Bölmələrin adları Sayı
CIP – CARRIAGE AND İNSURANGE PAID TO / Daşınma və sığortalama …. qədər ödənilmişdir
Yüklə 59,98 Kb.
|
“Incoterms-2000”-nin xüsusiyyətlərindən biri yuxarıda qeyd olunduğu kimi dörd əsas kateqoriyaya bölünməsidir. Cədvəl 8
Yük Gömrük Bəyannamələrinin doldurulması qaydalarında göndəriş şərtləri 13 qrup üzrə kodlaşdırılmış və hazırda gömrük sənədlərinin rəsmiləşdirilməsi üçün aşağıdakı kimi təsnifləşdirilmişdir:
1. EXW – EX WORKS / Zavoddan (….. məntəqənin adını göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtə əsasən satıcı malın daşınmasına və onun nəqliyyat vasitəsinə yüklənməsinə cavabdehlik daşımır. Malın təsadüfi itirilməsi, zədələnməsi və ya məhv olması riski, həmin malın satıcının anbarında müqavilə ilə müəyyən olunmuş vaxtda alıcının sərəncamına verildiyi andan alıcıya keçir. Lakin bu zaman həmin mal lazımi qaydada fərdiləşdirilməli, yəni satıcının bütün digər məhsullarından ayrılmalı və müqavilənin predmeti olan mal kimi şərtiləndirilməlidir. Satıcı həm də ixrac üçün nəzərdə tutulan malın gömrük rəsmiləşdirilməsinə də cavabdeh deyildir (əqər başqa hallar nəzərdə tutulmayıbsa). Beləliklə, bu şərtlər satıcının üzərinə minimal vəzifələr qoyur. Alıcı malın satıcının müəssisəsindən təyinat məntəqəsinə qədər daşınması üzrə bütün xərcləri və riski özü daşıyır. Alıcı ixracatla əlaqədar rəsmi formallıqları yerinə yetirməyə qadir olmadıqda hazırki şərtlərdən istifadə olunmur. Belə olan halda FCA/Franko-daşıyıcı terminindən istifadə olunur. 2. FCA – FREE CARRİER / Franko-daşıyıcı (….. məntəqənin adını göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtlərə əsasən satıcı gömrük tənzimlənməsini keçmiş ixracat malını alıcı tərəfindən göstərilmiş məntəqədə alıcının sərəncamına verməlidir. Bu andan malın təsadüfi məhvi və ya zədələnməsi riski alıcının üzərinə düşür. 3. FAS – FREE ALONGSIDE SHİP / Gəminin gövdəsi boyu azaddır (…. göndəriş limanının adını göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtə əsasən satıcı malı öz vəsaiti hesabına kontraktda nəzərdə tutulmuş yükləmə limanına çatdırır və onu gəminin gövdəsi boyunca yerləşdirir. Alıcı ixracat üzrə rəsmi formallıqları yerinə yetirməli, fraxtlanmış (icarəyə götürülmüş) gəminin sahilə verilməsini, malın gəmiyə yüklənməsini və bütün sonrakı xərclərin ödənilməsini təmin etməlidir. Malın təsadüfi məhv olması riski, malın müqavilədə müəyyən olunmuş vaxtda və təyin olunmuş limanda gəminin gövdəsi boyunca yerləşdirilməsi anından sonra alıcının üzərinə düşür. 4. FOB – FREE ON BOARD / Gəmi içərisində azad (…. göndəriş limanının adını göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərt əvvəlki şərtdən onunla fərqlənir ki, satıcı malı, alıcı tərəfindən fraxtlanmış (icarəyə götürülmüş) gəmiyə yükləməli, və ixracat üzrə rəsmi formallıqların yerinə yetirilməsini ödəməlidir. Bütün digər xərclər və risklər malın gəminin relinq xəttini (sürahilərini) keçməsindən sonra alıcının üzərinə keçir. 