Boshqaruvning asosiy usullari. Boshqaruv va qaror qabul qilish jarayonlari

 
Atrof- muhit 
Shaxs 
Baho 
Qaror 
N uqtai nazar 
Turtki 
Qabul qilish 
LPR 
4.2-rasm. Aniq strukturalanmagan qaror 
Qarorning borishini uni qabul qilishning o‘zaro bog‘liq bo‘lgan jarayonlari 
sifatida ko‘rib chiqish mumkin. Har bir muayyan holatda bu jarayon, tabiiyki, 
aniqlashtiriladi va individuallashtiriladi (4.1-jadval). 
4.1-jadval 
Qaror qabul qilish va amalga oshirish asosiy bosqichlarining mazmuni
Bosqich 
Bosqichning mazmuni 
1. Kutilayotgan muammolar haqida 
axborot to‘plash 
1.1. Tashkilotdagi ichki muhitni kuzatib borish 
1.2. Tashqi muhitni kuzatib borish 
2. Muammoning vujudga kelish 
sabablarini aniqlash 
2.1. Muammoli vaziyatni ta’riflash 
2.2. Muammo vujudga kelgan tashkiliy bo‘g‘inni 
aniqlash 
2.3. Muammoni ifodalash 
2.4. Uning muhimligini baholash 
2.5. Muammoning vujudga kelish sabablarini aniqlash 
3. Muammoning yechimi maqsadlarini 
ifodalash 
3.1. Tashkilotning maqsadlarini aniqlash 
3.2. Muammoning yechimi maqsadlarini ifodalash 
4. Muammoning yechimi strategiyasini 
asoslab berish 
4.1. Obyektni detalli ta’riflash 
4.2. O‘zgaruvchan o’lillar zgarish sohasini aniqlash 
4.3. Yechimga qo‘yiluvchi talablarni aniqlash 
4.4. Yechimning samaradorlik ko‘rsatkichlarini 
baholash 
4.5. Cheklovlarni aniqlash 
5. Yeichmning variantlarini ishlab 
chiqish 
5.1. Vazifani kichik vazifalarga taqsimlash 
5.2. Har bir vazifa bo‘yicha qarorlar g‘oyasini izlash 
5.3. Modellar tuzish va hisob-kitoblar o‘tkazish 
5.4. Har bir vazifacha va tizimcha bo‘yicha qarar 
variantlarini aniqlash 
5.5. Har bir vazifacha bo‘yicha natijalarni 
umumlashtirish 
5.6. Har bir vazifacha bo‘yicha qaror oqibatlarini 
harorat qilish 
5.7. Butun vazifaning qaror variantlarini ishlab chiqish 
6. Eng yaxshi variantni tanlash 
6.1. Qaror variantlari samaradorligini tahlil qilish 

---

6.2. Boshqarilmaydigan 
ko‘rsatkichlar 
ta’sirini 
baholash 
7. Qarorni korrektirovkalash va o‘zaro 
kelishib olish 
7.1. Qaror bo‘yicha ijrochilar bilan ishlash 
7.2. Funksional o‘zaro aloqada bo‘luvchi bo‘limlar 
bilan o‘zaro kelishib olish 
7.3. Qarorni tasdiqlash 
8. Qarorni amalga oshirish 
8.1. Amalga oshirish bo‘yicha ishchi rejani tayyorlash 
8.2. Uni amalga oshirish 
8.3. Amalga oshirish borasida o‘zgarishlar kiritish 
8.4. Qabul qilingan va amalga oshirilgan qarorning 
samaradorligini baholash 
Albatta, amalda bo‘larning barchasi osongina kechmaydi: 
- quyi bosqichlar bunday navbatda kechmasligi, uzilishlar bo‘lishi, teskari 
aloqalar, to‘siqlar va parallel harakatlarga bo‘ysunishi mumkin; 
- qaror qanchalik murakkab bo‘lsa, uni qabul qilish jarayoni shunchalik 
individaul bo‘ladi; 
- cheklangan axborot hajmi qarorning ratsionalligini kamaytiradi, 
intuitsiyaning roli ortadi; 
- muqobil variantlar bo‘yicha oldindan berilgan ko‘rsatmalar qaysi qarorni 
tanlashga ta’sir ko‘rsatadi; 
- agar qoniqtiruvchi qaror mavjud bo‘lsa, optimal qarorga intilish bo‘lmaydi; 
- bir nechta shaxsning ishtirok etishi va tashkiliy shart-sharoitlar quyi 
bosqichlarning o‘tish tartibini o‘zgartiradi; 
- menejerlar qaror qabul qilish jarayoni va strukturasiga turli tarzda aralashadi 
va shu tariqa ularning sifatiga ta’sir ko‘rsatadi. 
Menejerlarning aralashuvi ko‘pincha quyidagi holatlarda ro‘y beradi: 
- qarorni ijroga qabul qiluvchi shaxsni apriori belgilash; 
- qarorda ishtirok etuvchi shaxslar doirasini belgilash; 
- uning ijrosida LPR ishtiroki; 
- qaror qabul qilinadigan joy va vaqtni belgilash; 
- qaror kalkulyatsiyasi va uslubiyatini aniqlash; 
- maqsadlar va ularning ahamiyatini belgilash; 
- muqobil variantlar sonini cheklash; 
- belgilangan vakolatga ega shaxslarni jalb qilish; 
- qarorning borishini nazorat qilish; 
- axborot taqdim etish yoki cheklab qo‘yish; 
- xuddi shunga o‘xshash qarorlarga ilova qilish; 
- moddiy va manaviy ta’sir ko‘rsatish; 
- qarorlarda erkinlikni kengaytirish; 
- qaror uchun javobgarlik mas’uliyatini yuklash.