Bmtning bola huquqlari to'G'risidagi konvensiyasi
Yüklə 41,13 Kb.
|
|
BMTNING BOLA HUQUQLARI TO'G'RISIDAGI KONVENSIYASI Reja:
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi haqida umumiy ma'lumot Konventsiyaning bolalar huquqlarini himoya qilishdagi ahamiyati Konventsiya atrofidagi tanqid va munozaralar Konventsiyaning istiqboldagi istiqbollari va tavsiyalari Xulosa Adabiyotlar Kirish
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi 1989 yilda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi tomonidan qabul qilingan inson huquqlari bo'yicha xalqaro shartnoma bo'lib, u irqi, dinidan qat'i nazar, har bir bolaning fuqarolik, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy huquqlarini belgilaydi. Konventsiya 54 ta moddadan iborat bo'lib, bolalar huquqlari hamda ularning himoyasi va farovonligini ta'minlash bo'yicha hukumatlarning majburiyatlarini belgilaydi. Bu dunyodagi eng keng tarqalgan inson huquqlari bo'yicha ratifikatsiya qilingan shartnoma bo'lib, deyarli har bir davlat uni imzolagan. Konventsiya bolalar huquqlarini rag'batlantirish va himoya qilish, ularni o'ziga xos qadr-qimmat va qadr-qimmatga ega bo'lgan shaxs sifatida e'tirof etishning huquqiy asoslarini yaratishga qaratilgan. Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiya butun dunyo bo'ylab bolalar huquqlarini himoya qilishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ushbu xalqaro shartnoma bolalar huquqlarini, jumladan, ularning ta'lim olish, sog'liqni saqlash, zo'ravonlik va ekspluatatsiyadan himoya qilish huquqlarini rag'batlantirish va himoya qilishning keng qamrovli asoslarini belgilaydi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi haqida umumiy ma'lumot Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasida ko'rsatilgan asosiy tamoyillarga qo'shimcha ravishda, bir nechta muhim moddalar bolalarning muayyan huquqlari va himoyasiga qaratilgan. Masalan, 12-moddada bolaning o‘ziga tegishli bo‘lgan barcha masalalar bo‘yicha o‘z fikrini erkin ifoda etish huquqi, ularning fikriga yoshi va etukligiga mos ravishda munosib ahamiyat berilishini ta’kidlangan. 19-modda bolalarni zo'ravonlikning barcha shakllaridan, jumladan, jismoniy va ruhiy zo'ravonlik, qarovsizlik va ekspluatatsiyadan himoya qilish choralarini ko'radi. Bundan tashqari, 28-modda ta'lim olish huquqini ta'kidlab, uning mavjudligi, sifati va bolaning rivojlanishi bilan bog'liqligini ta'kidlaydi. Ushbu moddalar, Konventsiyaning boshqa moddalari bilan bir qatorda, global miqyosda bolalarning huquqlari va farovonligini himoya qilishga qaratilgan keng qamrovli asosni tashkil qiladi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi (CRC) har bir bolaning asosiy huquqlarini belgilaydigan 54 moddadan iborat. Bu huquqlar bola hayotining turli jabhalarini, jumladan, omon qolishi, rivojlanishi, himoyasi va ishtirokini qamrab oladi. CRC to'rtta asosiy tamoyilga asoslanadi: kamsitmaslik, bolaning eng yaxshi manfaatlari, yashash, omon qolish va rivojlanish huquqi va ovoz berish huquqi. Ushbu keng qamrovli konventsiya har bir bolaning farovonligi va huquqlarini ta'minlash bo'yicha hukumatlar bajarishi kerak bo'lgan aniq majburiyatlarni belgilaydi. Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiya turli manfaatdor tomonlar o'rtasida bir necha yillik muzokaralar va muhokamalardan so'ng paydo bo'ldi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi 1989-yil 20-noyabrda Konventsiyani ma'qulladi. Bu bolalar huquqlari tarixidagi muhim bosqich bo'lib, bolalar alohida himoya va g'amxo'rlik qilish huquqiga ega ekanligini tan oldi. O'shandan beri Konventsiya dunyoning deyarli barcha mamlakatlari tomonidan ratifikatsiya qilingan bo'lib, u inson huquqlari bo'yicha mavjud bo'lgan eng keng tarqalgan ratifikatsiya qilingan shartnomaga aylandi. Uning rivojlanishi barcha bolalarning farovonligi va asosiy huquqlarini ta'minlash bo'yicha global majburiyatni aks ettiradi. Konventsiyaning asosiy tamoyillaridan biri diskriminatsiyaga yo'l qo'ymaslik printsipi bo'lib, u barcha bolalarga teng va hech qanday kamsitishlarsiz munosabatda bo'lishni talab qiladi. Yana bir tamoyil - bu bolaning eng yaxshi manfaatlari bo'lib, ular bilan bog'liq barcha harakatlarda bolaning farovonligi va ehtiyojlari birinchi o'rinda turishi kerak. Konventsiyaning 3 va 12-moddalarida ushbu tamoyillarga alohida urg'u berilgan bo'lib, bolalar ishtiroki va ularga ta'sir ko'rsatadigan qarorlar qabul qilish jarayonlarida ishtirok etish muhimligini ta'kidlaydi. Ushbu tamoyil va moddalar butun dunyoda bolalar huquqlari ta’minlanishi va himoya qilinishida asosiy rol o‘ynaydi. BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi konventsiyasining yana bir muhim jihati – ta’limga alohida e’tibor qaratilgan. 28-modda ta'lim olish huquqini ta'kidlab, barcha bolalar teng asosda sifatli ta'lim olish huquqiga ega ekanligini ta'kidlaydi. Ushbu maqola hukumatlarni boshlang'ich ta'limni barcha bolalar uchun majburiy va bepul qilishga undaydi, shu bilan birga o'rta va oliy ta'lim imkoniyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Ta'lim bolalarning umumiy rivojlanishi va farovonligida hal qiluvchi rol o'ynaydi, ularga muvaffaqiyatli va to'liq hayot kechirish uchun zarur bo'lgan vositalar va bilimlarni beradi. Konventsiyaning bolalar huquqlarini himoya qilishdagi ahamiyati Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiya bolalar huquqlarini global miqyosda targ'ib qilish va himoya qilishda katta ahamiyatga ega. Birinchidan, davlatlarning ta'lim, sog'liqni saqlash va bolalarni himoya qilish bo'yicha huquqiy majburiyatlarini belgilab, ularning umumiy farovonligini ta'minlaydi. Bundan tashqari, Konventsiya xalqaro hamkorlikni kengaytirish va bolalar huquqlari muammolarini hal etishda ilg'or tajriba almashish uchun platformani taqdim etadi. Oxir oqibat, u bolalarning jamiyat hayotida faol ishtirok etishini kuchaytirishga qaratilgan bo'lib, bu ularning har tomonlama rivojlanishi va salohiyatini ro'yobga chiqarish uchun juda muhimdir. Xulosa qilib aytganda, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi bolalar huquqlarini, xususan, ularning yashash, yashash va rivojlanish huquqini himoya qilishning muhim ahamiyatini ta'kidlaydi. Bolalarning zaifligini va ularni alohida himoya qilish zarurligini tan olgan holda, Konventsiya ularning farovonligini rag'batlantirish va himoya qilish uchun asos yaratadi. Hukumatlar va jamiyatlarga bolalarning omon qolishi va rivojlanishiga ustuvor ahamiyat beruvchi siyosat va dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish, ularning etarli ovqatlanish, ta'lim, sog'liqni saqlash va zararlardan himoyalanishini ta'minlash taklif etiladi. Erishilgan yutuqlarga qaramay, butun dunyo bo'ylab barcha bolalarning huquqlari va qadr-qimmatini to'liq himoya qilish uchun hali ham ko'proq sa'y-harakatlar talab etiladi. Bundan tashqari, BMTning Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi bolalarning ta'lim olish va tibbiy xizmatdan foydalanish huquqini ta'minlaydi. 