Biznes va tadbirkorlik
Yüklə 14,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
5 1 100 5. Uzoq muddatli ishlab chiqarish oralig’ida quyidagi bo’sh kataklar to’ldirilsin. Q VC AC MC TC 0 1 5 000 2 4 500 3 3 000 4 14 000 5 15 000 6. Firmaning chekli harajati Q ga bog’liq bo’lib quyidagicha berilgan: MC=(Q-15) 2 +150 Agar bizga o’zgarmas harajatlar ma’lum, ya’ni FC=2 200 dollar ga teng bo’lsa, o’rtacha harajatlar topilsin.
qolgan harajatlar topilsin. 341
FC VC AFC AVC AC MC 0 60
1 100
2 130
3 155
4 190
5 210 8. Firma rahbari X.Xamraev harajatlar hisobotini yo’qotib qo’ydi, quyidagi jadvalda firmaning ba’zi bir harajatlari berilgan. Bo’sh kataklar to’ldirilsin.
TC VC AC MC AVC AFC 1
5
9 2
9
3
4 4 22
5
8
6 27 9. Ishlab chiqarish hajmiga bog’liq chekli harajat funksiyasi quyidagicha berilgan: MC=(Q-10) 2 +50. Agar o’zgarmas harajat FC=1200 bo’lsa, o’rtacha harajatlar topilsin. 10. O’rtacha harajatlar minimumi MC=2×Q-100 da ta’minlanadi. FC=1000 va maksimal daromad P=200 da erishilsa, ishlab chiqarish hajmi topilsin. 11. Chekli harajatlar funksiyasi MC=(Q-10) 2 +50. Agar bizga o’zgarmas harajatlar ma’lum bo’lib FC=1200 bo’lsa, o’rtacha harajat miqdori topilsin. 12. Agar o’zgarmas harajatlar miqdori 50 mln so’mga teng bo’lsa, jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib mahsulot birliklari uchun umumiy harajat, o’rtacha harajat va chekli harajatlar aniqlansin.
1 2 3 4 5 6 7 O’zgaruvchan harajat, mln so’mda 9 16 28 42 70 106 160 3.
11-mavzu. Raqobatlashgan bozorlardagi firmalari Masalalar 1-masala Firmada birinchi tur mahsulotdan N dona, ikkinchi tur mahsulotdan esa M dona ishlab chiqarib sotildi. Birinchi tur mahsulotdan S so’m/dona, ikkinchi tur esa
342
I so’m/dona. Bu mahsulotni ishlab chiqarishga sarflangan umumiy xarajat K so’m bo’lsa, olingan umumiy foyda (zarar)ni toping. 37
Yechish: TR=P*Q π=TR-TC TR=N*S; TR=M*I π=(N*S)+(M*I)-K; π=NS+MI-K.
Jadvalda o’zgarmas doimiy xarajatlarga ko’ra, “B” korxonada biznes yuritishning ikki varianti berilgan. Jadval to’ldirilsin. Korxona qay bir variantda ko’proq foyda oladi? Jadvalda sotish hajmi mahsulot ishlab chiqarish hajmiga teng deb olingan.
P Q TR AFC FC AVC VC ATC TC Aπ Π 6 1000
6000 2 2000 3 3000 5
5000 1 1000 5 1500
7500 2 3000 2 3000 4 6000 1 1500
TR 1 =6*1000=6000 FC 1 =AFC*Q=2*1000=2000 VC 1 =AVC*Q=3*1000=3000 ATC 1 =AFC+AVC=2+3=5 TC=ATC*Q=5*1000=5000 π=TR-TC=6000-5000=1000 Aπ=P-ATC=6-5=1
TR 2 =5*1500=7500 AFC 2
1 =2
FC 2 =AFC*Q=2*1500=3000 AVC=ATC-AFC=4-2=2 VC 2 =AVC*Q=2*1500=3000 TC=VC+FC=3000+3000=6000 Aπ=P-ATC=5-4=1 π=TR-TC=7500-6000=1500.
