iste’mol qilish uchun 1 haftada 20 dollar sarflaydi. Ma’lumki, banan narxi oshgani uchun uning narxi 3 dollarga tushdi, apelsin narxi o’zgarmay qoldi. 1) Banan narxi tushgunga qadar, iste’molchi qancha miqdorda banan va apelsin iste’mol qilgan. 2) Iste’molchi banan narxi tushgunga qadar oshgan nafliligni banan narxi tushgandan keyin ham taminlashi uchun u qancha mablag’ sarflashi kerak bo’ladi va qancha miqdorda banan va apelsiniste’mol qilishi kerak. 3) Daromad samarali va ayirboshlash samarasining miqdoriy qiymati aniqlansin.
U=2x*y → max 2x+5y=20 1) x=20/22=5 y=20/2*5=2 Demak iste’molchi 1 haftada 5kg apelsin 2 kg banan iste’mol qilgan va u U=2*5*2=20 birlik naflilik bor 2) banan narxi 3 dollarga tushdi. Keyin iste’molchi oldingi 20birlik naflilik olish uchun qancha mablag’ sarflashi quyidagicha aniqlaymiz U=2*x*2=20 2*x+3*u=TC TC-oldingi naflilik taminlash uchun zarur bo’lgan mablag’, ushbu masalani quyidagi echimlarini olamiz x=c/4 y=c/6 U=2*c/4*c/6=20 2*c
2 =20*24
c 2 =480/2=240 S ning kvadratini yuqotish uchun 240ni ildizga olamiz. c 2 =√240 c 2 =15,5 A=15,5/2*2=3,9 B=15,5/2*=2,58 Iste’molchi oldingi 20 biolik naflilikni taminlash uchun 15,5 dollar sarflashi kerak bo’ladi hamda 3,9kg yaqin apelsin va 2,58kg ga yaqin banan iste’mol qilish kerak. 3) Banan narxi 3 dollarga tushgandan keyin iste’molchi qancha miqdorda banan va apelsin qilishini aniqlaymiz. U=2x*y
33
I.A. Bakiyeva, S.M.Xolmurodov “Mikroiqtisodiyot” fanidan masalalar to’plami. 2015 y 30-33
335
2x+3y=20 x=20/2*2=5 y=20/2*3=3,33 Demak almashtirish samarasi ΔA quyidagicha aniqlanadi ΔV=2,58-2=0,58 ΔA=3,9-5=-1,1 Iste’molchi 1,1 kg apelsindan vos kechib, qo’shimcha 0,58 kg banan iste’mol qiladi. Daromad samorasi: ΔD=3,33-2,58=0,78 Umumiy samara: ΔA+ΔD=0,58+0,75=1,33kg
F shaxs naflilik funktsiyasi (U a )ni maksimallashtirmoqchi. Uning oylik maoshi 100 so’m. U karta o’ynasa, bir xil ehtimollik bilan daromadi 1500 so’mga oshishi yoki 50 so’mga kamayishi mumkin. Uning naflilik grafik funktsiyasi quyidagicha keltirilgan:
a b v
500 1000 1500 a) A shaxs karta o’ynaydimi? b) Tavakkalchilikka munosabati qanday? c) Tavakkalchilikni yo’qotish uchun u qancha so’mdan voz kechishi lozim? Echish: A shaxs daromadining nafliligini hisoblaymiz. U(500)=4; U(1500)=7 Kutiladigan daromad nafliligi EU(R)= 0.5*4+0.5*7=5.5 ga teng. Naflilik garafigiga ko’ra, 5.5 to’g’ri keladigan daromad 900 so’mga teng. A shaxs kutiladigan daromadi: EU(R)= 0.5*500+0.5*1500=1000 so’m. 1000 so’m naflilik U(1000)=6. Shunday qilib, E[U(1000)]=U(1000) kafolatlangan. Daromad nafliligi U(1000), karta o’ynash natijasida kutiladigan daromad nafliligi E[U(1000)] katta bo’lgani uchun u karta o’yinida qatnashmagani ma’qul.
