Bmt-nin Qadınlara qarşı ayri-seçkiliyin bütün növ
Yüklə 0,85 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
21
The European Commission for the Efficiency of Justice . AZERBAIJAN: Evaluation exercise - 2012 Edition . 22
Buna baxmayaraq, qadınların media qurumlarının qərarverici orqanlarında təmsilçiliyi kifayət qədər aşağı rəqəmlərlə ifadə olunur: 90 KİV redaksiyasından yalnız 10-unun rəhbəri qadındır. Bunun nəticəsidir ki, çox zaman KİV qadınların bacarıqları barədə mənfi stereotipləri və ənənəvi düşüncə tərzlərini təbliğ edir, qadınların daha çox qurbana çevrilməsini xüsusi ilə işıqlandırır, onların müsbət dəyişikliyə səbəb olacaq özünəməxsus töhfə vermə bacarıqlarına isə diqqət yetirmirlər.
Qadın jurnalistlər kütləvi informasiya vasitələrindən kişilər kimi istifadə etməlidirlər. Onlar daha sərbəst olmalıdırlar. Həm kişilər və həm də qadınlar üçünbərabərliyinin təmin olması üçün vacibdir.
2012-ci ilin məlumatlarına görə 22 , iqtisadi fəal (məşğul və işsizlərin ümumi sayı) qadınlar 49,1%, işsiz qadınlar 58,3%, məşğul (muzdla işləyənlər və özüməşğul əhali) qadınlar – 48,6%, təşkil edir. Kənd təsərrüfatı ilə məşğul olanların – 23% -ni, elektroenerji, qaz və su təchizatı sahəsində - 14%-ni, tikinti sahəsində - 6,8%-ni, ticarət – 33%-ni, mehmanxana və restoran, iaşə sektorunda – 27,7%-ni, nəqliyyat, rabitədə - 17%- ni, təhsildə - 71%-ni,, səhiyyə və sosial xidmətlərdə - 77,6%-ni, peşə, elm və texniki fəaliyyət sahəsində 41,1%-ni qadınlar təşkil edir.
Qərarların qəbul olunmasında rolların bölünməsi ölkədə üstüörtülü ayrı- seçkiliyin olmasını sübut edir. Bu, həmiçinin cəmiyyətin aşağı səviyyəli gender idrakı və qadınların özlərinə inamsızlığı - bunlar siyasi və sosial həyatda qadınların fəaliyyətlərinin artırılmasına mane olan səbəblərdir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu istiqamətdə qadınların maarifləndirilməsi ilə bağlı dövlət və qeyri-dövlət struktuları müxtəlif layihələr həyata keçirirlər.
―Qadınların inkişafı naminə ictimai maraqların qorunması‖ layihəsi çərçivəsində sorğuda iştirak edən qadınlar da ölkədə qadınların vəziyyətinə öz münasibətlərini bildirmişlər. Onlardan 65% -i ölkənin qanunverici orqanı olan Milli Məclisdə qadınların sayının az olduqlarını bildirmişdilər. Onların fikrincə ali qanunverici orqanda qadınların sayı çox olarsa qadınların problemləri də bir qədər asan həll olunar. 15% iştirakçı bu problemə münasibət bildirməkdə çətinlik çəkmişlər. 20% isə qadınların sayının artmasının problemin həllinə təsir etməsinə şübhə ilə yanaşmışlar.
22 Azərbaycanda qadınlar və kişilər. Azərbaycan Respublikası Statistika Komitəsi, 2012 23
Cəmiyyətin gender bərabərliyinə, qadınların siyasi, sosial və iqtisadi sahələrdə kişilərlə balanslaşdırılmış iştiraketmə məsələsinə münasibətlərini aparılan sorğular vasitəsilə müəyyən etmək olur. Sorğuda iştirak edənlərin 85 % qadınların ictimai həyatda, biznes və siyasət də daxil olmaqla daha aktiv iştirak etməsinin tərəfdarı olduqlarını, 15% isə cavab verməkdə çətinlik çəkdiklərini bildirdilər. Sorğuların nəticəsinə görə yaş həddi 41- 50 olan qadınların iqtisadi aktivliyi daha yüksək olub təxminən 40%-dir.
