Bosh muharrir: Sharipov Qo‘ng‘irotboy Avezimbetovich Bosh muharrir o‘rinbosari: Karimov Norboy G‘aniyevich

Дадаханова Саида Махаммаджон кизи,
докторант
Искусственный интеллект как инструмент управления человеческими ресурсами
.................... 386
Хайдарова Малика Шакирджановна,
преподаватель кафедры
Surxondaryo viloyatida kichik tadbirkorlik rivojlanishining iqtisodiy-statistik tahlili
.............................. 396
S.T.Toshaliyeva,
PhD

---

94
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, avgust.
№
8-son.
IQ
TISODIY
O
T
ЭК
ОНОМИКА
EC
ONOMY
TURIZMNI 
RIVOJLANTIRISHDA AXBOROT 
TEXNOLOGIYALARNING O‘RNI
Yuldasheva Dilnoza Ulugbekovna
TDIU mustaqil tadqiqotchisi
Annotatsiya:
Maqolada turizm sohasida axborot texnologiyalaridan foydalanishning roli va turistik tarmoqlarda axborot 
texnologiyalarini joriy etish va tarqatish jarayoni ko‘rib chiqiladi. Axborot tizimlari va ularning tarkibiy qismlari ning turizm 
industriyasi rivojlanishiga ta’siri o‘rganilmoqda.
Kalit so‘zlar:
axborot texnologiyalari, turizm, axborot, turistik xizmatlar, raqobatbardoshlik. 
Аннотация:
В статье рассматривается роль использования информационных технологий в сфере туризма. 
Рассмотрен процесс внедрения и распространения информационных технологий в туристических сетях. Изучается 
влияние информационных систем и их компонентов на развитие туристической отрасли.
Ключевые слова:
информационные технологии, туризм, информация, туристические услуги, конкурентоспособность. 
Abstract:
The article examines the role of the use of information technology in the field of tourism. The process of 
introduction and dissemination of information technologies in tourist networks is considered. The influence of information 
systems and their componens on the development of the tourism industry is being studied.
Key words:
information technologies, tourism, information, tourist services, competitiveness. 
K I R I S H
Toshkent viloyatining turizm salohiyatini yanada rivojlantirish, turizm salohiyati yuqori hududlarning o‘zaro 
bog‘liqligini ta’minlash orqali turistlar sayyohati uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, viloyatning o‘ziga xos 
tabiiy hududlarida yangi turizm yo‘nalishlarini tashkil etish, turistlar oqimini yanada ko‘paytirish, zamonaviy 
turizm infratuzilmasining jadal rivojlanishini ta’minlash, shuningdek, turizm yo‘nalishlaridagi tadbirkorlik sohasiga 
ushbu hududlar aholisini keng jalb qilish maqsadida Vazirlar Mahkamasining qarori, 31.12.2019-yildagi “2019 – 
2021-yillarda Toshkent viloyatida turizm sohasini jadal rivojlantirish to‘g‘risida”gi 1053-son qarori qabul qilindi. 
[7]
Bugungi kunda turizm sanoati jahon iqtisodiyotining eng yirik va jadal rivojlanayotgan tarmoqlaridan biri 
hisoblanadi. Turizmning global rivojlanishi iqtisodiyotning transport, savdo, aloqa, qurilish, qishloq xo‘jaligi, 
iste’mol tovarlari ishlab chiqarish va boshqalar kabi tarmoqlariga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois rivojlangan 
turizm industriyasini yaratish har qanday davlat iqtisodiyoti uchun katta ahamiyatga ega.