5. CFR – COST AND FREIGHT / Dəyər və fraxt (…. təyinat limanının adını göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtlərə əsasən satıcı gəmini icarəyə götürməli, razılaşdırılmış təyinat limanına qədər fraxtın dəyərini ödəməli, kontraktda müəyyən olunmuş müddət ərzində yükləmə limanında malı gəmiyə yükləməli, ixracat üzrə rəsmi formallıqların yerinə yetirilməsini ödəməlidir. Malın təsadüfi məhv olması riski, onun yükləmə limanında gəminin sürahi xətlərini keçməsindən sonra alıcının üzərinə keçir. 6. CIF - COAST İNSURANCE AND FREIGHT / Dəyər, sığortalama və fraxt (…. təyinat limanının adını göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtə uyğun olaraq satıcı malı nəqliyyat risklərindən sığortalamalıdır. Bütün digər hallar, satıcıdan alıcıya risklərin keçməsi anı da daxil olmaqla, CFR şərtlərinə uyğun olaraq həyata keçirilir. 7. CPT – CARRİAGE PAİD TO / Daşınma …. qədər ödənilmişdir (….. təyinat məntəqəsi göstərilməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtlərə əsasən satıcı öz hesabına təyinat yerində malın razılaşdırılmış məntəqəyə daşınması üzrə müqavilə bağlamalı və mal daşıyana daşınma haqqını ödəməlidir. Alıcı malın bu məntəqəyə çatdığı andan bütün xərcləri ödəyir. Malın təsadüfi məhv olması və ya zədələnməsi riski, müqavilə üzrə nəzərdə tutulmuş müddətdə malın birincı daşıyıcıyının sərəncamına keçməsi anından alıcının üzərinə düşür. 8. CIP – CARRIAGE AND İNSURANGE PAID TO / Daşınma və sığortalama …. qədər ödənilmişdir (….. təyinat məntəqəsi göstərilməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərt əvvəlkindən onunla fərqlənir ki, satıcı malı sığortalamalı və sığorta şirkətinə sığorta mükafatını ödəməlidir. Sığorta məbləği malın kontrakt üzrə dəyərini və üstəgəl 10%-ni ödəməlidir. 9. DAF – DELIVERED AT FRONTİER / Sərhəddə göndəriş (…. təyinat yerini göstərməklə) Bu şərtlərə əsasən satıcı bütün xərcləri ödəyir və malın alıcıya müəyyən olunmuş sərhəd məntəqəsində verilməsi anına qədər riski
Gömrük tənzimlənməsi daşıyır. Bu, ya satıcının sərhədi, ya alıcının sərhədi, ya da ki, hər hansı üçüncü bir ölkənin sərhədi ola bilər. Satıcı gömrük rüsumunu, malın göndərildiyi ölkədə vergi və yığımları ödəməlidir. Alıcı, satıcı tərəfindən razılaşdırılmış məntəqəyə gətirilmiş malı öz sərəncamına götürməli və sonradan yaranan bütün xərcləri ödəməli və riski özü daşımalıdır. 10. DES – DELİVERED EX SHIP / Gəmidən göndəriş (…. təyinat limanını göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtlərə əsasən satıcı kontraktda nəzərdə tutulmuş təyinatlimanında gəminin gövdəsində malı alıcıya təhvil verməlidir. O, malın müəyyən olunmuş limana qədər çatdırılması üzrə bütün xərcləri ödəyir. Bütün digər xərcləri isə, malın gəmidən boşaldılması və gömrük rəsmiləşdirilməsi ilə əlaqədar xərclər də daxil olmaqla, alıcı ödəyir. Malın məhv olması və ya zədələnməsi riski, malın təyinat limanında gəminin gövdəsində alıcının sərəncamına verildiyi andan alıcının üzərinə düşür. 11. DEQ – DELİVERED EX QUAY (Duty Paid) / Gəmilərin yan aldığı körpüdən göndəriş (…. təyinat yerini göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Bu şərtlərə əsasən satıcı malların müqavilə üzrə müəyyən olunmuş müddətdə razılaşdırılmış təyinat limanının lövbərinə (sahilinə) daşınması üzrə bütün xərcləri, o cümlədən fraxtın ödənişi, malın boşaldılması və onun limanda yerləşdirilməsi üzrə xərcləri ödəyir. Alıcı isə malın razılaşdırılmış təyinat limanının sahilində həqiqətən onun sərəncamına verildiyi andan bütün xərcləri ödəyir və riski özü daşıyır. 12. DDU – DELİVERED DUTY UNPAİD / Rüsumları ödənilməmiş göndəriş (…. təyinat yerini göstərməklə)
