Bozor va uning turlari

2. Iqtisodiyotni isloh qilishning asosiy yo’nalishlari
O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Кarimov o’zining bir qator chiqishlarida iqtisodiy islohotlarni o’tkazish tajribasini hisobga olgan holda, o’z ichiga eng asosiy tamoyillarni oluvchi respublikaning bozor munosabatlariga o’tishidagi modeli mohiyatini umumlashtirib berdi. Bu haqda I.A.Кarimov quyidagilarni ta’kidlaydi: «Biz boshqa davlatlarning rivojlanish jarayonida to’plagan va respublika sharoitida tatbiq qilsa bo’ladigan barcha ijobiy tajribalaridan foydalanish imkoniyatini istisno qilmaymiz.
Ayni chog’da biron bir andozadan, hatto u muayyan mamlakatda ijobiy natijalarga olib kelgan bo’lsa ham, ko’r-ko’rona nusxa ko’chirish mutlaqo nomaqbuldir. Shunisi aniq ravshanki, muayyan vositalar va usullar qaysi mamlakat uchun mos bo’lsa, ular o’sha mamlakatga xos bo’lgan alohida sharoitlardagina ijobiy samara berishi mumkin»²⁵.
O’zbekistonning bozor munosabatlariga o’tish modelining o’ziga xosligi va yangicha tabiati uning xususiy mohiyati ustuvor maqsadlari mantiqli o’zaro bog’langan mamlakatning bozor munosabatlariga o’tishi haqida Prezidentimiz I.A.Кarimov tomonidan ishlab chiqilgan besh tamoyilda o’z ifodasini topgan²⁶.
Bu tamoyillar quyidagilar:

1. Iqtisodiyotning siyosatdan ustuvorligi. Iqtisodiyotni siyosatdan ustun turmog’i uning ichki mazmunini tashkil etmog’i lozim. Buning natijasida iqtisodiyotning islohlashtirilishi va rivojlantirilishi uchun mustahkam moddiy baza yaratilmoqda. Iqtisodiyot siyosatchilar ko’rsatmalari bilan emas, balki o’ziga xos ichki qonunlarga asoslanib rivojlanishi kerak. Bu tamoyilni hisobga olmaslik, iqtisodiyotda inqiroziy hodisalarga va xalq turmush darajasining keskin pasayishiga olib keladi. I.A.Кarimov ta’kidlaganidek: «Inson iqtisodiyot uchun emas, iqtisodiyot inson uchun» bo’lishi kerak.


2. Davlat iqtisodiyotning bosh islohotchisidir
Murakkab o’tish davrida iqtisodiyot ustidan boshqaruvni yo’qotmaslik uchun, mamlakatda tartibsizlik paydo bo’lmasligi uchun hukmdor funksiyalar davlatda qolishi kerak.
Aynan davlat deb, ta’kidlaydi I.A.Кarimov, – yangi huquqiy negiz va yangi ijtimoiy munosabatlarning, erkin demokratik me’yorlarga o’tishning, ko’p tuzumli iqtisodiyotni tashkil topish va bozor iqtisodiyoti infratuzilmasining yangi bank, moliya, soliq tizimlari shakllanishining tashabbuskori bo’ladi.
Bozor iqtisodiyotiga harakat qilingan sari davlat bevosita boshqarishdan asta-sekin iqtisodiy vositalar va rag’batlantirishlar yordamida iqtisodiyotni bilvosita boshqarishga o’tadi.