Bozor segmenti

13 variant 1) Bozorni sigmentrarga ajratish mezonlari nimarar
Bozor segmenti (lot. segmentum — qism) — bozorning sotiladigan tovarlar turi, hududiy joylashuvi, haridorlarning toifasi va ijtimoiy qatlamlari kabi belgilarga koʻra alohida qismlarga ajralishi. Bozorni segmentlarga ajratishda aholining harid qobiliyati, yashash sharoiti, yoshi va jinsi, qaysi tovarlarni afzal koʻrishi, kishilarning mehnat faoliyati, turmush tarzi, inflyatsiya darajasi, bozor infratuzilmasi va boshqa belgilar asosiy omil boʻlib xizmat qiladi. Oʻz navbatida bozorda qanday valyutaning yurishi, nimaning yaxshi sotilishi, haridorlarning odatanʼanalari va feʼlatvorlari, harid qobiliyatiga muvofiq bozorga tovar yetkazib turiladi. Bozor segmenti orkali tovarlarni kam sarfharajatlar bilan yaxshi narxda sotish imkoni yaratiladi
2. Narx funktsiyalari
Narx tushunchasi va uning funktsiyalariNazariy jihatdan olib qaralganda, narx - tovar qiymatining puldagi ifodasidir. Amaliy jihatdan qaralganda esa, narx – muhim iqtisodiy vosita, dastak hisoblanadi. Ma'lumki, qiymat ishlab chiqarish katеgoriyasi bo’lib, ishlab chiqarishning o’zidagi mеhnat sarfi bilan bog’liq munosabatlarni ifoda etadi. mеhnat sarfiga kеltiriladi va shu sarfning pulda ifodalanishi narxni hosil qiladi.Narxning iqtisodiy mazmunini uning funktsiyalari yaqqol ko’rsatib bеradi. Narx nimaga tеgishli bo’lishidan qat'iy nazar (tovar, xizmat, ish kuchi, qarz puli narxini, buning farqi yo’q) bеsh asosiy funktsiyani bajaradi:1. Bozor muvozanatini ta'minlash funktsiyasi. Bunda narx bozordagi talab va taklifning hajmi va tarkibiga ta'sir etish orqali ularni muvozanat holatiga kеltiradi.2. Hisob-kitob, o’lchov funktsiyasi. Narx qiymatning puldagi ifodasi, chunki bajarilgan ish hajmi, foyda-zararning barchasi narx asosida hisob-kitob qilinadi.3. Iqtisodiy rеgulyator funktsiyasi. Narx bozor iqtisodiyotining asosiy vositalaridan biridir. Undagi o’zgarish bozor holati (kon'yukturasi)ni bildiradi.4. Raqobat vositasi funktsiyasi. Raqobat bozor iqtisodiyotini qarakatga kеltiruvchi kuch hisoblanadi. Narx vositasida bеllashuv raqobatning asosiy ko’rinishlaridan biri hisoblanadi. Firmalar o’z raqiblarini еngish, ularni bozordan siqib chiqarish uchun narxni o’zgartirib turadilar.5. Ijtimoiy himoya funktsiyasi. Narx ayrim aholi toifalarini kambag’allikdan saqlash vazifasini o’taydi. Odatda aholining nochor va muhtoj qatlamlariga tovarlar arzonlashtirilgan narxlarda sotiladi. Bular ijtimoiy dotatsiyalangan narxlar bo’lib, ularni moliyaviy jihatdan davlat byudjеti yoki byudjеtdan tashqari mablag’lar ta'minlaydi. Dotatsiyalangan narxlarni davlat bеlgilaydi.

3. Marketing muhitida mikro muhit omillari

Marketing muxiti deganda korxona marketing xizmatidgi xodimlarning mijozlar bilan yaxshi xamorlik munosabatlarini o’rnatish va munosabatlarini saqlanishiga bevosita ta’sir ko’rsatuvchi sub’yektlar va kuchlarning majmui tushuniladi.Muxit doimiy o’zgarishida,ya’ni u yoki bu yoki salbiy yo ijobiy ta’sir ko’rsatishi mumkinligi sababli uni tizimli o’rganish alohida jarayonlarini o’zaro aloqasini kuzatish zaruryati marketing tadqiqotlari jarayonida juda muhim tadbir bo’lib hisoblanadi.Xatto muhitning arzimas o’zgarishiga e’tibor bermaslik yoki nazoratni susaytirish korxonaning va bozorning boshqa sub’yektlari ishida juda og’ir oqibatlarga olib kelishi mumkin.Odatda muhitlar mikro-muhit va makro-muhitlarga ajratiladi.Makro-muhit yoki tashqi sharoitlar omillari asosan tizimli,umumiy bozor doirasidagi omillardan iborat.Bu yerda turli xil iqtisodiy, huquqiy, siyosiy, demografig, geografik, milliy,ilmiy-texnikaviy,texnologik,ijtimoiy madniy boshqa xarakterdagi ta’sirlarni keng spektori kiradi.Mikro-muhit yoki ichki sharoitlar omillari korxonaning faoliyati va uning imkoniyatlariga bevosita tegishli.Mikro muhitning asosiy qismi firma boshqaruvining nazorati ostida bo’ladi(faoliyat sohasini aniqlash,kadrlarni tanlash,hodimlar malakasining umumiy darajasi va marketing madaniyati,maqsadi bezorlarni,tovarlar xarakatining yo’llarini tanlash,raqobat kurashida strateiyalarni ishlab chiqish,marketing vazifalarini yechish