Gömrük tənzimlənmısi Satıcı bütün xərcləri ödəyir, o cümlədən ixrac olunan ölkədəki müəyyən olunmuş təyinat məntəqəsinədək malların daşınması xərclərini ödəyir (gömrük üzrə rəsmi formallıqların yerinə yetirilməsi ilə bağlı olan vergilərin, rüsümların və digər xərclərin ödənişi istisna olmaqla). 13. DDP- DELİVERED DUTY PAİD / Rüsumları ödənilməmiş göndəriş (…. təyinat yerini göstərməklə) Bu şərt satıcının üzərinə maksimal öhdəliklərin qoyulmasını nəzərdə tutur ki, buraya malın daşınması üzrə müqavilənin bağlanılması, ixracat və idxalat rüsumlarının ödənilməsi, lisensiyanın
Gömrük tənzimlənmısi alınması, həmçinin, bir qayda olaraq, malın boşaldılmasının ödənişini nəzərdə tutur. Alıcı malı, kontraktda nəzərdə tutulmuş təyinat məntəqəsində qəbul edir və bundan sonra yaranan bütün digər xərcləri və riski özü daşıyır. Cədvəl 9
Yük Gömrük Bəyannamələrinin doldurulması Qaydalarına əlavə
Azərbaycan Respublikasında xarici ticarətin tənzimlənməsi qaydalarına əsasən ixrac əməliyyatlarının aşağıdakı formaları nəzərdə tutulur: 1. Kreditə ixrac əməliyyatları; 2. Təkrar ixrac (reeksport);
Kreditə ixrac əməliyyatlarına faktiki mal (xidmət və əqli mülkiyyət) ixracından sonra haqqı müəyyən şərtlərə və hər hansı müddət ərzində ödənilən malların ixrac əməliyyatları aid edilir. Dövlət müəssisələri və əmlakında dövlətin yekun payı 30%-dən az olmayan digər müəssisələr tərəfindən malların (xidmət və əqli mülkiyyətin) kreditə ixracı, bağlanmış müqavilələrin İqtisadi İnkişaf Nazirliyində qeydiyyatdan keçirilməsindən sonra aparılır. Buraya aid olmayan şəxslər tərəfindən malların kreditə ixracı gömrük orqanlarında bəyan edilməklə həyata keçirilir. Bu zaman respublikanın dövlət müəssisələrində istehsal olunan mallar həmin malların dəyəri istehsalçıya tam ödənildikdən sonra ixrac oluna bilər. Təkrar ixrac (reeksport) əməliyyatları ölkəmizin gömrük ərazisinə daxil olan xarici mənşəli malların emal ediləndən sonra başqa xarici ölkələrə ixracını nəzərdə tutur. Təkrar ixrac üzrə bağlanılmış müqavilələr Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq öhdəliklərində tələb olunan hallarda İqtisadi İnkişaf Nazirliyində qeydə alınmaqla, başqa hallarda isə gömrük orqanlarında bəyan edilməklə icra olunur. Konsiqnasiya yolu ilə ixrac əməliyyatları xarici şəxslərlə bağlanmış müqavilələrə əsasən respublika hüdudlarından kənarda satışı müəyyən müddət ərzində aparılan malların ixracını nəzərdə tutur. Konsiqnasiya müddəti üçün ayların müddəti gömrük orqanlarında bəyan edildiyi gündən etibarən 180 günə qədər müəyyən olunur. Satışdan əldə olunan vəsaitlər, mallar satıldıqca 10 bank günündən gec olmayaraq ixracatçının Azərbaycan Respublikasındakı bank hesabına daxil olunmalıdır. Mallar