2) Naflilik grafigining yuqori qavariqligi shuni ko’rsatadiki, tavakkalchilik bilan bog’liq har qanday daromadning nafliligi kafolatlangan, daromad nafliligidan kichik. Shuning uchun ham A shaxs tavakkalchilikka moyil emas. 3) A shaxsning tavakkalchiliksiz daromadi quyidagicha aniqlanadi: R(tavakkalchiliksiz)=maxR-S=1500-S S – tavakkalchiliksiz to’lov A shaxsning 900 so’mdan kam bo’lmagan daromad olsagina 5.5 dan kam bo’lmagan naflik oladi. Demak, yozish mumkinki 1500-S≥ 900, bunda 600≥S. Yutuqni ta’minlash uchun A shaxs 600 so’m to’lash kerak bo’ladi.
336
Aytaylik, iste’molchini byudjeti 10000 so’m. U bozordan go’sht xarid qilmoqchi. Qo’y go’shtini 1kgsi 25000 so’m, molniki esa 2000 so’m. Agar puli 1500 so’mga ko’paysa yoki aksincha 5000 so’mga kamaysa xaridor o’z pulini go’sht olish uchun qanday sarflashi mumkin. Uni mumkin bo’lgan variantlarini ko’rsating. Grafikda tasvirlang.
Iste’molchini daromadi 10000 so’m bo’lganda 10000/2500=4 10000/2000=5 Mol go’shti Qo’y go’shti 4 0
1,25
2,5
1 3,75
0 5
Iste’molchini daromadi 15000 so’m bo’lganda 15000/2500=6 15000/2000=7,5
4- masala Firma bir yil 1,5 mln. so’m, ikkinchi yil esa 2 mln.so’m foyda qildi. Narxlar 2-yilda 1- yilga nisbatan 1,25 marta oshgan bo’lsa, firmaning 2 – yilda 1-yilga nisbatan real foyda qanchaga o’zgargan. 1-yil – 1,5 mln 2-yil – 2 mln. foyda Narx – 1,25 marta ko’paygan
P P 2
P 2 – real foyda Қўй гўшти
4
3,75 Мол гўшти
Qo’y
go’shti
6
7,5 Mol go’shti
337
Pn – nominal foyda - narxlar darajasi 100000 1500000
1600000 1600000
25 . 1 2000000 Pr Demak 2 yilda nisbatan real foyda 100000 oshgan. 8-mavzu. Bozor va tavakkalchilik Masalalar Minilgan avtomobil yangisiga nisbatan ancha arzon sotila di, chunki, uning sifati haqidagi ma’lumotlar asimmetrik-dir: bunday avtomobilni sotuvchi bo’lg’usi xaridordan ko’ra ko’proq biladi. 34 Xaridor avtomobilni tekshirib ko’rish uchun tajribali mexanikni yollashi mumkin, lekin bari bir sotuvchi ko’proq biladi. Bundan tashqari, mazkur avtomobil sotilishining o’ziyoq u haqiqatan ham «limon» ekanligini tasdiqlashi mumkin, xush, nega bo’lmasa ishonchli mashinani sotish kerak? Natijada, minilgan mashinaning bo’lg’usi xaridorida hamisha uning sifa- tiga nisbatan shubha bo’ladi va bu hamisha ham asossiz emas 1. Oligapolist bir oyda 3 ming dona tovar ishlab chiqarar edi, ammo kelasi oydan 4 ming dona mahsulot ishlab chiqarishni rejalashtirmoqda. Agar uning mahsulotlariga oylik talab funksiyasi Q=7000-P ko’rinishida bo’lsa, kelgusi oyda uning foydasi qanday o’zgaradi?
Mahsulotga talab funksiyasi Q=7000-P dan narxni topsak P=7000-Q bo’ladi. Q=3000 dona bo’lganda mahsulot narxi P=7000-3000=4000 bo’ladi daromad esa TR=P×Q=3000×4000=12 mln ga teng. Q=4000 dona bo’lganda mahsulot narxi P=7000-4000=3000 bo’ladi, daromad esa TR=P×Q=4000×3000=12 mln ga teng bo’ladi. Ikkalasada ham bir xil daromad miqdori, lekin mahsulot hajmi ortganda uning harajatlari ham ortadi. Shuning uchun mahsulot hajmi 4000 dona bo’lgandan keyin oligapolist foydasi kamayadi.