Novxanıdan olan qadın iştirakçı: ―Bərabər hüquq - bu ilk əvvəl puldur. Maddı imkansızlıq qadınlara qərar qəbulunda iştirak etmələrinə mane olur, onlarda özlərinə inamsız yanaşırlar‖.
Masallıdan olan qadın: ―Rayon yerlərində yalnız kişilər deyil, əksər qadınlar belə hesab edirlər ki, qadın işləməməlidir, uşaqlarının yaşından asılı olmayaraq evdə oturub təsərrüfat işləri ilə məşğul olmalıdır.‖
Novxanıdan olan kişi : ―Mənim evdə gəlinim var, o ev işləri ilə məşğul olur, ona görə də həyat yoldaşım işləyir. Cavan olanda o da işləmirdi‖.
Rayonlarda qadınların sosial passivliyi onların böyük hissəsinin işsiz olması ilə bağlıdır. Bu isə
öz növbəsində qadınların ictimai əlaqə dairələrinin həddən artıq kiçik olduğunu göstərir. ―Qadınlar ev işlərindən başqa heç nə ilə məşğul deyillər. İlk növbədə qadınları qazla, su ilə təminin etmək lazımdır, yollar çəkilməli və iş yerləri açılmalıdır. Sivil şəraitdə qadınlar daha fəal olarlar. Onları müxtəlif tədbirlərə dəvət etmək, dünya görüşlərini artırmaq lazımdır. Bundan sonra onların baxışları da dəyişər‖- dinləmələrdə iştirak edən qadının fikri.
Gənc qadın və qızların iqtisadi və ictimai aktivlyinin zəifliyini sorğunun keçirildiyi ərazilərdə ailələrin çoxuşaqlı olması, uşaq baxçalarının olmaması və ya aşağı səviyyəsi, ev işlərinin çoxluğu və cəmiyyətdə kişi əməyinin qadın əməyindən üstünlüyü stereotipi ilə izah etmək olar.
24
Neftçaladan olan qadın qadınlar üçün hər işin müvafiq olmadığını geyd etdi. Onun fikrincə qadınların karyeralarının artmasına mane olan ailələrdə kişilərin işə münasibətidir və burada əsas rolu məvacibin böyük-kiçik olması deyil, işin təyin edilmiş vaxt ərzində başa çatmasıdır.
Sorğu iştirakçılarının əksəriyyəti son zamanlar qadınların öz sosial əhəmiyyətlərini daha dərindən dərk etmələrini, ictimai həyatda və əmək bazarında onlar öz mövqelərini tutmağa çalışdıqlarını qeyd etdilər. Respondentlər cəmiyyət mövcud olan gender stereotipinin qadınların inkişafına sədd çəkdiyini xüsusilə vurğuladılar.
Qadınların rəhbər vəzifələrdə çalışmalarını məhdudlaşdıran amillərdən biri də bu vəzifə sahiblərinin iş saatından sonra işdə qalıb işləmək imkanlarının məhdud olmasıdır. Adətən yüksək vəzifələrdə çalışanlar iş saatından sonra iş yerində qalıb işləyirlər ki, bu da ailəli qadınlar üçün mümkün olmayan bir haldır. Bu səbəbdən də çox vaxt ailəli qadınlar könüllü olaraq rəhbər vəzifələrə getməkdən imtina edirlər.
30 faiz qadının yalnız Konvensiya haqda məlumatlı olduğu məlum oldu. Bu qadınların əksəriyyəti müəllim və həkim idi. Lakin onların Konvensiyanın mahiyyəti haqqında anlayışları çox aşağı idi. İştirakçıların əksəiyyəti ―Məişət zorakılığının aradan qaldırılması qanunu‖ haqda məlumatlı idilər. Lakin onlar qanunun həyata keçməsinə şübhə ilə yanaşırdılar. Qeyd etmək lazımdır ki, qanunla əlaqədar həm Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi və həm də bir çox QHT-lər əhali arasında məlumat kampaniyaları aparmışlar.