yuxarıda göstərilən müddətdə satılmadıqda 30 gün ərzində Azərbaycan Respublikasına qaytarılmalıdır. Malların dövlət müəssisələri tərəfindən konsiqnasiya yolu ilə ixracı bağlanmış müqavilələr İqtisadi İnkişaf Nazirliyində qeydiyyatdan keçirilməklə, dövlət müəssisəsi olmayan digər rezidentlər tərəfindən ixrac isə gömrük orqanlarında bəyan edilməklə aparılır. Bu zaman respublikanın dövlət müəssisələrində istehsal olunmuş mallar, həmin malların dəyəri istehlakçıya tam ödənildikdən sonra ixrac oluna bilər. Müvəqqəti ixrac əməliyyatları xarici ölkələrdə xidmət göstərilməsi, lizinq əməliyyatlarının aparılması, sərgilərdə, yarmarkalarda iştirakı və s. üçün malların yenidən işlənilmədən Azərbaycan Respublikasına qaytarılması şərti ilə ixrac əməliyyatlarını nəzərdə tutur. Müvəqqəti ixrac əməliyyatları dövlət müəssisələri tərəfindən bağlanmış müqavilələr İqtisadi İnkişaf Nazirliyində qeydiyyatdan keçirilməklə, başqa rezidentlər tərəfindən isə gömrük orqanlarında bəyan edilməklə ixrac olunur. Müvəqqəti ixrac edilən belə əmtəələr bağlanmış müqavilədə nəzərdə tutulan vaxtdan sonra 30 gündən gec olmayaraq Azərbaycan Respublikasına qaytarılmalıdır. Bu mallar İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin icazəsiylə istifadə olunduqları ölkəyə satıla da bilərlər. Bu satışdan əldə edilən vəsait 10 gündən gec olmayaraq ixracatçının Azərbaycan Respublikasındakı bank hesabına daxil olmalıdır. Dövlət müəssisəsi olmayan başqa rezidentlər tərəfindən müvəqqəti ixrac olunan mallar da bu qaydalara uyğun müvafiq gömrük rüsumları ödəməklə tənzimlənir. Rezidentlər tərəfindən öz vəsaitləri, konsiqnasiya və ya dövlət zəmanətlərinə əsaslanmayan kreditlər hesabına aparılan idxal əməliyyatları (xüsusi hallar istisna olmaqla) gömrük orqanlarında bəyan edilməklə həyata keçirilir. Rezidentlərin idxal etdiyi malların gömrük dəyərlərinə nəzarət gömrük orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Konsiqnasiya yolu ilə mal idxal edən bütün rezidentlər, bu malların satışından əldə olunmuş vəsaitlə valyuta birjalarından, valyuta alıb konsiqnatorlarla hesablaşa bilərlər. Beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin möhkəmləndirilməsində səlahiyyətli dövlət orqanlarının icazəsi və ya təşəbbüsü ilə həyata keçirilən idxal-ixrac əməliyyatları xüsusi yer tutur. Buraya aşağıdakılar aiddir:
Xarici iqtisadi fəaliyyət zamanı aşağıdakı əməliyyatları fərqləndirilər:
Təyinatından asılı olaraq idxal olunan malların aşağıdakı növlərini fərqləndirirlər:
Lisenziyaların, “nou-hau”nun və əmtəə nişanlarından istifadə hüququnun satın alınması, mühəndis-məsləhətçi, nəqliyyat xidmətləri və s. idxal edilən xidmətlər hesab olunur. İdxal olunan əmtəənin, xidmətlərin və işlərin ödənilməsi aşağıdakı kimi həyata keçirilə bilər:
Ştrixli kodlaşdırılma Ştrixli kodlaşdırılma – qrafik şəkildə kodlaşdırılmış və xüsusi optik-elektron qurğuları vasitəsilə oxunula bilən informasiyanın təqdim edilməsi üsulunun ifadə olunma kateqoriyasıdır. Ştrix kodun özü bu kodlaşdırılmış informasiyanın daşıyıcısıdır. Ştrixli kodların iki əsas funksiyalarını ayırmaq olar.