A D A B I Y O T L A R TA H L I L I
Beyker va Crompton (2000) ma’lumotlariga ko‘ra, turizm va dam olish sanoatida sifatga oid adabiyotlar 
1960-yillarning boshlariga to‘g‘ri keladi. Turizmga oid adabiyotlarda sayohatchilar o‘z ta’tillarida ko‘rsatiladigan 
xizmatlarning mohiyatini, turistik agentliklar sifatini, mehmonxonalar sifatini va hokazolarni qanday baholashlarini 
tushunishga turli urinishlar topilgan. Boshqa tomondan, Frochaux (2004) ta’kidlaganidek, turizmning tabiati 
xizmatlar, u utilitar xizmatlarni sotish bo‘ladimi yoki mijozlar bir qator chuqur talablarga javob bera oladigan 
xizmatlarning narxi bo‘ladimi, ularni baholashni ancha qiyinlashtiradi 
[11]
.
Tur menejerlari o‘z xizmatlarining xarakterini va mijozlarning sodiqligiga ishonchni yaxshilashga intilishadi, 
bu sa’y-harakatlar turistik sodiqlikning yuqori darajalariga olib keladi. Sodiq mijozlar belgilangan joyga qaytib, 
uni boshqalarga taklif qilishadi 
[11]
. Agar xizmat ishlamasa, bu tashkilot uchun halokatli bo‘lishi mumkin, chunki 
mijozlar xizmat ko‘rsatish rad etilishiga duch kelganda yuqori sifatli xizmat ko‘rsatuvchi provayderni qidiradi. 
Biroq, xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq muammolarga duch kelgan mijozlar orasida qoniqish ta’rifini olgan odamlar 
xizmat ko‘rsatuvchi provayderga sodiq bo‘lish ehtimoli ko‘proq 
[12]
.

---

95
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, avgust.
№
8-son.
IQ
TISODIY
O
T
ЭК
ОНОМИКА
EC
ONOMY
Sifatli xizmat ko‘rsatishda dastlab mahsulotning an’anaviy ishlab chiqarish modeliga, mahsulotni ishlab 
chiqarishda ishlatiladigan materiallarning sifatiga, ishlab chiqaruvchi sifatli mahsulotlarni olib keladi. Bu jarayon, 
savdo xodimlariga qaratilgan. Bu borada Christian Gronrus (1978) xizmat sifatining yana uchta muhim jihatini 
taklif qiladi: texnik sifat (nima), funksional sifat (qanday qilib) va xizmatni umumiy idrok etish. Texnik sifat – 
bu xizmat ko‘rsatuvchi provayder tomonidan taqdim etilgan haqiqiy xizmat hisoblanadi. Mazkur funksiyaning 
sifati xizmat ko‘rsatishning ifodasidir, buyrtmachi xizmat ko‘rsatuvchidan sifatli bajarilgan ishni qabul qilib oladi 
[10]
. Parasuraman, Zeithaml va Berry (1985) keng ko‘lamli operatsiyalar bilan turli innovatsion tadqiqotlarini 
o‘tkazganidan so‘ng, xizmat sifatining 10 ta o‘lchovini yaratdilar. Parasuraman, Zeithaml va Berri tomonidan 
ishlab chiqilgan xizmat sifati parametrlari, xizmat ko‘rsatish bo‘limiga bog‘liq bo‘lmagan holda quyidagilarni o‘z 
ichiga oladi: moddiy qiymat (xizmat ko‘rsatishning jismoniy isboti), ishonchlilik (izchil ishlash va ishonchlilikni 
ifodalaydi), sezgirlik (xodimlarning xizmat ko‘rsatishga tayyorligi haqida), kompaniya turli iste’molchilar uchun 
o‘z tilini o‘rnatishi kerak), ishonchlilik (ishonchlilik, ishonchlilik, halollik), xavfsizlik (xavfsizlik, xavf yoki shubha 
yo‘q), mijozlarni tushu nish (mijozlarning ehtiyojlarini tushunish). 1988 yilda keyingi ishda Parasuraman, Zeithaml 
va Berri o‘zlarining o‘lchovlar ro‘yxatini beshtaga qisqartirdilar, oldingi o‘lchovlarning bir qismini toifaga kiritdilar. 