28-modda bolaning ta'lim olish huquqini alohida e'tirof etib, boshlang'ich ta'lim bepul va hamma uchun ochiq bo'lishi kerakligini ta'kidlaydi. Bundan tashqari, 24-modda bolaning sog'liqni saqlash huquqiga bag'ishlangan bo'lib, tibbiy xizmatlardan foydalanish muhimligini ta'kidlaydi va sog'liqni saqlashning oldini olish choralarini ko'radi. Ushbu asosiy huquqlarni himoya qilish orqali konventsiya har bir bolaning o'z salohiyatini to'liq ro'yobga chiqarishi va sog'lom va samarali hayot kechirishini ta'minlashga qaratilgan. Bolalar mehnati va ekspluatatsiyasiga qarshi kurashish maqsadida BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi konventsiyasi a’zo davlatlar bolalarni iqtisodiy ekspluatatsiyadan hamda ularning sog‘lig‘i yoki ta’limiga zarar yetkazishi mumkin bo‘lgan har qanday ishlardan himoya qilish uchun zarur choralarni ko‘rishni buyuradi. Shuningdek, u ishga joylashishning eng kam yoshini belgilash va ushbu yoshdan oshgan bolalar uchun mehnat sharoitlarini tartibga solish zarurligiga urg‘u beradi. Bundan tashqari, Konventsiya bolalarni o'g'irlash, sotish yoki savdosi oldini olishga chaqiradi va jabrlangan bolalarni sog'lomlashtirish va jamiyatga qayta integratsiyalashuvini ta'minlaydi. Ushbu chora-tadbirlarni amalga oshirish orqali xalqaro hamjamiyat butun dunyo bo'ylab bolalarning asosiy huquqlari va farovonligini ta'minlashga intiladi. "Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi" deb nomlangan mavzuning 14-bandida muhokama konventsiyani amalga oshirishning ahamiyati va mumkin bo'lgan cheklovlari atrofida. Unda konventsiyaning umumbashariy ratifikatsiyasi va uning rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlarga ta'siri ko'rsatilgan. Bundan tashqari, u konventsiya tamoyillarini qo'llashda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan muammolar va rioya etilishini ta'minlash uchun samarali monitoring mexanizmlarining muhimligini e'tirof etadi. U butun dunyo bo'ylab bolalar huquqlarini samarali himoya qilish va rag'batlantirish uchun jamoaviy sa'y-harakatlar, xalqaro sheriklik va keng qamrovli milliy siyosat zarurligini ta'kidlaydi. BMTning Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi o'zining ajoyib tabiati va ajoyib yutuqlariga qaramay, hali ham ko'plab muammolar va cheklovlarga duch kelmoqda. Asosiy muammolardan biri umumjahon ratifikatsiyasining yo'qligi va keyinchalik ba'zi davlatlar tomonidan rioya qilmaslikdir. Bundan tashqari, Konventsiyada bayon etilgan umumiy tamoyillar va majburiyatlar ko'pincha talqin qilinishi kerak, bu esa amalga oshirishda nomuvofiqliklarga olib keladi. Bundan tashqari, Konventsiyaning ayrim mamlakatlarning ichki huquqiy tizimlariga tayanishi butun dunyo bo'ylab bolalar huquqlarini bir xilda himoya qilishga erishishda uning samaradorligiga to'sqinlik qiladi. Ushbu muammolar va cheklovlar bolalar huquqlarini to'liq ro'yobga chiqarishni ta'minlash uchun xabardorlikni oshirish, umumjahon ratifikatsiyasini targ'ib qilish va javobgarlik mexanizmlarini kuchaytirish bo'yicha doimiy sa'y-harakatlar zarurligini