Firma 600 000 so’mlik mahsulot ishlab chiqardi. Uni sotishdan kelgan foyda, 100 000 so’mni tashkil etdi. Agar oboroti 3, 4, 6 oy bo’lsa, yillik foyda miqdori qanday bo’ladi? 1) 12 oy÷3 oy=4; 600 000*4=2 400 000 2) 12 oy÷6 oy=2; 600 000*2=1 200 000 3) 12 oy÷4 oy=3; 600 000*3=1 800 000
“K” firma 8 yil ishlaydi deb 800 000 so’mga avtomobil sotib oldi. Agar avtomobil har yili 30 000 so’mga arzonlashsa, uning tugash bahosi qancha?
8*30 000=240 000; 800 000-240 000=560 000 so’m. 5-masala Iste’molchi oylik daromadining 40 ming so’mni oziq-ovqat va kiyim-kechak uchun sarflaydi deb faraz qilaylik. Oziq-ovqat birligining bahosi 500 so’mni, kiyim-kechakniki 1000 so’m bo’lsa, u holda daromadning shu darajasida quyidagi muqobil variantlarning qay birini tanlash imkoniyatiga ega bo’ladi?
37
343
Oziq-ovqat Kiyim-kechak A 10 15 B 15 10 V 40 20 G 20 50 D 20 20 40 000÷2=20 000 20 000÷500=40 20 000÷1000=20 6-masala Firma ma’lum miqdorda mahsulot sotib, N so’m daromad va K so’m foyda qilgan. O’rtacha o’zgarmas xarajat І so’m/dona, o’rtacha o’zgaruvchan xarajat esa R so’m/dona ekanligi ma’lum. Firma qancha mahsulot sotgan?
Yechish: TR – H π – K TC=(AFC+AVC)*Q; TC=(I+R)*Q H-K=(I+R)*Q; Q=(H-K)/(I+R) 7-masala Xonadon daromadining 4/5 qismi iste’mol uchun ishlatiladi. Iste’mol etilgan qismining 25% ga teng summasi jamg’ariladi. Buning ¾ qismi investitsiyalangan bo’lib, investitsiya miqdori 15 000 so’m. Oila daromadini toping. Berilishi: Daromad=4/5 iste’mol iste’mol=25%, ya’ni ¼ jamg’arma jamg’arma= ¾ investitsiya investitsiya=15 000 so’m daromad - ? Yechish: ((x*4/5)*1/4)*3/4=15 000 X*4/5*1/4*3/4=15 000 x=15 000÷(1/5*3/4) =15 000*20/3=100 000 so’m 8-masala Monopolist korxonaning mahsulotiga bo’lgan talab Qd = 200 – 10P formula bilan berilgan.Bu korxonaning qisqa davr ichida harajatlar esa TS = 0,5Q
2 +18Q+100 formula bilan berilgan. Aytaylik har bir ishlab chiqarish mahsulotga solingunga qadar va undan so’ng korxonaning maksimal ishlab chiqarish hajmini toping.
qabul qilishi 344
1. “Ziyo” aktsionerlik jamiyati 2 mln so’m foyda qildi. Firma aktsiyalarining 15% Otabek Murodovga, 25% Rayim Karimovga, 35% Begzod Axmedovga tegishli bo’lsa, ular qanchadan divident oladilar?
2. Aktsiyadorlarning umumiy yig’ilishida aktsiyadorlarga aktsiya nominal bahosining 9%i miqdorida divident berish qabul qilindi. 250 ming so’m, 300 ming so’m, 800 ming so’mlik aktsiya paketi bor. Aktsiyador qancha foyda oladi?
3. Fransiyada shampan vinosini ishlab chiqaruvchi tarmoqda 8 ta firma faoliyat yuritadi. 1-firmaning bozordagi mahsulotlari ulushi jami 8 ta firma mahsulotlarining 20 % ni, xuddi shunday 2-firma 15 % ni, 3-chisi 14 % ni, 4-chisi 13% ni, 5-chisi 12 % ni, 6-chisi 10%, 7-chisi esa 9% ni tashkil etadi. Ushbu tarmoqni monopol tarmoq deb ayta olamizmi?