SERVQUAL vositalari iste’molchilarning ma’lum bir xizmatga nisbatan kutishlari va tasavvurlarini o‘lchash uchun 
mo‘ljallangan. Ushbu besh o‘lchov quyidagilardir: Ishonch (xodimlarning bilimi va ishtiyoqi va ularning ishonch va 
ishonchni ilhomlantirish qobiliyati), hamdardlik (g‘amxo‘rlik, kompaniyaning mijozlarga shaxsiy e’tiborini qaratish 
qobiliyati), Ishonchlilik (kafolatlangan xizmatlarni izchil va aniq taqdim etish qobiliyati), Mas’uliyat (mijozlarga 
yordam berishga va qisqa xizmat ko‘rsatishga tayyorlik), moddiy qiymat (jismoniy obyektlar, uskunalar, odamlar 
va aloqa materiallari mavjudligi) 
[9]
.
Akbabaning mehmonxona xizmati sifati bo‘yicha olib borgan tadqiqotiga ko‘ra, xizmat sifatining beshta 
o‘lchovida “moddiy qiymat” umumiy xizmat sifatini eng yaxshi bashorat qiluvchi omil bo‘lganligini aytish 
mumkin 
[8]
.
TA H L I L VA N A T I J A L A R
Turizm xizmatlari bozori zamonaviy aloqa vositalari va axborot texnologiyalari tomonidan taqdim etilgan 
imkoniyatlarga asoslanadi. Turistik mahsulotni amalga oshirish xususiyatlari tegishli axborot ta’minotisiz to‘liq 
bozor haqida gapirishga imkon bermaydi. Axir, turistik xizmatlarni ishlab chiqaruvchilar o‘rtasidagi aloqani 
ta’minlaydigan axborot oqimlari sanaladi. Axborot texnologiyalari nafaqat ma’lumotlar oqimi, balki xizmatlar 
va to‘lovlar shaklida ham ishlaydi. Mehmonxonalarni bron qilish, avtoulovlarni ijaraga olish, paketli turlar va 
aviakompaniya o‘rindiqlari kabi xizmatlar turistik agentlarga yuborilmaydi, ular o‘z navbatida mahsulotlarni 
iste’molchilarga sotilmaguncha saqlamaydilar. Faqatgina ushbu xizmatlarning mavjudligi, narxi va sifati haqidagi 
ma’lumotlar uzatiladi va foydalaniladi.
Shuning uchun ham xalqaro, ham ichki turizm sanoati axborot texnologiyalarini doimiy ravishda qo‘llash 
sohasidir. Turizmda foydalaniladigan axborot texnologiyalari tizimi kompyuter bron qilish tizimi, telekonferensaloqa 
tizimi, videotizimlar, kompyuterlar, boshqaruv axborot tizimlari, aviakompaniyalarning elektron axborot tizimlari, 
elektron pul o‘tkazmalari, telefon tarmoqlari, aloqa vositalari va boshqalardan iborat. Shu bilan birga, shuni 
ta’kidlash kerakki, ushbu texnologiyalar tizimi sayyohlik agentliklari, mehmonxonalar yoki aviakompaniyalar 
tomonidan alohida emas, balki ushbu barcha sektorlar tomonidan tizimli va birgalikda qo‘llaniladi.
Bundan tashqari, turizmning alohida sektorlari tomonidan axborot texnologiyalari tizimidan foydalanish 
boshqa barcha tarmoqlar uchun katta ahamiyatga ega. Masalan, mehmonxonaning ichki boshqaruv tizimlari 
kompyuterning keng miqyosli tarmoqlariga ulangan bo‘lishi mumkin, bu esa o‘z navbatida mehmonxonani bron 
qilish tizimlari bilan aloqa qilish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi yoki muqobil ravishda mehmonxona tarmoqlari 
sayyohlik agentliklariga ularning kompyuterlari orqali kirishlari mumkin.
