Болалар тарбия жамоаси ва ягона педагогик жараённинг асосий шакли

Shaxsning jamoada karor topishi. Shaxs psixologik jixatdan tarakkiy 
etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-xarakatlari bilan boshkalardan ajralib turuvchi 
muayyan jamiyat a’zosi bulib, uning shakllanishi ijtimoiy munosabatlar jarayonida 
kechadi. Mazkur jarayonda katnashish asosida u jamiyat tomonidan tan olingan 
ma’naviy-axlokiy, shuningdek, xukukiy meyorlar moxiyatini uzlashtiradi. 
Jamiyatning a’zosi sifatida uning ijtimoiy va iktisodiy tarakkiyotini ta’minlovchi 
mexnat faoliyatini yulga kuyadi. Shuningdek, shaxsiy extiyojlari, manfaatlarini 
kondirish yulida xam atrofdagilar bilan munosabatga kirishadi.
Shaxs ijtimoiy muxitdan uzilgan xolda mavjud bula olmaydi. Buning 
misoli sifatida R.Kipling tomonidan yaratilgan asardagi Mauglini keltirish 
mumkin. Garchi, inson bolasi bulsada, ijtimoiy munosabatlar jarayonida ishtirok 
etish kunikma va malakalari shakllanmaganligi bois odamlar xayotiga moslasha 
olmaydi.
Bola yoshligidan uyin, mexnat va ukish faoliyatlarini tengdoshlari bilan 
birgalikda tashkil etish asosida ijtimoiy muxitga moslasha boradi. Ijtimoiy muxit 
bolaga borlikni anglash uchungina emas, balki uzligini anglash uchun xam 
imkoniyat yaratadi. Bolaning doimiy ravishda jamoa orasida bulishi, uning jamoa 
ta’sirida shakllanishi unda ijtimoiy faollikni yuzaga keltiradi. 
1
Щошимов К. ва бош=алар. Педагогика тарихи //Олий ы=ув юртлари ва унив-тлар 
талабалари учун ы=ув =ылл. – Тошкент, Ы=итувчи, 1996, - 191-бет. 

---

Shark mutafakkirlari jamoaning shaxs kamolotini ta’minlashdagi urni va 
roliga aloxida e’tibor berganlar. Xususan, Abu Ali ibn Sino ijtimoiy muxitning 
shaxsni shakllantirishdagi rolini yukori baxolaydi. Tashki muxit va odamlar 
insonning borlik, unda kechayotgan uzgarishlar, jarayonlar moxiyatini 
anglashgagina emas, balki uning xulkida yaxshi va yomon sifatlarning 
shakllanishiga xam sezilarli ta’sir etishi, shu bois bolalarni tarbiyalashda u mansub 
bulgan mikromuxit xususiyatini inobatga olishni ta’kidlaydi. Bolani yomon 
ta’sirlardan saklash zarurligini uktiradi. 
Shuningdek, alloma ukitish samaradorligini ta’minlashda bolalarga jamoa 
asosida bilimlarni berishni maksadga muvofikligini ta’kidlaydi. 
Abu Nasr Forobiyning uktirishicha, inson blshkalar bilan munosabatda 
bulish, ularning yordami va kullab-kuvvatlashlarini xis etish extiyojiga ega. Ana 
shu extiyojni kondirish yulidagi amaliy xarakatlar insonni kamolotga yetaklaydi, 
deb xisoblaydi. Abu Rayxon Beruniy esa shaxsning rivojlanishida uzaro yordam, 
xamkorlik, odamlarga nisbatan xayrixoxlik uning ijtimoiy muxitdagi roli va urnini 
belgilab beradi.