umumiy harajatlar funksiyasi quyidagicha: TC 900 0.02Q 2 ; Bu yerda: Q – lavlagi hajmi, kg. 5 kg. lavlagining bozor narxi 200 so’m bo’lsa, maksimal foyda olishi uchun fermer xo’jaligi qancha mahsulot yetishtirishi kerak?
so’m. O’rtacha harajat 1200 24Q ga teng. Aniqlansin: a) ishlab chiqarish hajmi qancha bo’lganda firma zarar bilan ishlaydi? b) ishlab chiqarish hajmi qancha bo’lganda firma maksimal foyda oladi? c) ishlab chiqarish hajmi qancha bo’lganda firma zararsiz ishlaydi?
Xom-ashyoga sarfi - 400 ming so’m; Xonalarni yoritish uchun sarfi – 24 ming so’m; Transport harajatlari – 120 ming so’m; Boshqaruv xodimlari ish haqi - 240 ming so’m; Ishlab chiqarishdagi ishchilar ish haqi – 600 ming so’m; Uskunaning qiymati – 6 mln.so’m (xizmat ko’rsatish muddati – 10 yil, amortizatsiya ajratma proportsional ravishda ajratiladi). Ishlab chiqarish hajmi 1 yilda 3 mln. donaga teng. Bir pachka sigaret narxi 1000 so’m bo’lsa, firmaning o’rtacha o’zgarmas, o’rtacha o’zgaruvchan va o’rtacha umumiy harajatlari hamda firmaning foydasi topilsin.
funksiyasi berilgan:
400Q
600Q
2
345
Mahsulotning bozor narxi 1600 so’m bo’lsa: a) firma iqtisodiy foyda oladimi yoki zarar ko’rib ishlaydimi? b) tovarning bozor narxi qancha bo’lganda, firma uzoq muddatli oraliqda normal foyda oladi.
a) uzoq muddatli oraliqda firma mahsulotiga qanday narx o’rnatiladi? b) tipik firmaning uzoq muddatli oraliqdagi ishlab chiqarish hajmi qancha? v) yangilikka intiluvchi firmaning o’rtacha harajatlari tipik firmaning o’rtacha harajatlaridan 40% ga kam bo’lsa, yangilikka intiluvchi firma qancha iqtisodiy foyda oladi va qancha miqdorda mahsulot ishlab chiqarsa, maksimal foyda oladi?
3 - 20×Q 2 +400×Q+250 000 ko’rinishida berilgan. Qisqa muddatli oraliqda tovarning narxi necha so’mga tushib ketsa firma bozorni tark etadi?
berilgan:
Q D -sotib olinadigan miqdor; P- narxi. Tipik firmaning umumiy harajati TC
bo’lsin. a) Uzoq muddatli oraliqda qancha firmalar faoliyat yuritadi? b) Bir birlik mahsulot narxi qancha so’mni tashkil etadi? c) Tarmoqning taklif funksiyasini yarating.
11. Faraz qilaylik non bozori raqobatlashgan. Nonga bo’lgan talab quyidagi funksiya orqali berilgan: Q
Q D -sotib olinadigan non miqdori; P-non narxi. Tipik non sexining umumiy harajati TC
bo’lsin. Aniqlansin: a) Uzoq muddatli oraliqda qancha non sexlari faoliyat yuritadi? b) Bir dona non narxi hamda ishlab chiqaruvchilar daromadi qancha so’mni tashkil etadi? 9. Talab funksiyasi ushbu ko’rinishda berilgan: P=8100-9Q Mazkur funksiyadan foydalanib, a) chekli daromad (MR)?
b) qaysi hajmda MR=0 bo’ladi? c) qaysi hajmda TR maksimal bo’ladi? 80
100Q
- Q
2 LATC 346
d) TR maksimal bo’lgandagi talab elastikligi qiymati aniqlansin.
4. “Ziyo” aktsionerlik jamiyati 2 mln so’m foyda qildi. Firma aktsiyalarining 15% Otabek Murodovga, 25% Rayim Karimovga, 35% Begzod Axmedovga tegishli bo’lsa, ular qanchadan divident oladilar?