ta'kidlaydi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi oldida turgan yana bir muhim muammo bu universal ratifikatsiya va amalga oshirilmaganligidir. Inson huquqlari bo'yicha tarixda eng ko'p ratifikatsiya qilingan shartnoma bo'lishiga qaramay, hamma davlatlar ham unga a'zo bo'lmagan. Konventsiyani imzolagan, lekin uni ratifikatsiya qilmagan Qo'shma Shtatlar va uni ratifikatsiya qilish uchun hali hech qanday qadam tashlamagan yagona davlat bo'lgan Janubiy Sudan, ayniqsa, ishtirok etmaganlar orasida. Bunday cheklangan ishtirok Konventsiyaning butun dunyo bo'ylab bolalar huquqlarini himoya qilishni ta'minlashdagi universalligi va samaradorligiga putur etkazadi. Binobarin, tegishli amalga oshirish mexanizmlari va siyosati mavjud bo'lmagan bu hududlarda bolalarning huquqlari va farovonligi zaifdir. Madaniy va ijtimoiy to'siqlar bolalar huquqlarini amalga oshirishda jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi. Madaniy me'yorlar va urf-odatlarga rioya qilish ko'pincha kamsituvchi amaliyotlarni davom ettiradi, masalan, bolalarni nikohga olish va ayollarning jinsiy a'zolarini kesish. Ayrim jamiyatlarda patriarxal tuzilma qizlarning ta'lim, sog'liqni saqlash va so'z erkinligidan foydalanishini cheklaydi. Bundan tashqari, madaniy relativizm xalqaro standartlarning bajarilishiga to'sqinlik qiladigan bolalar huquqlarining buzilishini oqlash uchun ishlatilishi mumkin. Ushbu to'siqlarni bartaraf etish dialogni rivojlantirish, xabardorlikni oshirish va madaniy o'zgarishlarni rag'batlantirish, shu bilan birga xilma-xillikni hurmat qilish va madaniy o'ziga xoslikni saqlashni talab qiladi. Resurslar va mablag‘larning yetarli emasligi BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi konventsiyasini (BMTKHK) samarali amalga oshirish uchun jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi. Ko'pgina mamlakatlarda bolalar farovonligi dasturlari uchun cheklangan moliyaviy mablag'lar ajratiladi, buning natijasida muassasalar etarli emas, xodimlarning etishmasligi va asosiy xizmatlardan foydalanish cheklangan. Bundan tashqari, resurslarning etishmasligi siyosatni amalga oshirishga va bolalar farovonligini ta'minlash uchun zarur yordam ko'rsatishga to'sqinlik qiladi. Bunday sharoitda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Komissiyasining maqsadlariga erishish imkoniyatlari to'sqinlik qiladi, bu bolalarni huquqlaridan mahrum qiladi va ularning rivojlanishi va umumiy hayot sifatiga putur etkazadi. 19-band: Xulosa qilib aytganda, Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi butun dunyo bo'ylab bolalar huquqlarini tan olish va himoya qilishda muhim bosqichdir. Bolalarning ta'lim olish, sog'liqni saqlash, zararli amaliyotlardan himoyalanish va qarorlar qabul qilish jarayonlarida ishtirok etish huquqini ta'minlash orqali konventsiya ularning har tomonlama rivojlanishiga yordam beradigan asosni belgilaydi. Biroq, ushbu huquqlarni amalga oshirish va ta'minlash muhim muammolar bo'lib qolmoqda, bu konventsiyaning barcha imkoniyatlarini ro'yobga chiqarish va barcha bolalar uchun porloq kelajakni ta'minlash uchun hukumatlar, fuqarolik jamiyati va xalqaro hamjamiyatning hamkorlikdagi sa'y-harakatlarini talab qiladi. Muvaffaqiyat tarixi va Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyaning ta'siri turli sohalarda yaqqol namoyon bo'lmoqda. Masalan, Konventsiya butun