Respondentlərin 60 % cəmiyyətdə ayrı-seçkiliyin mövcud olduğdunu və bunun cəmiyyətdə növcud olan stereotiplər və patriarxal dəyərlər, eləcə də qadınların ictimai və fəaliyyətlərinə mane olan ailə və ev qayğıları, resurslara çıxış ilə bağlı olduğunu göstədilər (diaqram 3).
25
0 0,1 0,2 0,3
0,4 0,5
0,6 Ailə qayğıları Stereotiplər İnfrastruktur Kredit alma
Diaqram 3. Qadınların ictimai fəaliyyətlərinə mane olan amillər. Sorğuda iştirak edənlərin 40% isə qadınların özlərinin qeyri-fəal olduqlarını qeyd etdilər. Mövcud vəziyyətdən çıxış kimi, onlar istər qadınlar və istərsə də kişilər arasında maarifləndirmə işlərinin aparılmasını, qadınların məişət qayğılarının azaldılmasını, qadınların daha savadlı, daha peşəkar olmalarını və öz hüquqlarını bilmələrini qeyd etdilər. Onların fikrincə savadlı, bacarıqlı qadın istədiyinə nail ola bilər.
Dəyirmi masalarda iştirak edən kişi – ―Qadınların yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və onların ölkənin sosial və iqtisadi həyatında fəal iştirak etmələri ilə gücləndirilməsi uzun müddətli davamlı inkişaf üçün əsas ola bilər. Bu ailədə harmoniyaya və digər sahələrdə yüksək rifaha da təsir göstərər‖.
İqtisadiyyatın və digər fəaliyyət sahələrinin müəyyən sferalarında qadınların və kişilərin üstünlük təşkil etmələri dünya üzrə geniş yayılmış haldır. Belə ki, qadınların üstünlük təşkil etdikləri sahələr kişilərin üstünlük təşkil etdikləri sahələrə nisbətən daha aşağı statusa və daha az əmək haqqına malikdir. Azərbayjanda gender üzrə mövcud olan məlumatlar göstərir ki, qadınlar səhiyyə, sosial müdafiə, təhsil kimi sosial xidmətlər sektorunda və digər ictimai xidmətlərdə cəmləşməyə meyllidirlər. Səhiyyə sektorunda əmək haqqı ölkə üzrə orta əmək haqqının təxminən 30%-ni təşkil edir, təhsil sektorunda isə, bu rəqəm 70%-dir. Gender üzrə məşğulluq statistikası iqtisadiyyatın yalnız formal sektorunu əhatə etdiyindən və işçi qüvvəsinə dair müntəzəm sorğular keçirilmədiyindən, bütövlükdə, iqtisadiyyatda əməyin sektorlar üzrə bölgüsü haqqında dolğun məlumat yoxdur. Statistik məlumatlarda qadınların əmək haqqının kişilərə nisbətən aşağı olması 26
tendensiyası müşahidə olunur. Qadınlar əksərən günün yarısı çalışa bilərlər, ailəylə bağlı səbəblərə görə karyera haqda fikirləşmirlər, ən əsası yüksək maaşlı işlərə sahib ola bilmirlər.
Aparılan sorğuların təhlili də peşə seçimində cins bölgüsünün olduğunu bir daha təsdiq etdı. Belə ki, həm sorğularda və həm də dinləmələrdə iştirak edənlər qadınların müəllim, həkim peşələrini daha yaxşı yerinə yetirmələrini vurğuladılar. Axır vaxtlar banklarda qadınların sayının artması müşahidə olunur. Təəssüf olsun ki, burada da qadınlar rəhbər vəzifələrdə deyil, əməliyyatçı vəzifəsində işləyirlər. Qadın və kişinin eyni bir işi yerinə yetirə bilərmi sualına isə respondentlərin müsbət cavabları 50%-dən aşağıdır (diaqram 4). Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
|