kamaytirmoqchi. Hozir u oyiga 2 ming dona mahsulot ishlab chiqaradi keyingi oydan esa ishlab chiqarish hajmini 50% ga qisqartirmoqchi. Uning foydasi qanday o’zgaradi, agarda monopolist mahsulotiga bo’lgan bozor talabi funksiyasi 3000- 2×P ko’rinishida bo’lsa? Yechimi: Mahsulotga talab funksiyasi Q=3000-2×P dan narxni topsak, P=1500-0.5Q teng bo’ladi. Q=2000 dona bo’lganda mahsulot narxi P=1500-1000=500 bo’ladi, daromad esa TR=P×Q=2000×500=1 mln ga teng. Kelasi oydan mahsulot hajmi 50 % ga kamaysa 2000×0.5=1000 dona mahsulot ishlab chiqariladi.
34 I.A. Bakiyeva, S.M.Xolmurodov “Mikroiqtisodiyot” fanidan masalalar to’plami. 37-38 338
Q=1000 dona bo’lganda mahsulot narxi P=1500-500=1000 bo’ladi, daromad esa TR=P×Q=1000×1000=1 mln ga teng bo’ladi. Ikkalasada ham bir xil daromad miqdori. Mahsulot hajmi ko’paysa uning harajatlari ham ortadi, shuning uchun mahsulot hajmi 1000 dona bo’lgandan keyin monopolistning foydasi ortadi. 0000 oshgan.
1.
“Roison” firmasida ishchilarning ish soatlari 8 soatdan 6 soatga qisqartirildi. Ish unumdorligi necha foizga oshsa ishlab chiqarish hajmi 2%ga ortadi? 35
2. Robiyaning mablag’i 100 000 so’mni tashkil etadi. U ushbu puliga olma va go’sht sotib olmoqchi. Bozorda 1 kg olma narxi 2000 so’m va 1 kg go’sht narxi 7000 so’m edi. Bozordagi o’zgarishlar tufayli olma narxi 1500 so’mga tushdi, lekin go’sht narxi 20% ga ko’tarildi. Robiyaning dastlabki va hozirgi vaqtdagi byudjet chizig’i grafikda chizilsin va o’zgarishlarni izohlang. 3. Firma paypoq ishlab chiqaradi. Buning uchun 1 kunda 5 soat mehnat va 6 soat kapitaldan foydalanadi. Mehnatning chekli mahsuloti 90 ta paypoq, kapitalning chekli mahsuloti 120 ta paypoqqa teng. Bir soatlik ish haqi 4000 so’m, kapital narxi 5000 so’m. Resurslar sarfini yaxshilash orqali maksimal mahsulot ishlab chiqarish hajmini aniqlang. 4. Sexda 4 ta stanok va 14 ta ishchi ishlaganda 30 ta stul ishlab chiqariladi. Agar 3 ta stanok va 6 ishchi ishlasa 36 ta stul ishlab chiqariladi. Kapital va mehnatning chekli mahsuloti o’zgarmas. Sexda 7 stanok va 10 ta ishchi ishlasa, qancha stul ishlab chiqariladi (bu yerda mehnatni qurollanganlik darajasidan foydalaniladi)?
. K 16 va L 9 resurslar majmuasidan o’tuvchi izokvanta chizilsin.
ga teng. Mehnat narxi 6000, kapital narxi 10000 so’m. Firmaning yalpi harajati 1800000. Aniqlansin: a) maksimal mahsulot hajmi va uni ta’minlovchi resurslar sarfi; b) masshtab samarasi qanday? 7. Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagicha berilgan Q=L 0.25 ×K
agar L- 9%ga, K- 4 %ga ortirilsa, ishlab chiqarish hajmi qanday o’zgaradi? 8.Firma ishlab chiqarishda kapital va mehnatdan foydalanadi. Ishlab chiqarish funksiyasi Q=10L
0.5 ×K 0.3 . Bo’sh qolgan kataklarni to’ldiring va izokvanta chizig’ni grafikda aks ettiring. K 20 … 25 … 10 L … 20 25
… Q 100 100 100 100 100 Bir birlik kapital narxi-20$, bir birlik mehnat narxi-20$ bo’lsa, izokostani chizing va uninq og’ish burchagi aniqlang.
