Botulizm ludzi i zwierząt – jak zapobiegać?

Botulizm ludzi i zwierząt – jak zapobiegać?

Zakażenie laseczką jadu kiełbasianego (botulizm) to zatrucie drogą pokarmową. W wyniku obecności laseczek jadu kiełbasianego w pokarmie dochodzi do wytworzenia przez nie swoistego jadu (toksyny botulinowej). Toksyna botulinowa to najsilniejsza znana trucizna, która silnie uszkadza układ nerwowy.

Do zachorowania na botulizm dochodzi w wyniku spożycia żywności czy paszy zanieczyszczonej przez Clostridum botulinum i/lub toksyny botulinowe produkowane przez bakterie. Źródłem C.botulinum jest podmiot drobiowy, gleba, osady wodne, kał ptaków, ssaków i ryb, szczątki padłych zwierząt.

Botulizm objawia się postępującym paraliżem mięśni, obejmującym mięśnie głowy, szyi, tułowia i kończyn. U zwierząt obserwuje się osłabienie języka (wypadanie), ślinotok, trudności w połykaniu (wypadanie przeżutego pokarmu, zachłyśnięcia), opadanie uszu, brak odruchu źrenicznego, chwiejny i powolny chód, zaleganie, duszność (zwolnione ruchy oddechowe) brak apetytu, zmniejszone napięcie skóry, obniżoną temperaturę ciała, wysokie tętno i niskie pH krwi. Zwierzęta mogą przyjmować pozycję żaby. Nieleczony botulizm prowadzi najczęściej do śmierci w wyniku porażenia mięśni oddechowych. Botulizm bydła w Polsce obejmuje zwykle od kilku do kilkunastu sztuk w stadzie, a w przypadku kiszonek belowanych zwykle chorują zwierzęta karmione paszą z tej samej beli.

Botulizm ludzi jest chorobą odzwierzęcą, co oznacza, że człowiek może zachorować po spożyciu zanieczyszczonej żywności pochodzenia zwierzęcego (mleka, mięsa, ryb).

Jak obniżyć ryzyko wystąpienia botulizmu?

• 
  na terenach, na których zbierane są rośliny przeznaczone na pasze (siano, kiszonki) nie stosować pomiotu kurzego i pozostałości fermentacyjnych z biogazowni jako nawozu
  
• 
  nie zakiszać kiszonek z terenów powodziowych
  
• 
  w przypadku kukurydzy, optymalnym terminem zbioru jest woskowa faza wegetacji (zawartość suchej masy 30-35%)
  
• 
  nie zakiszać przesuszonego materiału roślinnego lub zebranego w zbyt późnym stadium wegetacji
  
• 
  kukurydzę ścinać na wysokości powyżej 30 cm od gruntu
  
• 
  kukurydzę rozdrabniać na fragmenty długości 5-10 mm i dokładnie rozgniatać ziarna
  
• 
  nie zakiszać roślin widocznie zanieczyszczonych glebą
  
• 
  nie zakiszać roślin widocznie zanieczyszczonych szczątkami padłych zwierząt
  
• 
  stosować dodatki kiszonkarskie (biologiczne, chemiczne) ułatwiające uzyskanie pH poniżej 4,6 (optymalne pH kiszonki z kukurydzy 3,8 - 4,2, a kiszonki z traw 4,2 - 4,6)
  
• 
  dobrze ubić zielonkę, aby nie było tzw. kieszeni tlenowych.
  

Opracowanie: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Departament Bezpieczeństwa Żywności o Weterynarii.