5. Aktsiyadorlarning umumiy yig’ilishida aktsiyadorlarga aktsiya nominal bahosining 9%i miqdorida divident berish qabul qilindi. 250 ming so’m, 300 ming so’m, 800 ming so’mlik aktsiya paketi bor. Aktsiyador qancha foyda oladi?
6. Fransiyada shampan vinosini ishlab chiqaruvchi tarmoqda 8 ta firma faoliyat yuritadi. 1-firmaning bozordagi mahsulotlari ulushi jami 8 ta firma mahsulotlarining 20 % ni, xuddi shunday 2-firma 15 % ni, 3-chisi 14 % ni, 4-chisi 13% ni, 5-chisi 12 % ni, 6-chisi 10%, 7-chisi esa 9% ni tashkil etadi. Ushbu tarmoqni monopol tarmoq deb ayta olamizmi?
umumiy harajatlar funksiyasi quyidagicha: TC 900 0.02Q 2 ; Bu yerda: Q – lavlagi hajmi, kg. 5 kg. lavlagining bozor narxi 200 so’m bo’lsa, maksimal foyda olishi uchun fermer xo’jaligi qancha mahsulot yetishtirishi kerak?
so’m. O’rtacha harajat 1200 24Q ga teng. Aniqlansin: a) ishlab chiqarish hajmi qancha bo’lganda firma zarar bilan ishlaydi? b) ishlab chiqarish hajmi qancha bo’lganda firma maksimal foyda oladi? c) ishlab chiqarish hajmi qancha bo’lganda firma zararsiz ishlaydi?
6. Firma sigaret ishlab chiqaradi, uning 1 yillik harajatlari berilgan: Xom-ashyoga sarfi - 400 ming so’m; Xonalarni yoritish uchun sarfi – 24 ming so’m; Transport harajatlari – 120 ming so’m; Boshqaruv xodimlari ish haqi - 240 ming so’m; Ishlab chiqarishdagi ishchilar ish haqi – 600 ming so’m; Uskunaning qiymati – 6 mln.so’m (xizmat ko’rsatish muddati – 10 yil, amortizatsiya ajratma proportsional ravishda ajratiladi).
347
Ishlab chiqarish hajmi 1 yilda 3 mln. donaga teng. Bir pachka sigaret narxi 1000 so’m bo’lsa, firmaning o’rtacha o’zgarmas, o’rtacha o’zgaruvchan va o’rtacha umumiy harajatlari hamda firmaning foydasi topilsin.
funksiyasi berilgan:
Mahsulotning bozor narxi 1600 so’m bo’lsa: a) firma iqtisodiy foyda oladimi yoki zarar ko’rib ishlaydimi? b) tovarning bozor narxi qancha bo’lganda, firma uzoq muddatli oraliqda normal foyda oladi.
a) uzoq muddatli oraliqda firma mahsulotiga qanday narx o’rnatiladi? b) tipik firmaning uzoq muddatli oraliqdagi ishlab chiqarish hajmi qancha? v) yangilikka intiluvchi firmaning o’rtacha harajatlari tipik firmaning o’rtacha harajatlaridan 40% ga kam bo’lsa, yangilikka intiluvchi firma qancha iqtisodiy foyda oladi va qancha miqdorda mahsulot ishlab chiqarsa, maksimal foyda oladi? 9. Raqobatlashuvchi firmaning umumiy harajatlar funksiyasi TC=2×Q 3 - 20×Q 2 +400×Q+250 000 ko’rinishida berilgan. Qisqa muddatli oraliqda tovarning narxi necha so’mga tushib ketsa firma bozorni tark etadi? 10. Raqobatlashgan bozorda A tovarga bo’lgan talab funksiyasi quyidagicha berilgan: Q D =36000-18P Q D -sotib olinadigan miqdor; P- narxi. Tipik firmaning umumiy harajati TC
bo’lsin. d) Uzoq muddatli oraliqda qancha firmalar faoliyat yuritadi? e) Bir birlik mahsulot narxi qancha so’mni tashkil etadi? f) Tarmoqning taklif funksiyasini yarating.