L =200 va TP L (16)=4000 bo’lsa:
35
I.A. Bakiyeva, S.M.Xolmurodov “Mikroiqtisodiyot” fanidan masalalar to’plami. 43-44
2 1 2 1 K
Q L 2 1 2 1 2K
Q L
339
A) AP L (15) ni toping. B) AP L
10. Ishlab chiqarish funksiyasi Q L 0,5
K 0,5
. Jamg’arma normasi 0,5, amortizatsiya normasi 0,1. Mehnat sarfi o’zgarmas. Boshlang’ich mehnat sarfi – 160 000, boshlang’ich kapital narxi – 90 000. Keyingi va uzoq muddatli oraliq uchun ishlab chiqarish hajmi topilsin (R.Solou modeli).
grafigi chizilsin: Q (L,K) Mehnat harajatlari, L Kapital harajatlari, K 10
20 30
40 50 10 20
40 70
90 100 20 35
60 100
140 160 30 60
100 140
160 190 40 80
140 180
200 220 50 100 180 200 220 230 12. Firmaning ishlab chiqarish funksiyasi quyidagi ko’rinishga ega: Q=6K 2 L 3 . Kapital narxi 60000 so’m, ishchi kuchi narxi 130000 so’m bo’lsa, u maksimal mahsulot ishlab chiqarishi uchun qancha ishchi kuchidan va qancha miqdordagi kapitaldan foydalanadi? 13.Ishlab chiqarish funksiyasi quyidagicha berilgan: Q(K,L,M)=56K 0.25
L 0.3
M 0.33
ushbu funksiyaning musbat, manfiy yoki o’zgarmas masshtab samarasiga ega ekanligi aniqlansin.
0.5
L 0.5
Bir birlik mehnat narxi 40000 so’m, bir birlik capital narxi 90000 so’m bo’lsa, firma Q=1500 birlik mahsulot ishlab chiqarishi uchun qancha miqdorda mehnat va kapitalga ega bo’lishi kerak? 13. Jadvaldagi bo’sh kataklarni to’ldiring. Ishchi kuchi hajmining o’zgarishi (L) Umumiy mahsulot hajmi (Q) Chekli mahsulot (MP) O’rtacha mahsulot (AP) 3 … … 20 4 … 15 … 5 100
… … 6 … 5 … 7 … … 13
10-mavzu. Ishlab chiqarish xarajatlari Masalalar 1. O’tgan yili «Samandar» korxonasida o’zgaruvchan xarajatlar, umumiy xarajatlarning 3%ni tashkil qilgan. Buy il esa o’rtacha doimiy xarajatlar 4%, o’rtacha umumiy xarajatlar esa 8%ga ortdi. «Samandar» korxonasining o’rtacha o’zgaruvchang xarajatlar nisbatini toping. 36
36
340
2. O’tgan yili «Nemo» korxonasida o’zgaruvchan xarajatlar umumiy xarajatlarning 2%ni tashkil qilgan. Bu yil esa o’rtacha doimiy xarajat 3% o’rtacha umumiy xarajat esa 6,5%ga ortdi. «Nemo» korxonasining o’rtacha o’zgaruvchan xarajatlar nisbatini toping?
1. Resurs harajatlari o’zgarmas N=2. Boshqa harajatlar L=2, K=16, P L =10, P
K =5, P
N =1
birlikka teng. Ishlab chiqarish funksiyasi Q(L,K,N)=20×L+26×K+K×L×N +N 2 ko’rinishida. Tadbirkor umumiy mehnat va kapital harajatlarini 100 birlik qilishi uchun oldingi harajatlarini qanday o’zgartirishi kerak? 2. Bo’sh kataklarni to’ldiring. Q AFC VC AC MC TC 0 - - - - 100 10 20 20 5 30 11 390 40 420 50 2 14 3.Mavjud ma’lumotlar asosida bo’sh kataklarni to’ldiring. Q TC AFC VC AC MC 1 1 500 2 6 000 2 600 3 7 800 4 21 600 4. Jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib bo’sh kataklarni to’ldirish mumkinmi? Q AVC VC AC MC TC 1 2 500 2 2 000 3 5 000 4 5 500 Yüklə 14,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|