Shunday qilib, turizmda keng tarqalgan integratsiyalashgan axborot texnologiyalari tizimi haqida gapirish 
mumkin. Integratsiyalashgan axborot tizimi – bu tashkilot va uning tarkibiy bo‘linmalari yoki ushbu tashkilotga 
tegishli bo‘lgan korxonalar va firmalar rahbariyatiga tezkor va ishonchli ma’lumotlarni to‘plash, qayta ishlash va 
taqdim etish uchun texnik, iqtisodiy, sotsiologik, ma’muriy va boshqa vositalar to‘plamidir. Vakolatli qarorlar qabul 
qiladi va ularning bajarilishini nazorat qiladi 
[1]
.
Bundan kelib chiqadiki, turizm sohasida o‘zaro bog‘langan kompyuter va kommunikatsiya texnologiyalari 
tizimi samarali faoliyat ko‘rsatmoqda. Bundan tashqari, turizm sanoatining alohida tarmoqlari bir-biri bilan 
chambarchas bog‘langan, chunki ko‘plab tur ishlab chiqaruvchilar bir-biri bilan u yoki bu tarzda o‘zaro aloqada 
bo‘ladilar.
Sayyohlik agentliklari va turoperatorlar ham axborot texnologiyalaridan faol foydalanmoqda. Ularning 
faoliyatini va samarali ishlashini kompyuter rezervlash tizimlari, video tizimlar va boshqa texnologik vositalarsiz 
tasavvur qilib bo‘lmaydi. Butun dunyo bo‘ylab kompyuterga asoslangan bronlash tizimlari butun turizm sanoatiga 
katta ta’sir ko‘rsatadi.

---

96
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, avgust.
№
8-son.
IQ
TISODIY
O
T
ЭК
ОНОМИКА
EC
ONOMY
Kompyuter bronlash tizimlari nafaqat havo xizmatlarini, balki mehmonxonalarda tunash, kruiz sayohatlari, 
turar joy, valyuta kurslari, ob-havo ma’lumotlari, avtobus va temir yo‘l xizmatlari va boshqalar haqida ma’lumot 
beradi. Bunday tizimlar turning barcha asosiy segmentlarini bron qilish imkonini beradi – mehmonxona xonalari 
va transferlardan tortib ekskursiyalar va sug‘urta polislarini sotib olishgacha.
Darhaqiqat, ular butun turizm sektori uchun eng muhim tarqatish tarmoqlarini taklif qiluvchi universal axborot 
tizimiga qo‘shiladi. Yagona elektron ulanish orqali sayyohlik agentliklari o‘z yetkazib beruvchilaridan barcha 
turdagi xizmatlarning mavjudligi, narxi, sifati, kelish va jo‘nash vaqtlari haqidagi ma’lumotlarga ega bo‘ladilar. 
Bundan tashqari, sayohat agentliklari bron qilish va tasdiqlash uchun ushbu ma’lumotlar bazalariga murojaat 
qilishadi.
Axborot tizimlarining ishlashi va samaradorligi turistik xizmat ko‘rsatuvchi provayderlardan bunday tizimlarga 
kirish uchun kompyuter ko‘nikmalari va turistik agentliklarda tarmoq resurslaridan foydalanish kabi axborot 
texnologiyalarining kamida minimal darajasini o‘zlashtirishni talab qiladi.
Turizm industriyasi ko‘plab jihatlar va quyi tizimlarga ega, shuning uchun u alohida turistik tashkilotlar, 
mehmonxonalar va boshqa turizm sanoati korxonalari ishini avtomatlashtiradigan ixtisoslashtirilgan dasturiy 
vositalarni ishlab chiqishdan tortib, global axborot texnologiyalaridan foydalanishgacha bo‘lgan turli xil axborot 
texnologiyalaridan foydalanishni talab qiladi. Kompyuter tarmoqlari, turizm sohasida axborot texnologiyalaridan 
foydalanish sohani rivojlantirishning asosiy nuqtalaridan biri bo‘lib, bundan tashqari, axborot texnologiyalari tizimi 
turistik kompaniyalarning sifat ko‘rsatkichlarini sezilarli darajada oshirish imkoniyatini beradi.