11. Faraz qilaylik non bozori raqobatlashgan. Nonga bo’lgan talab quyidagi funksiya orqali berilgan: Q
Q D -sotib olinadigan non miqdori; P-non narxi. Tipik non sexining umumiy harajati TC
bo’lsin. Aniqlansin: c) Uzoq muddatli oraliqda qancha non sexlari faoliyat yuritadi? d) Bir dona non narxi hamda ishlab chiqaruvchilar daromadi qancha so’mni tashkil etadi? 9. Talab funksiyasi ushbu ko’rinishda berilgan:
P=8100-9Q 400Q
600Q
2
80
100Q
- Q
2 LATC 348
Mazkur funksiyadan foydalanib, e) chekli daromad (MR)? f) qaysi hajmda MR=0 bo’ladi? g) qaysi hajmda TR maksimal bo’ladi? h) TR maksimal bo’lgandagi talab elastikligi qiymati aniqlansin.
14-mavzu. Oligopoliya 1. Nyu-York Times (1993 Noyabr 30), xabar OPEK Ishonchsizlik o'tgan hafta qabul qilish "deb ishlab chiqarish yuborgan neft bozoriga kesib shovqin. ,, Eng kam narxi [eltadi] Iyun 1990 bo'yicha ichki xom neft " 38
b. Nima uchun OPEK muvaffaqiyatsiz deb o'ylaysiz ishlab chiqarish qisqarishi bo'yicha kelisha? Nima qildim neft bozor natijasida "parokandalik" bor? c. Gazeta, shuningdek, OPEKka ko'rinishini qayd "Tashkiloti tashqi davlatlar ishlab chiqarish bilan, Norvegiya va Buyuk Britaniya qilishim kerak, deb ularning ulushi va kamaytirish ishlab chiqarish. "Nima qiladi ibora "o'z ulushini nima" taklif Norvegiya bilan Siz istagan OPEK munosabatlar va Buyuk Britaniya?
2. Ushbu bobda oligopolists kompaniyalari muhokama Ular sotish mahsulotlari bozorida. Shu g'oyalar ko'p kompaniyalar uchun amal, oligopolists kirishlar uchun bozorda ular sotib. a. sotuvchilari oligopolists oshirish uchun harakat bo'lsa Ular sotish tovarlarning narxi, maqsadi nima xaridorlari oligopolists kimlar? b. Beysbol asosiy ligasida jamoasi egalari bor beysbol yilda oligopol bozor o'yinchilar. o'yinchilarning egalari uchun "maqsadi nima ish haqi? qiyin bu maqsadga erishish uchun nima uchun? c. Beysbol o'yinchilar, 1994 yilda e'lon ketdi Ular bir ish haqi qabul qilmadi, chunki egalari yuklovchi bo'ldim, uni o'chirib top. Agar egalari, ish haqi ustida hamkorlik edi egalari ish haqi zarurligini his nega idish?
3. Yunayted o'rtasidagi savdo munosabatlarini ko'rib chiqaylik Shtatlar va Meksika. Rahbarlari deylik Ikki mamlakat muqobil uchun daromadingizni iymon quyidagicha savdo siyosati: a. Bu Yunayted dominant strategiyasi nima States? Meksika uchun? Tushuntiring. b. Nash muvozanatni aniqlash. nima Nash savdo siyosati muvozanat? c. 1993 yilda AQSh Kongressi shimoliy ratifikatsiya Amerika erkin savdo kelishuvi qaysi Amerika Qo'shma Shtatlari va Meksika kelishib oldilar bir vaqtning o'zida savdo to'siqlarni kamaytirish. Qilmoq Bu erda ko'rsatilgan idrok yutuqlari, u oqlanadi siyosatini savdo yaqinlik? Tushuntiring. d. imtiyozlar sizning aql asoslangan savdo dan (boblarda 3 muhokama va 9) Agar
38 N.Greogery Mankwiy Principles of Microeconomics (5 th edition), USA 2008 349
siz bu to'lovlar to'rt mumkin ostida xalq farovonligini aks deb nima deb o'ylaysiz natijalar?