Ştrixli kodların ikinci funksiyası isə ondan ibarətdir ki, onların köməyi ilə malların istehsalçılardan istehlakçılara doğru hərəkəti ilə bağlı olan problemlər effektiv olaraq həll edilir. Daha çox istifadə olunan kodlar Avropada EAN-13, EAN-8, Amerikada UPC (malın universal codu). Ştrix-kodun ölçüləri «modulun» enindən asılıdır. Ştrix-kodun yaraıdlmasının rahatlığı üçün ən ensiz ştrix bazis kimi qəbul edirlər və onu «modul» adlandırırlar, ştrixlərin və ara məsafənin bütün digər xətti ölçüləri bu modulların tam saylarına bir neçə dəfə kimi götürülür. Ştriux-kodun bu və ya digər standartlarına müxtəlif ölçülü modullar tətbiq oluna bilərlər (məsələn, EAN-13-də modul 0,264 mm-dən 0,66 mm-dək dəyişə bilər, standart kimi 0,33 mm qəbul edilir). Nəticədə isə, ştrix-kodun müxtəlif cür ölçülərini almaq mümkündür və onların çap olunması və sonradan oxunması əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşır. Ştrix-kodun standart ölçüləri modul 0,33 mm olanda -37,3 x 26,3 mm (eni və hündürlüyü) təşkil edir. Modulun ölçüləri 80%-dən 200%-dək dəyişə bilər və bu zaman onun ölçüləri də 29,8 x 21 mm-dən 74,6 x 52,5 mm-dək dəyişir. EAN-13 əmtəə (mal) kodu dörd rəqəm qruplarına bölünüb. Birinci – iki və yaxud üç rəqəmdən ibarətdir və mənşə ölkəsini bildirir (cədv. –də ölkələrin və onların müvafiq kodları (prefiksləri) göstərilmişdir. Müxtəlif ölkələr üçün EAN əmtəə (mal) nömrərələrinin prefikslər cədvəli
İkinci – beş (ölkə kodu iki rəqəmli olduqda) və yaxud dörd (ölkə kodu üç rəqəmli olduqda) ibarətdir və malın istehsalçı müəssisəsinin nömrəsini göstərir. Üçüncü – beş rəqəmdən ibarətdir və həmin malın nömrəsidir və bunu firmanın özündə müəyyən olunur. Çox vacibdir ki, hər bir mal əgər digər mallardan nə ilə isə (forması, ölçüsü, rəngi, qablaşdırılması və s.) fərqlənirsə, onda onun unikal (bənzərsiz) EAN kodu olmalıdır. Eyni nömrənin müxtəlif mallar üçün istifadə olunması yolverilməzdir. Dördüncüsü – bir rəqəmdən ibarətdir və nəzarət rəqəmi sayılır. Bu rəqəm kompüterə daxil edilən unformasiyanın doğruluğuna zəmanət verir. EAN kodunun nəzarət rəqəminin hesablanması alqoritmi Nəzarət rəqəmi adətən aşağıdakı alqoritmlə hesablanır:
EAN-8 üçün alqoritm demək olar ki, eynidir:
7+5+3+1 = 16; 16x3 = 48 6+4+2 = 12; 12+48 = 60 Bu kod üçün nəzarət rəqəmi 0-dır. Bəzən 13-rəqəmli EAN kodunun sağ tərəfində iki və yaxud beş rəqəmli ştrix kod da görmək olar. Belə ştrix-kod əlavə kod adlanır və malın istehsalçısı ilə topdansatış alıcı arasında xüsusi sazişə əsasən istifadə olunur. Kitab-jurnal məhsulları digər mallardan fərqli olaraq 10-rəqəmli identifikasiya (eyniləşdirmə) nömrəsinə malik olur. Kitab məhsullarının nömrələnməsi üzrə beynəlxalq standart – ISBN (International Standard Book Number) mövcuddur ki, bu da Azərbaycanda da tanınmışdır. Bu standarta əsasən hər bir kitab nəşri 9 rəqəmin, 3 ayrıcı tirenin və nəzarət rəqəminin köməyi ilə kodlaşdırılır. Bu işarələrin köməyi ilə: kitabın nəşr edildiyi ölkə kodlaşdırılır; nəşriyyatın kodu; kitabın unikal nömrəsi və EAN-dakı kimi eyni funksiyanı yerinə yetirən nəzarət rəqəmi göstərilir. ISBN və EAN nömrələri öz ölçülərinə görə fərqləndikləri üçün (müvafiq olaraq 10 və 13 rəqəm) ISBN-nin EAN koduna yenidən kodlaşdırılması üzrə xüsusi saziş imzalanmışdır. Yenidən kodlaşdırılma aşağıdakı kimi yerinə yetirilir:
ISBN 5-7020-0897-9 9 78 57020 0897 4 Dövri jurnal-qəzet məhsullarının kodlaşdırılması üçün beynəlxalq standart – ISSN (International Standard Serial Number). ISSN kodu EAN koduna yuxarıda göstərildiyi kimi keçirilir. Bu zaman dövri nəşr məhsulu üçün beynəlxalq “977” kodundan istifadə olunur və ondan sonra ISSN-nin 7 rəqəm kodu yerləşdirilir. Sonra EAN-nın 11 və 12-ci mövqeyinə iki rəqəm yerləşdirilir (iki “0” və yaxud digər rəqəmlər). Alınmış 12 rəqəmə görə nəzarət rəqəmi EAN-dakı kimi hesablanır. ISSN 0123-4560 9 77 01234 5600 8 Kobud kartondan düzəldilmiş iri qutularda qablaşdırma kodundan istifadə olunur. Onun çap olunması üçün «Interleaved 2 of 5» (ITF) kodunun simvollar standartından istifadə olunur. Bu kod iri ştrixlərlə çap oluna bilir və hətta büzmələnmiş yerlərdə də yaxşı oxuna bilir. Bu kodda EAN kodunda olan kodlaşdırma metodu tətbiq olunur. Lakin standartın tələblərinə görə ITF kodunda cüt rəqəmlər olmalıdır və buna görə də oraya 14-cü rəqəm – lap əvvəldə sıfır rəqəmi əlavə edilmiş və o, ITF-14 adını almışdır. Bu kod kassadan oxunmaq üçün nəzərdə tutulmayıb, çünki kassaya birləşdirilmiş skaner onu «başa düşmür». ITF-14 kodu malların daşınması və anbarda yığılması üçün istifadə olunur. Onu nəzarət rəqəmi yoxdur. Ekspertlərin fikrincə, son onilliklər ərzində pərakəndə ticarət sənayesini ciddi dəyişiklər gözləyir, özü də alışların çox hissəsi virtual mağazalarda deyil, adı mağazalarda həyata keçiriləcəkdir. Radiotezlikli nişanələrin RFID, elektron qiymət kağızlarının məftilsiz şəbəkələrlə birlikdə inkişafı, alışların həyata keçirilməsini prosesini demək olar ki, avtomatlaşdıracaqdır. Yüklə 59,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||