Turizm industriyasining aksariyat korxonalari ma’lumotlarni qayta ishlash va hujjatlarni rasmiylashtirish va 
hokazo jarayonlarini avtomatlashtirish uchun turli xil dasturiy va texnologik vositalardan muvaffaqiyatli foyda-
lanmoqda. Internet turistik xizmatlarni yetkazib beruvchi va iste’molchi o‘rtasidagi ma’lumotlarni joylashtirish va 
tarqatishning eng foydali usullaridan biri sifatida faol foydalanilmoqda.
Biroq turizm sohasidagi faollikning o‘sishiga qaramay, bugungi kunda yuqori sifatli turistik ma’lumotlarning, 
ayniqsa, Rossiyaning mahalliy turizm mahsulotlariga oid ma’lumotlarning sezilarli darajada etishmasligi mavjud 
bo‘lib, bu o‘sib borayotgan talabni qondirish va sanoatning umumiy rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda. Bu 
holat raqobatning shakllanishiga to‘sqinlik qiladi, bu esa, o‘z navbatida, turistik xizmatlar sifatiga salbiy ta’sir 
qiladi va ularning narxining asossiz ravishda oshishiga olib keladi. Qolaversa, axborot texnologiyalarini joriy 
etish va qo‘llash tegishli uslubiy yordamga ega bo‘lmagan, tizimli bo‘lmagan, nomutanosib jarayondir. Ko‘pgina 
qo‘llaniladigan dasturlar va texnik vositalar allaqachon eskirgan, xalqaro tizimlar bilan integratsiyalashuv 
jarayonlari minimal, axborot texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha kelishilgan universal yondashuvlar 
mavjud emas. Bularning barchasi axborotni qayta ishlash va tarqatishni murakkablashtiradi, xizmat ko‘rsatish 
texnologiyalari yaxshi rivojlanmagan, bu, albatta, tashkilotlar faoliyatining samaradorligiga ta’sir qiladi.
Mavjud vaziyat turizm biznesidan axborot texnologiyalaridan foydalanish bo‘yicha mahalliy va xorijiy tajribani 
umumlashtirishni, bu boradagi ishlarda sa’y-harakatlarni birlashtirishni, texnologik jarayonning ushbu qismini 
rivojlantirishning eng samarali yo‘llarini aniqlashni, bu boradagi sohaga xos yondashuvni talab qiladi. muammoni 
hal qilish va yangi xavf va qiyinchiliklarga qarshi turish 
[2]
.
Turizm sohasini axborot bilan ta’minlashning zamonaviy universal tizimini, birinchi navbatda, ichki va kirish 
turizmini samarali rivojlantirishga, ichki va kirish turizmini shakllantirishga yo‘naltirilgan zamonaviy universal 
tizimini shakllantirish uchun axborot texnologiyalaridan foydalangan holda turizm industriyasi faoliyatini 
optimallashtirishga kompleks yondashuv zarur. Rossiyada va butun jahon hamjamiyatida yagona axborot turizm 
makonini yaratish.
Bunday yagona yondashuvga erishilgan taqdirda, turizm sohasini axborot texnologiyalarini qo‘llab-
quvvatlashni rivojlantirishda samarali oldinga siljish milliy iqtisodiyotni yuksaltirish, ijtimoiy faollik o‘sishini 
jadallashtirish, mamlakat raqobatbardoshligini oshirish va mavqeini xalqaro darajada mustahkamlashning 
muhim omiliga aylanishi mumkin. 
Toshkent viloyatiga tashrif buyuruvchi sayyohlar oqimini ko‘paytirish, ularga qulay shart-sharoitlar yaratish 
hamda mahalliy aholi daromadini oshirish maqsadida Bo‘stonliq, Ohangaron, Parkent, Bo‘ka, Chinoz, Zangiota 
tumanlari va Angren shahrida “Oltin halqa” konsepsiyasi asosida zarur infratuzilma shakllantiriladi. Vazirlar 
Mahkamasining “2019–2021-yillarda Toshkent viloyatida turizm sohasini jadal rivojlantirish to‘g‘risida”gi qarorida 
shu haqida so‘z yuritiladi. 
