Davriy ishsizlik asosan ishlab chiqarishning pasayishi natijasida ishchi kuchiga bo’lgan talabning kamayishidan paydo bo’ladi. Davriy pasayish tovar va xizmatlarga bo’lgan yalpi taklifning kamayishini, shunga muvofiq, yalpi taklifning kamayishini, va oqibatda aholining ish bilan bandligi qisqarishi va ishsizlikning o’sishini bildiradi.
To’la ish bilan bandlik barcha ishchi kuchining 100% ish bilan ta’minlanganligini bildirmaydi. Aksincha, friktsion va strukturali ishsizlik ilojsiz hol bo’lganligini hisobga olsak, biz mutlaq to’la ish bilan bandlilikka erishib bo’lmasligini tushunamiz.
Agarda davriy ishsizlik bo’lmasa, u holda to’la ish bilan bandlilikka erishiladi. To’la ish bilan bandlik davridagi ishsizlik, ishsizlikning tabiiy darajasi deyiladi. Bunga ish qidiruvchilar soni bo’sh ish joylari soniga muvofiq kelsagina erishish mumkin.
Ishsizlikning tabiiy darajasi birinchidan, u iqtisodiyotning ishlab chiqarish potentsialidan to’liq foydalanayotganligini ko’rsata olmaydi, chunki amaliyotda ishsizlik darajasi «ishsizlikning tabiiy darajasi»dan ko’proq bo’ladi, ikkinchidan, ishsizlikning tabiiy darajasi doimiy emas, chunki u qonun va milliy an’analar bilan bog’liq holda o’zgarishini bilishimiz lozim.
Umumiy holda ishchi kuchi ish bilan band va faol ish qidirib yurgan ishsizlarga bo’linadi. Ishsizlik darajasi deb ishsizlarning ishchi kuchiga nisbatiga (% hisobida) aytiladi va uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:
Dostları ilə paylaş: |