4. Synergy va Dynaco faqat ikki firmalari bor o'ziga xos yuqori texnologiyali sanoat. Ular quyidagilardan duch ular bo'yicha qaror qabul qilib Matrix g'olib ularning ilmiy-tadqiqot byudjeti hajmi: a. Agar dominant strategiya Synergy bormi? Tushuntiring. b. Agar dominant strategiyasini Dynaco bormi? Tushuntiring. c. Ushbu taxminiy bir Nash muvozanat bormi? Tushuntiring. (Maslahat: ta'rifi bilan chambarchas Nash muvozanat.)
5. Siz va bir loyiha uchun tayinlangan bir sinfdoshi Agar bir birlashtirilib sinf olasiz. Har biringiz yaxshi eslatma olish istaydi, lekin siz Bundan tashqari, qiyin ish oldini olish istayman. Xususan, bu yerda vaziyat: • Agar har ikki ish, sizga har ikki olasiz bo'lsa Sizlardan har 40 dona beradi L, baxt. • sizlardan faqat bitta qilsa, har ikki 30 dona har beradi B, olish baxt. • Sizlardan biringiz qilsa, har ikkala olish Sizlardan har 10 dona beradi A D, baxt. • Qattiq ish baxt 25 ta arziydi. a. Quyidagi qaror g'alaba to'ldiring box: b. ehtimol natijasi nima? sening tushuntiring javob.
marta ortiq, deb uni o'zgartirish mumkin Agar bir qismi (b) da bashorat natija? d. Yana bir sinfdoshi yaxshi haqida ko'proq tashvishda U B baxt 50 ta oladi: sinflar va ma'lum bir baxt A bo'lsa 80 ta sinfdoshi Sizning sherik (lekin imtiyozlar bo'ldi) O'zgargani yo'q, qanday qilib sizlar qismi (a) va (b) o'zgarishi javoblar? Qaysi ikki sinf do'stlari siz afzal edi hamkor? u ham siz kabi istayman hamkor?
6. Ushbu bobda, telefon ta'riflaydi Amerika Prezidentlari o'rtasidagi suhbat Airlines va Braniff Airways. ning tahlil qilaylik ikki kompaniya o'rtasida o'yin. Faraz Har bir kompaniya yuqori haq mumkin Chipta mol yoki past xarajat. bir kompaniya bo'lsa $ 100 turadi, u boshqa bo'lsa kam daromad oladi Kompaniya $ 100, shuningdek, yuqori daromad bo'lsa zaryad Boshqa kompaniya boshqa kuni $ 200 arziydi Kompaniya $ 200 qiymatiga teng bo'lsa qo'l, u bahslashadi juda past foydasi boshqa kompaniya ayblovlar bo'lsa $ 100, o'rtacha foyda boshqa kompaniya agar esa Bu shuningdek $ 200 turadi. a. Ushbu o'yin uchun box hal chizilgan. b. Ushbu asarda Nash muvozanat nima? Tushuntiring. c. Natijada ko'ra yaxshiroq bo'lishi uchun qiladimi havayollarını uchun Nash muvozanat? Qanday Bu erishish mumkin? Kim agar yo'qotadi u Bu erishildi?
7. Little Qo'yilgan kichik qahva kompaniyasi bozoriga kirib mumkinligini hisobga hukmron bo'ladi Big Brew. Har bir kompaniyaning foyda bog'liq Little Qo'yilgan 350
va yana kirishlar bo'lsa Brew yuqori narxini yoki past narx belgilab: a. Bir dominant bor, bu asarda futbolchilar har qanday qilsa strategiyasi? b. Qismi uchun javob (a) siz tushunishga yordam anglatadimi Boshqa futbolchi qilish kerak? Nima Nash muvozanat? Faqat bitta bor? c. "Agar: Big Brew deb Little Qo'yilgan tahdid Agar, biz shuning uchun, bir past narx belgilash uchun harakat qilyapmiz kiriting Agar yaxshiroq yuz qolish. "Agar kichik deb o'ylaysizmi Qo'yilgan tahdid iymon kerak? Nima uchun emas, balki? d. Ikki firmalari collude va rozi bo'lishi mumkin, agar umumiy foyda, bir natija ajratish uchun qanday Ular tanlagan?
Yüklə 14,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|