dunyo bo'ylab bolalar o'limi darajasini pasaytirishda hal qiluvchi rol o'ynadi, bu bolalarning sog'liqni saqlash va ta'limdan foydalanish imkoniyatlarini yaxshilashda erishilgan ajoyib yutuqlardan dalolat beradi. Bundan tashqari, bu bolalar huquqlarini himoya qiluvchi qonunlar va siyosatlarning yaratilishiga olib keldi va xalqaro miqyosda bolalarni himoya qilish muammolari haqida xabardorlikni oshirishda muhim rol o'ynadi. Ushbu muvaffaqiyatlar Konventsiyaning global miqyosda ijobiy o'zgarishlarni rag'batlantirish va bolalar hayotini yaxshilash qobiliyatini ta'kidlaydi. Bir nechta amaliy tadqiqotlarda Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyani muvaffaqiyatli amalga oshirgan mamlakatlar alohida ta'kidlangan. Masalan, Shvetsiya ta'lim, himoya va ishtirok etishni birinchi o'ringa qo'ygan bola huquqlariga yondashuvi bilan keng tan olingan. Mamlakatda bolalarga qaratilgan keng qamrovli siyosat savodxonlik darajasining yuqoriligi, chaqaloqlar o‘limining pastligi, bolalar qashshoqligining kamayishi kabi ijobiy natijalarga erishdi. Boshqa muvaffaqiyatli amaliy tadqiqotlar qatoriga Kosta-Rika va Norvegiya kiradi, ularning bolalar farovonligi va himoyasiga sodiqliklari bolaning farovonligi va rivojlanishida sezilarli yaxshilanishlarga olib keldi. Ushbu misollar Konventsiyani samarali amalga oshirish orqali mamlakatlar bolalar hayotini sezilarli darajada yaxshilashi va adolatli jamiyatni yaratishi mumkinligini ko'rsatadi. Bolalar hayotida ijobiy o'zgarishlar BMTning Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasining bevosita ta'siri natijasida ro'y berdi. Asosiy o'zgarishlardan biri bu bolalarning huquq egasi sifatida xabardorligini oshirish va e'tirof etishdir. Istiqboldagi bu o‘zgarish bolalar va ularning huquqlarini yaxshiroq himoya qilishga, ularning ehtiyojlarini birinchi o‘ringa qo‘yishga va ularning ovozini eshitishga olib keldi. Bundan tashqari, Konventsiya barcha bolalar uchun, ularning kelib chiqishi yoki qobiliyatidan qat'i nazar, sifatli ta'limdan teng foydalanishni ta'minlash orqali ta'limga yanada inklyuziv yondashuvni qo'llab-quvvatladi. Ushbu ijobiy o'zgarishlar butun dunyo bo'ylab son-sanoqsiz bolalar hayoti va kelajagini yaxshilashga sezilarli ta'sir ko'rsatdi. 23-band: BMTning Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasining yana bir muhim jihati - bu chekka millatlardan bo'lgan bolalar huquqlariga urg'u berishdir. Bolalarning ayrim guruhlari ayniqsa himoyasiz va kamsitishning turli shakllariga duch kelishini e'tirof etgan holda, Konventsiya ushbu bolalar uchun sog'liqni saqlash, ta'lim va boshqa muhim xizmatlardan teng foydalanishni ta'minlashga intiladi. Gender, nogironlik, qashshoqlik va etnik kelib chiqishi kabi omillarni ko'rib chiqish orqali Konventsiya butun dunyo bo'ylab ijtimoiy inklyuziyani rag'batlantirish, tengsizliklarni yo'q qilish va bolalar uchun yanada adolatli jamiyat yaratishga intiladi. Konventsiya atrofidagi tanqid va munozaralar Konventsiyada ijro etish choralari yo'q, bu shunchaki ramziy ta'sirga olib keladi. Bundan tashqari, bolalar huquqlarining madaniy nisbiyligi shubha ostiga olindi, chunki ba'zi qoidalar ba'zi jamiyatlarda an'anaviy qadriyatlar va amaliyotlarga zid kelishi mumkin. Bundan tashqari, shtatlar va ota-onalar o'rtasidagi mas'uliyatning taqsimlanishi ota-onalarning avtonomiyalari darajasi bo'yicha