Variant 18

1. Marketing mix.
Marketing miks (inglizcha: Marketing mix; baʼzan 4Ps deb ham yuritiladi) biznesdagi boshlangʻich modelni tasvirlochi termindir. 4Ps ingliz tilidagi toʻrtta soʻz, Product (maxsulot), Price (narx), Place (joylashuv) va Promotion (targʻibot)larning hammasi „P“ harfidan boshlanish sababidan „4Ps“ yoki „Marketing Mix“ deb yuritiladi. Marketologlar tomonidan Marketing miksga „maqsadli bozorda marketing rejalarini muvaffaqiyatli amalga oshirishda biznes egalari tomonidan qoʻllaniladigan marketing qurollar toʻplami“ -deb ham taʼrif beriladi.Marketing teoriyasi yigirma birinchi asr boshlarida paydo boʻldi. Bugungi kunda Marketing boshqaruvida dominantga aylangan ushbu Marketing miks birinchi boʻlib 1984-yilda nashr qilindi. Xizmat koʻrsatish sektori marketingida kengaytirilgan Marketing miksdan foydalaniladi. Bunda odatdagi 4Ps ga uchta qoʻchimcha Process (jarayon), People (insonlar), Physical evidence (jismoniy dalil) elementlari qoʻshilib 7Ps xosil boʻladi. Kamdan-kam xollarda, xizmat koʻrsatish sektor marketologlari 7Ps ga qoʻshimcha Performance (ijro) elementini qoʻshish orqali 8Ps deb ataydilar.Marketing miks elementlarini toʻgʻri joylashtirish va shunga koʻra faoliyat olib borishda korxona marketing boshqaruvchilari zimmasiga masʼuliyat yuklaydi. Marketing miks elementlarining toʻgʻri joylashuvi kompaniyaning muvaffaqiyatli marketingida muhim rol oʻynaydi: -----------------kuchli tomonlarni rivojlantirish va kuchsiz tomonlardan voz kechish -------------raqobatbardoshlikni va kompaniyaning moslashuvchanligini kuchaytirish ------------korxonaning ichki boʻlimlarini bir-biri bilan uzviy yaqin faoliyat olib borishini taʼminlash
2. Reklamaning turlari
Reklama odatda juda qimmat turadi. Shuning uchun ham firma uning asosiy vazifasi nimadan iborat ekanligini unutmagan holda qilinajak reklama haqidagi o‘zining chuqur o‘ylangan marketing yechimini qabul qilishi kerak. Mablag‘ haqida masala ravshanlashib borganda, reklama bo‘yicha shug‘ullanuvchilarga qanchalik katta mas’uliyat tushishini ko‘ramiz, ya’ni reklama bo‘yicha mutaxassis qobiliyatli bo‘lmasa va mavjud imkoniyatlardan foydalanib ish yuritmasa, avvalo o‘z ishi, muassasasining obro‘sini ham tushirib qo‘yishi mumkin. Shuning uchun reklama bo‘yicha mutaxassis marketing muhitini va tashkilotdagi marketing strukturasiga tayangan holda quyidagi qoidalarga rioya qilishi lozim:
 reklamadagi asosiy element - tovarlarni sifati va korxonani bozordagi mavqeyi;
 tovarlar reklamasida barchani jalb etadigan oddiy, gohida xaridorlarning tovarlarni ko‘rish uchun safarbar qiladigan usullar bo‘lishi;
 tovar reklamasi qimmat bo‘lganligi uchun shunday reklama tayyorlash kerakki, u arzon bo‘lsin;
 reklamada tovarni turli ranglarda ko‘rsatish va bu ranglar xaridorlarni o‘ziga jalb eta olishi zarur;
 tovarni reklamasida mahalliy an’analarni hisobga olish va tovarni qaysi regionlarda va qaysi yoshdagi xaridorlarga mo‘ljallangan bo‘lishi juda muhimdir.
Tayyorlanayotgan reklamaning samarali chiqishi pishiq, tuzilgan korxona tarkibida marketing bo‘limining faoliyatiga va uni boshqaruvchi-menejerning qobiliyatiga ham bog‘liq Asosan reklama beruvchi firma va tashkilotlar o‘z strukturasini ichki imkoniyatlariga bog‘liq holda tuzadilar. Masalan, kichik firmalar o‘z boshqaruv strukturasini quyidagicha tuzadilar.