Hujjatga ko‘ra, Toshkent viloyatidagi har bir tuman o‘ziga xos bo‘lgan turistik mahsulotlarni ishlab chiqib, 
turizmning alohida yo‘nalishlarini rivojlantirib boradi. Masalan, Bo‘stonliq tumani “Chorvoq” erkin turistik zonasi, 
Ugom-Chotqol milliy bog‘i, “Chorvoq” suv omboriga ega, hududda turizmning barcha yo‘nalishlarini rivojlantirish 
imkoniyati mavjud; Parkent tumani – tog‘ oldi hududi hisoblanib, tabiati go‘zal, hududning ziyoratgohlari, 
agroturizm maskanlari, mazali ovqatlanish shoxobchalari mavjud; Zangiota tumani – tarixiy hudud, u ziyorat 

---

97
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, avgust.
№
8-son.
IQ
TISODIY
O
T
ЭК
ОНОМИКА
EC
ONOMY
turizmi obyekti bo‘lgan “Zangiota” majmuasi, hunarmandchilik markazlari, savdo majmualariga ega; Ohangaron 
tumani tarixiy manzilgohlar, madaniy meros obyektlariga boy, sanoat turizmi yunalishi bo‘yicha turizm namo yishi 
obyektlariga ega; Bo‘ka tumanining gastronomik turizm yo‘nalishida o‘ziga xos turistik obyektlari mavjud; Chinoz 
tumani Toshkent va vohani bog‘lovchi asosiy magistral yo‘l bo‘yida joylashgan bo‘lib, agroturizm, gastronomik 
turizm va turizmning boshqa turlarini rivojlantirish imkoniyatlariga ega; Angren shahri sanoat shahri ekanligi 
bilan mashhur, Yangiobod va Lashkarak hududlarining tabiati go‘zal, sayyohlarga xizmat ko‘rsatuvchi yo‘lbo‘yi 
ovqatlanish shoxobchalari bor. 
Ta’kidlash joizki, mazkur konsepsiya doirasida dastlab turizm salohiyati yuqori bo‘lgan Bo‘stonliq, Parkent, 
Zangiota, Ohangaron, Bo‘ka, Chinoz tumanlari va Angren shahri qamrab olinadi, keyinchalik esa viloyatning 
boshqa hududlariga ham tatbiq qilinadi. 
“Oltin halqa” konsepsiyasi quyidagi vazifalar ijrosini nazarda tutadi: Zangiota–Chinoz–Bo‘ka–Ohangaron–
Angren–Parkent–Bo‘stonliq yo‘nalishida turizm marshrutlari va yo‘l ko‘rsatkich xaritalarini ishlab chiqish; 
Hududlardagi turistik obyektlarni xatlovdan o‘tkazish, obyektlarning barcha ma’lumotlarini o‘z ichiga olgan 
pasportlarini tayyorlash, har bir turizm obyektida xizmat ko‘rsatish sifatini yaxshilash bo‘yicha yo‘l xaritalarini 
ishlab chiqish; Turizm marshrutlaridagi mavjud yo‘lbo‘yi infratuzilmalarini xatlovdan o‘tkazish, ularda xizmat 
ko‘rsatish sifatini yaxshilash choralarini ko‘rish, yangi tashkil etish zarur bo‘lgan yo‘lbo‘yi infratuzilmalarini 
joylashtirish manzillarini belgilash va namunaviy loyihalarini tayyorlash; Turizm marshrutlarida yangi turizm 
obyektlarini tashkil etish yuzasidan jahon tajribasini o‘rganish, yangi turizm obyektlarini barpo etish manzillarini 
aniqlash, namunaviy loyihalarini ishlab chiqish va amalga oshirish; Turizm marshrutlarida alohida “Oltin halqa” 
yo‘nalishli taksilar, zamonaviy yengil avtomashinalar, mikroavtobuslar va avtobuslar qatnovini tashkil kilish; 
Konsepsiya doirasida hududlarning yo‘l infratuzilmasini yaxshilash choralarini ko‘rish; Hududlarda turistlar uchun 