munozaralarga sabab bo'ldi. Ushbu davom etayotgan munozaralar Konventsiyada nazarda tutilgan huquqlarni amalga oshirish va qo'llab-quvvatlash bilan bog'liq murakkabliklarni ta'kidlaydi. Madaniy relativizm bolalar huquqlarining universalligi bilan bog'liq muammolarni o'rganish uchun tanqidiy ob'ektivni taklif qiladi. Madaniy qadriyatlar va amaliyotlar tashqi me'yorlar va standartlar bilan baholanmasligi kerakligi haqidagi tushuncha bolalar huquqlarini umumbashariy tushunish mumkinmi yoki yo'qmi degan savolga javob beradi. Tanqidchilarning ta'kidlashicha, BMTning Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi G'arb nuqtai nazarini aks ettiradi, madaniy xilma-xillikka e'tibor bermaydi va global miqyosda yagona huquqlar to'plamini qo'llashga xos bo'lgan murakkabliklarni tan olmaydi. Umumjahonlik va madaniy relativizm o'rtasidagi bu keskinlik bolalar huquqlari atrofida davom etayotgan munozaralarni ta'kidlaydi va universal tamoyillarni ham, madaniy kontekstlarni ham hisobga oladigan nozik tushunish zarurligini ta'kidlaydi. Konventsiyaning muayyan masalalarni hal etishdagi samaradorligiga nisbatan tanqidlar ham paydo bo'ldi. Ba'zilarning ta'kidlashicha, Konventsiya ota-onalar va ularga g'amxo'rlik qiluvchilarning majburiyatlarini hisobga olmagan holda, bolaning huquqlariga juda katta e'tibor beradi. Bundan tashqari, tanqidchilarning ta'kidlashicha, Konventsiyaning keng tili va noaniq qoidalari davlatlarni ijro etish va javobgarlikka tortishni qiyinlashtiradi. Boshqalar esa, Konventsiya bolalar mehnati yoki marginallashgan jamoalardagi bolalarning ta'lim olishi kabi ba'zi masalalarni yetarli darajada hal qilmaganini ta'kidlaydi. Ushbu tanqidlar bolalar huquqlarini himoya qilishda uning samaradorligini ta'minlash uchun Konventsiyani doimiy ravishda baholash va takomillashtirish zarurligini ta'kidlaydi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasida aniq ko'rsatilgan huquqlardan tashqari, bolalar ishtiroki kontseptsiyasiga qaratilgan qoidalar ham mavjud. Konstitutsiyaning 12-moddasida bolaning o'z fikrini erkin ifoda etish va unga taalluqli barcha masalalar bo'yicha eshitish huquqi ta'kidlangan. Ushbu qoida bolalarning yoshi yoki etuklik darajasidan qat'i nazar, ularning hayotiga ta'sir qiluvchi qarorlar qabul qilishda o'z so'zlariga ega bo'lishi kerakligini tan oladi. Bolalarning qaror qabul qilish jarayonlariga qo'shilishini ta'minlash orqali ushbu konventsiya ularning jamiyat hayotidagi faol ishtirokini rag'batlantirish va shaxsiy rivojlanishini rag'batlantirishga qaratilgan. Xulosa qilib aytganda, BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi konventsiyasi global miqyosda bolalar huquqlarini himoya qilishda sezilarli yutuqlarga erishdi. Biroq, hali ham engish kerak bo'lgan muammolar va yaxshilash kerak bo'lgan yo'nalishlar mavjud. Oldinga qarab, davlatlar uchun Konventsiya qoidalarini o'zlarining ichki qonunlarida to'liq tatbiq etishlari va amalga oshirishlari juda muhimdir. Bundan tashqari, bolalar huquqlari to'g'risida jamoatchilikning xabardorligini oshirish va o'rgatish uchun ko'proq harakat qilish kerak. Bundan tashqari, kelajakdagi sa'y-harakatlar bolalarning onlayn ekspluatatsiyasi va qurolli mojarolardagi bolalar huquqlari kabi paydo bo'lgan muammolarni hal qilishga qaratilishi kerak. Ushbu tavsiyalarni qabul qilish orqali Konventsiya rivojlanishda