Blackcurse

15.2-rasm. Sof xususiy ne’matga bo’lgan umumiy talab.

Agar iste’mol qilingan sof ijtimoiy ne’matga har bir shaxs o’zi olgan chekli yutug’iga ko’ra pul to’laganda edi, olingan naf to’g’risidagi axborotni yashirishga undaydigan kuchli rag’batlantirish paydo bo’lar edi, hamda olinadigan nafni darajasini ko’pchilik pasaytirishga harakat qilar edi.

Bozor ojizligi - bu shunday hodisaki, bunda bozor resurslardan samarali foydalanishni ta’minlay olmaydi.

Bozor ojizligini ko’rsatuvchi to’rtta turdagi vaziyat mavjud va bu vaziyatlar samarasiz vaziyat hisoblanadi:

Monopoliya.

Asimmetrik axborot.

Tashqi samara.

Ijtimoiy ne’mat.

Ushbu vaziyatlarda bozorga davlatning aralashuvi maqsadga muvofiq deb hisoblanadi. Bu muammolarni davlat monopoliyaga qarshi siyosat yuritish, ijtimoiy sug’urtalash, salbiy tashqi samaraga ega bo’lgan tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarishni cheklash va ijobiy tashqi samaraga ega bo’lgan ishlab chiqarish va iste’molni rag’batlantirish orqali yechishga harakat qilib kelmoqda.

SHuni ham aytish kerakki, davlatning bozor mexanizmiga asoslangan iqtisodiyotga aralashuvi o’zining chegarasiga ega bo’lishi kerak. Birinchi navbatda, davlatning bozor mexanizmiga aralashuvi bozor mexanizmini buzilishiga olib kelmasligi kerak. Davlatning iqtisodiyotga aralashuvi bozor mexanizmlarini ma’muriy boshqaruv bilan almashtirmasligi lozim. Davlatning iqtisodiyotga aralashuvi ko’proq bozor mexanizmini kuchaytirishga yoki kamaytirishga olib kelishi maqsadga muvofiq.