Bu tarkib bo‘yicha reklamani boshqarishda chakana savdoda samaradorlikka erishish mumkin. Shu bilan birga marketing xizmati faoliyati korxonada yangi chiqqan tovarlar yordamida iste’molchilar xohishlarini, ya’ni moddiy jihatdan o‘ziga to‘q bo‘lganlarni boshqarish imkonini beradi. Biz bilamizki, hozir O‘zbekistonda reklama ko‘p hollarda intuitiv ravishda, ya’ni iste’molchilar harakatiga mos kelmagan holda hech qanday dastur va tadbirlarsiz berilmoqda. Chiqayotgan reklamalar moddiy va ma’naviy nuqtayi nazardan pastliligi bilan xorij reklamalaridan ajralib turadi. Deyarli respublikamizdagi bir qancha firma va tashkilotlarda reklama bilan shug‘ullanuvchi marketing bo‘limlari bo‘lib, ularning ayrimlari ham shunchaki nomiga faoliyat yurgizmoqda. Ammo bir qancha kompaniya va banklar, tashkilotlar mavjudki, ular o‘z boshqaruv strukturasini shunday tashkil qilganlarki, reklama tayyorlash faqat tovar va xizmatlar uchun yo‘naltirib qolmasdan, balki shu korxona imidjini saqlanishi uchun ham kurash olib boradi.
3. Iste'inolchilarning segmentlarga
Bozor haridorlardan tashkil topgan bo‘lib, haridorlar esa o‘z navbatidabir-biridan har xil parametrlari bilan farq qiladi. Shu sababli, ma’lum birxususiyatlarga ega bo‘lgan aniq tovarni ishlab chmqaruvchi uchun potensialharidorlarning shu tovarning xususiyatlariga bo‘lgan munosabatlarini bilishhayotiy zaruriyati hisoblanadi.Bu yerda Volfredo Pareto (1848-1923 y.) qonunini eslash maqsadgamuvofiqdir. Bu qonunga binoan 20 foiz iste’molchilar ma’lum markalitovarlarning 80 foizini harid qiladi va bular potensiyaal haridorlardir.Haridorlarning qolgan 80 foizi esa tovarlarning qolgan 20 foizini harid qiladilar.Ko‘pchilik hollarda bu tovarlar o‘ylamasdan harid qilinadi. Bundan shundayxulosa qilish mumkinki, ishlab chiqaruvchilar o‘z tovarlarini va marketingfaoliyatini bozorga qaratmasdan, balki aynan ana shu 20 foiz potensialiste’molchilarga qaratadi. Bozor faoliyatining bunday strategiyasi yuqorisamaradorlikni ta’minlaydi.Bozor segmenti – bu boshqa guruhlardan farq qiluvchi, o‘xshash belgilarigaega bo‘lgan iste’molchilarning kichik guruhidir. Bunda bozorni turli xil belgilaribo‘yicha alohida bo‘g‘in (segmentlar)ga bo‘lish jarayoni segmentatsiya debataladi.Bozorni bo‘g‘inlashdan asosiy maqsad quyidagilar hisoblanadi:1.Iste’molchilarning nimaga ehtiyoji borligi haqida kengroq ma’lumot to‘plashmumkin bo‘ladi.2.Aniq bozorda raqobat kurashi tabiatini yaxshiroq bilish imkoniyati tug‘iladi.Natijada raqobat kurashida yengib chiqishi uchun tovar qanday xususiyatlarga egabo‘lishi kerakligi aniqlanadi.3.Chegaralangan resurslardan va imkoniyatlardan qaysi yo‘nalishlardafoydalanish kerakligi aniqlanadi.4.Marketing va tovar sotish xizmati xodimlarining energiyasi eng istiqbolliiste’molchilarga qaratiladi.5.Marketing faoliyati rejasini tuzganda har bir bozor segmentining o‘ziga xos-xususiyatlarini e’tiborga olish imkoniyati tug‘iladi va boshqalar.Umumanolganda,bozorsegmentatsiyasitalabnioydinlashtirish,diferrensiallash, pirovard natijada esa marketing strategiyasi va taktikasining engoptimal variantini tanlash imkoniyatini beradi