davom etishi va butun dunyo bo'ylab bolalarning farovonligi va himoyasini ta'minlashi mumkin. BMTning Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasida belgilangan qoidalarni samarali amalga oshirish va monitoringini ta'minlash uchun mexanizmlarni kuchaytirish zarur. Bunga har bir mamlakatda bola huquqlarining holati to'g'risida monitoring va hisobot berish vazifasi yuklatilgan maxsus milliy organlarni tashkil etish orqali erishish mumkin. Bundan tashqari, ushbu organlarni etarli resurslar va salohiyatni oshirish bilan ta'minlash, shuningdek, butun dunyo bo'ylab bolalar huquqlarini samarali targ'ib qilish va himoya qilish uchun mamlakatlar o'rtasida hamkorlik va ilg'or tajriba almashishni rivojlantirishga ustuvor ahamiyat berish juda muhimdir. Konventsiyaning istiqboldagi istiqbollari va tavsiyalari Raqamli huquqlar va iqlim o'zgarishi kabi paydo bo'layotgan muammolarni hal qilish zamonaviy dunyoda juda muhimdir. Texnologiyaning rivojlanishi bolalarning raqamli huquqlarini himoya qilish, jumladan maxfiylik, xavfsizlik va ma'lumotlarga kirish bilan bog'liq turli tashvishlarni keltirib chiqardi. Hukumatlar va xalqaro tashkilotlar bolalarning onlayn tajribasini himoya qiluvchi qonun va qoidalarni ishlab chiqishda birgalikda ishlashi kerak. Bundan tashqari, iqlim o'zgarishi bolalar huquqlariga jiddiy tahdid soladi, chunki bu ularning hayotining turli jabhalariga, jumladan sog'lig'iga, ta'limga, toza suv va oziq-ovqatdan foydalanishga ta'sir qiladi. Iqlim o'zgarishi oqibatlarini yumshatish va bolalar uchun barqaror kelajakni ta'minlashga harakat qilish kerak. Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasining 12-moddasi bolalarning o'z fikrlarini erkin ifoda etish huquqlarini tan olishdan tashqari, qarorlar qabul qilish jarayonlarida bolalarning kengroq ishtirokini rag'batlantirishga qaratilgan. Bolalarni ularning hayotiga ta'sir qiladigan masalalarga jalb qilish orqali jamiyatlar vakolat, o'zini o'zi qadrlash va egalik tuyg'usini rivojlantirishi mumkin. Biroq, bu huquqni amalga oshirish muammolardan holi emas, chunki u jamiyatdagi munosabatlarni o'zgartirishni va bolalarning oilada, maktabda yoki jamiyatda bo'ladimi, turli darajadagi qarorlar qabul qilishda samarali hissa qo'shishi uchun joylar va imkoniyatlar yaratishni talab qiladi. Bolalarning nuqtai nazarlari qadrlanishi va inobatga olinishini ta'minlagan holda, ularga o'z fikrlarini bildirish va eshitish uchun zarur yordam va platformalar bilan ta'minlashga harakat qilish kerak. Faqat bolalarni qarorlar qabul qilish jarayoniga jalb qilish orqali jamiyat ularning huquqlarini chinakam hurmat qilishi va yanada keng qamrovli va adolatli kelajak uchun poydevor yaratishi mumkin. 1989-yilda qabul qilingan BMTning Bola huquqlari to‘g‘risidagi konventsiyasi inson huquqlari bo‘yicha xalqaro shartnoma bo‘lib, bolalar huquqlarini rag‘batlantirish va himoya qilishning keng qamrovli asoslarini belgilab beradi. U har bir bolaning ajralmas qadr-qimmatini tan oladi va bolalarga xavfsiz va tarbiyali muhitda jismoniy, aqliy va hissiy jihatdan rivojlanish imkoniyatini ta'minlashga intiladi. Konventsiya hayot, yashash va rivojlanish huquqi, zo'ravonlik, zo'ravonlik va ekspluatatsiyadan himoyalanish huquqi, ta'lim va sog'liqni saqlash xizmatlaridan foydalanish huquqini o'z ichiga olgan keng doiradagi huquqlarni qamrab oladi. Shuningdek, u