Bosh muharrir: Sharipov Qo‘ng‘irotboy Avezimbetovich Bosh muharrir o‘rinbosari: Karimov Norboy G‘aniyevich

7. Tijorat banklari kreditlarining foiz stavkalarini yuqori ekanligi.
Tijorat banklari kreditlarining foiz stavkalarini yuqori ekanligi sanoat korxonalarining tijorat banklari kredit-
laridan foydalanish darajasini oshirishga to‘sqinlik qiladi. Bunda sharoitda, tijorat banklari kreditlari foiz stavka-
larining past va barqaror darajsini ta’minlash sanoat korxonalarini kreditlash amaliyotini takomillashtirish 
nuqtai-nazaridan muhim amaliy ahamiyat kasb etadi.
3-jadval:
O‘zbekiston Respublikasi tijorat banklari aktivlarining tarkibi, foizda
11
Aktivlar tarkibi
2018-y. 2019-y. 2020-y. 2021-y. 2022-y.
Kassali aktivlar shu jumladan:
17,1
17,2
17,3
18,1
20,0
Kassadagi naqd pul va boshqa to‘lov hujjatlari
2,5
2,4
2,7
2,4
3,5
Markaziy bankdagi mablag‘lar
5,3
5,4
5,1
7,1
6,6
Boshqa bankdagi mablag‘lar-rezident
3,0
3,7
3,6
3,0
3,1
Boshqa bankdagi mablag‘lar-norezident
6,3
5,7
5,9
5,6
6,8
Qimmatli qog‘ozlarga qilingan investitsiyalar
1,1
1,2
2,6
4,4
5,7
Mijozlarning moliyaviy instrumentlar bo‘yicha majburiyatlari
0,9
0,2
0,4
0,3
0,3
Kreditlar
76,8
76,1
73,8
71,1
68,1
Asosiy vositalar
1,6
2,1
2,3
2,5
2,6
Aktivlar bo‘yicha hisoblangan foizlar
1,3
1,2
2,2
2,1
2,2
Boshqa aktivlar
1,2
2,0
1,4
1,5
1,1
Aktivlar – jami
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
3-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinadiki, respublikamiz tijorat banklarining aktivlari hajmida daromad keltir-
maydigan aktivlarning salmog‘i 2018–23022 yillarda nisbatan yuqori bo‘lgan. Bu esa,, banklarning kreditlash 
imkoniyatini kengaytirishga to‘sqinlik qiladi.
X U L O S A VA TA K L I F L A R
■
Tijorat banklari kreditlarining daromadlilik darajasining past ekanligi va kreditlardan ko‘riladigan zararlar-
ni qoplashga mo‘ljallangan zaxira ajratmalarining darajasini yuqori bo‘lgan.
■
Tijorat banklarida berilgan kreditlar bo‘yicha muddati o‘tgan kreditlar miqdorining katta bo‘lgan.
10 O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining 2021-yildagi faoliyati to‘g‘risidagi hisobot//www.cbu.uz.
11 Jadval muallif tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining rasmiy statistik ma’lumotlari (www.cbu.uz) asosida tuzilgan.

---

T
ARA
QQIY
O
T
ПР
ОГРЕС
С
PR
OGRESS
294
YA S H I L I Q T I S O D I Y O T VA TA R A Q Q I Y O T
https://yashil-iqtisodiyot-taraqqiyot.uz
2023-yil, iyul.
№
7-son.
■
Tijorat banklari kredit portfelining diversifikatsiya darajasining past.
■
Tijorat banklarida tasniflangan kreditlar tarkibining yomonlashayotganligini ko‘rishimiz mumkin.
■
Tijorat banklari tomonidan berilgan kreditlarning daromadlilik darajasini barqaror emasligi kuzatishimiz 
mumkin.
■
Tijorat banklarida balanslashmagan likvidlilik muammosining mavjudligi ko‘rishimiz mumkin.
■
Tijorat banklari kreditlarining foiz stavkalarini yuqori bo‘lgan.
Tadqiqot jarayonida kredit mexanizmining metodologik asoslarini takomillashtirishga qaratilgan quyidagi 
ilmiy takliflar ishlab chiqildi:
1. Tijorat banklarining daromad keltirmaydigan likvidli aktivlarining brutto kreditlar hajmidagi salmog‘ini 
pasaytirish orqali ularning kreditlar berish imkoniyatini kengaytirish lozim.
Tadqiqot jarayonida amalga oshirilgan tahlillar ko‘rsatdiki, 2018–2022-yillarda respublikamiz tijorat bankla-
rining aktivlari hajmida daromad keltirmaydigan aktivlarning salmog‘i nisbatan yuqori bo‘lgan.
Fikrimizcha, banklarning kreditlar berish imkoniyatini daromad keltirmaydigan likvidli aktivlarining brutto 
kreditlar hajmidagi salmog‘ini pasaytirish uchun, birinchidan, yuqori likvidli aktiv sifatida Markaziy bank to-
monidan tan olinadigan qimmatli qog‘ozlarga qilinadigan investitsiyalar miqdorini ko‘paytirish orqali daromad 
keltirmaydigan aktivlarning brutto aktivlar hajmidagi salmog‘ini pasaytirish kerak;; ikkinchidan, transaksion de-
pozitlarning brutto depoziitlar hajmsidagshi salmog‘ini pasaytirish yo‘li bilan banklarning joriy likvidliligiga nis-
batan yuzaga kelayotgan bosimni kamaytirish va kreditlarning resurs ta’minoti miqdorini ko‘paytirish lozim.
2. Muvozanatlashgan foiz stavkasini shakllantirish yo‘li bilan kreditlar va depozitlarning foiz stavkalari 
o‘rtasidagi mutanosiblikni ta’minlash kerak.
Buning uchun, birinchidan, tijorat banklarida sof foizli spred koeffitsiyentining me’yoriy darajasini ta’min-
lash lozim; ikkinchidan, Markaziy bankning majburiy zaxira talabnomasining tijorat banklarining muddatli de-
pozitlarga foiz to‘lash imkoniyatiga nisbatan salbiy ta’siriga barham berish kerak; uchinchidan, ekspansionistik 
pul-kredit siyosati orqali kreditlarning foiz stavkalari barqarorligini ta’minlashga ko‘maklashish zarur.