milliy urf-odatlarni namoyish etuvchi madaniy-ko‘ngilochar tadbirlar dasturini ishlab chiqish va doimiy ravishda 
tashkil etish; Har bir hududning milliy choyxonalarini tashkil etish; Hunarmandchilikni rivojlantirish, turistlar uchun 
esdalik sovg‘alari tayyorlashni yo‘lga qo‘yish, hunarmandlarning uy-muzeylarini tashkil etish; Oilaviy mehmon 
uylarini tashkil qilish bo‘yicha tushuntirish ishlari olib borish va aholini tadbirkorlikka jalb qilish; “Oltin halqa” turizm 
konsepsiyasi doirasida Toshkent viloyatining turizm salohiyatini targ‘ib qilish bo‘yicha videoroliklar, qo‘llanmalar, 
yo‘l ko‘rsatkichlar, reklama-targ‘ibot materiallari tayyorlash va tarqatish; Turizm obyektlarida xizmat ko‘rsatish 
sifatini yaxshilash bo‘yicha sohada faoliyat yuritayotgan xo‘jalik yurituvchi subyektlar xodimlari uchun maxsus 
o‘quv kurslarini tashkil qilish. 
[6]
Toshkent viloyatida turizmni har tomonlama rivojlantirish uchun uning ommaviy reklamasi va har bir kishi 
uchun barcha sayyohlik obektlari haqidagi ma’lumotlarning mavjudligi zarur. Axborot texnologiyalari bu holda 
ushbu maqsadga erishishning eng muhim vositasidir. Turizmni rivojlantirish uchun axborot texnologiyalari 
quyidagi yo‘nalishlarda qo‘llanilishi kerak:
●
viloyatning barcha turistik obyektlari va diqqatga sazovor joylari haqida kengaytirilgan internet saytini 
yaratish;
●
televideniye, radio, viloyatning muhim internet portallari, ijtimoiy tarmoqlarda viloyatning turistik 
obyektlarini reklama qilish;
●
viloyatdagi mehmonxonalardagi joylarni, avto va temir yo‘l transporti uchun chiptalarni onlayn bron qilish 
va to‘lashning moslashuvchan tizimini yaratish;
●
boshqa hududlardagi turistik obyektlarni reklama qilish.
Yuqorida aytilganlarning barchasi sayyohlarga kerakli ma’lumotlarni tezda topishga yordam beradi va 
shu orqali mintaqadagi turistik obyektlarga tashrif buyurishni oshiradi. Ya’ni bu turizm rivojlanishining asosiy 
ko‘rsatkichidir.
Bizning zamonamizda axborot texnologiyalaridan foydalanmasdan turizmning rivojlanishini tasavvur qilib 
bo‘lmaydi. Internetning rivojlanishi nafaqat aloqa narxini pasaytirish, balki turizm bozorining barcha ishtirokchilari 
uchun yagona ofis sifatida ishlash uchun real imkoniyatni olish imkonini beradi. Masalan, Internet orqali global 
bronlash tizimlari bilan ishlash sayyohlik agentligiga nafaqat istalgan vaqtda narxlar va bo‘sh ish o‘rinlari soni 
to‘g‘risida tezkor va ishonchli ma’lumot olish, balki buyurtmaning barcha bosqichlarida uning amalga oshirilishning 
bajarilishini kuzatish imkoniyatini beradi. 
[5]
.
Shunday qilib, Toshkent viloyatida turizmni rivojlantirishning past sur’atlari muammosini turizm xizmatlarini 
ko‘rsatishning kuchli Internet-sektorini ishlab chiqish va joriy etish orqali hal qilish mumkin, bunda Toshkent 
viloyatining turizm xizmatlari to‘g‘risida ma’lumotlar taqdim etiladi.

---

98
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, avgust.