bolalarning ularga ta'sir ko'rsatadigan qarorlarni qabul qilishda ishtirok etishi va ularni eshitish huquqiga ega bo'lishi muhimligini ta'kidlaydi. Konventsiya dunyoning deyarli barcha mamlakatlari tomonidan ratifikatsiya qilingan va bu inson huquqlari bo'yicha tarixdagi eng ko'p ratifikatsiya qilingan shartnomaga aylandi. Konventsiya qabul qilingandan beri bolalar huquqlarini takomillashtirishda sezilarli yutuqlarga erishilgan bo'lsa-da, barcha bolalarning to'liq va teng huquqlardan foydalanishini ta'minlashda muammolar saqlanib qolmoqda. Konventsiya qoidalarini, ayniqsa aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarida, har bir bola rivojlanishi va o'z salohiyatini to'liq ro'yobga chiqarishi mumkin bo'lgan dunyoni yaratishga qaratilgan sa'y-harakatlarni davom ettirish kerak. Xulosa
1989 yilda qabul qilingan BMTning Bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi bolalar huquqlari va farovonligini tasdiqlovchi hal qiluvchi xalqaro hujjat bo'lib qolmoqda. 196 davlat tomonidan ratifikatsiya qilinishi bilan Konventsiya global miqyosdagi qonunchilik va siyosatga katta ta'sir ko'rsatdi. Bu bolalarning huquq egasi sifatida tan olinishiga olib keldi va ta'lim, sog'liqni saqlash, ekspluatatsiya va zo'ravonlikdan himoya qilish, qarorlar qabul qilish jarayonlarida bolalar ishtirokiga ta'sir ko'rsatdi. Konventsiya ishtirokchi-davlatlar o'rtasida bolalar huquqlarini himoya qilishda katta mas'uliyatni kuchaytirdi va bolalar mehnati, bolalar nikohi va adolatga kirish kabi bolalar bilan bog'liq global muammolarni hal qilishda xalqaro hamkorlikni kuchaytirishga yo'l ochdi. Uning ahamiyati uni umumbashariy ratifikatsiya qilish va hayotga tatbiq etishga ko‘maklashish, bolalar huquqlarining chinakam hurmat qilinishi va himoya qilinishini ta’minlash bo‘yicha olib borilayotgan sa’y-harakatlar bilan yanada ta’kidlanadi. ADABIYOTLAR Yaap E. Doek. "Bola huquqlarini sudga berish". Birlashgan Millatlar Tashkilotining ichki va xalqaro huquqshunoslikdagi bola huquqlari to'g'risidagi konventsiyasi, Ton Liefaard, Springer, 29/9/2014 Allen Gudrich. "Qasddan yurish - II qism (Xulosa)." iUniverse, 27.10.2014 Milliy razvedka kengashi. 'Global tendentsiyalar 2040.' Ko'proq bahsli dunyo, COSIMO hisobotlari, 3/1/2021 Rey C. Rist. “Natijaga asoslangan monitoring va baholash tizimiga o‘n qadam”. Rivojlanish amaliyotchilari uchun qoʻllanma, Jodi Zall Kusek, Jahon banki nashrlari, 15.06.2004 Doktor (kapitan) Vivek Jain. "Kemalarda va qirg'oqda dengizchilik ko'nikmalari - STCW konventsiyasining dolzarbligi va tavsiyalari." Notion Press, 7/11/2023 Professional mas'uliyat markazi (Amerika advokatlar assotsiatsiyasi). "Kasbiy xulq-atvorning namunaviy qoidalari". Amerika advokatlar uyushmasi. Delegatlar palatasi, Amerika advokatlar assotsiatsiyasi, 1/1/2007 Jon Uol. "Bolalar huquqlari". Bugungi Global Challenge, Rowman & Littlefield, 18/10/2016 Pauline Maier. "Ratifikatsiya." Xalq Konstitutsiyani muhokama qiladi, 1787-1788, Simon va Shuster, 6/7/2011 Emili Sims. "Korporativ muvaffaqiyat odamlar orqali." Xalqaro mehnat standartlari siz uchun ishlaydi, Nikolay Rogovskiy, Akademik jamg'arma, 3/1/2006 Barri M. Kibel. "Muvaffaqiyat hikoyalari qattiq ma'lumotlar". Natijalar xaritasiga kirish, Springer Science & Business Media, 12/6/2012 Yüklə 41,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|