Bu kitab abş-da Təhsil Almış Məzunlar Asosiasiyasının dəstəyi ilə 2104-cü ildə nəşr olunmuşdur

Səhmdarların derivativ iddiaları 
Şirkətin idarəetmə orqanlarında iştirak edən şəxslər öz vəzifələrini icra edərkən 
şirkətin mənafelərini və maraqlarını üstün tutmalıdırlar. Bu öhdəlik 
qanunvericilikdə şirkət orqanlarının üzərinə qoyulub.
265
Hüquq ədəbiyyatında 
şirkət rəhbərlərinin (idarəetmə orqanlarının üzvlərinin) şirkət qarşısında daşıdığı 
öhdəliklər - fidusiar vəzifələr
266
adlandırılır. 
Əvvəl qeyd etdiyimiz kimi, şirkət müstəqil (ayrıca) hüquqi subyektdir və öz 
təsisçilərindən ayrı hüquqi şəxsiyyətə malikdir. Beləliklə, şirkətin adından çıxış 
edən orqanlar yalnız şirkəti təmsil edirlər. Onlar müəyyən formada şirkətin onun 
agenti hesab edilirlər.
267
Bununla da həmin orqanlar (agentlər) məhz şirkət 
(prinsipial) qarşısında fidusiar öhdəlikləri daşıyırlar. 
Səhmdarlarla (iştirakçıların) şirkətin menecmentinin (icra orqanının) maraqları 
üst-üstə düşməyə bilər və onlar arasında mübahisələrin yaranması mümkündür. 
Əlbəttə, təklif etmək olar ki, səhmdarlar (iştirakçılar) şirkətin menecmentini 
vəzifədən azad etsinlər. Lakin menecmenti dəyişmək üçün səhmdarların 
265
MM-nin 49.3-cü maddəsi 
266
İngiliscə - Fiduciary duties
267
Qərb hüququ korporativ hüquq doktrinasına fidusiar öhdəliklər konsepsiyası məhz prinsipial - agent institutundan 
daxil olub.

---

179 
(iştirakçıların) səs sayı yetərincə olmaya bilər, həmçinin menecment müəyyən 
hərəkətləri majoritar səhmdarların dəstəyi ilə edə bilər. 
Şirkət menecmenti öz fidusiar öhdəliklərini pozaraq şirkətə zərər vurduğu halda, 
səhmdarların məhkəmə müdafiəsinə malik olmaları təbii və məntiqli görünür.
268
Lakin burada müəyyən kolliziya yaranır. Zərər kimə dəyib? Menecment kimin 
adından çıxış edir? Menecment kimə qarşı müəyyən öhdəliklər daşıyır? İddiaçı 
kim olmalıdır? 
Oxşar suallar 1843-cü ildə Foss v. Horbottle
269
işində ingilis məhkəməsinin 
qarşısına çıxmışdı. Bu işdə "The Victoria Park Company" şirkətinin səhmdarları 
Foss və digərləri şirkətin direktorlarını şirkətə zərər vurduqları üçün 
məhkəməyə vermişdilər. İddialarını onunla əsaslandırmışdılar ki, direktorlar 
şirkət üçün torpaq sahələrini çox baha qiymətə alaraq şirkətə ziyan vurublar. 
Foss iddianı öz adından verərək şirkətə dəymiş zərərin əvəzinin ödənilməsi tələb 
edirdi. İddia təmin edilmədi və hakim Viqram (Wigram) qərarını belə 
əsaslandırdı: “"The Victoria Park Company” korporasiyadır və cavabdehlərə qarşı 
iddianın predmeti iddiaçılara birbaşa dəyən zərər deyil. Bu zərər korporasiyanın 
maraqları naminə səlahiyyətlərini icra etməli olan şəxslər tərəfindən korporasiyaya 
vurulub. İddia korporasiyanın adından verilmək əvəzinə, korporasiyanın müəyyən 
səhmdarları tərəfindən verilib. Bununla da iddiaçılar (səhmdarlar) korporasiyanın 
adından çıxış etmək, onu təmsil etmək və onun adından iddia vermək səlahiyyətini 
mənimsəmiş olublar. Korporasiyanın istənilən səhmdarı tərəfindən korporasiya adından 
məhkəmədə çıxış etmək (təmsil etmək) hüququnun mənimsənilməsinin təbii olması 
haqqında arqumentlər əsaslandırılmadı. Qanuna görə korporasiya və onun səhmdarları 
bu məqsədlər üçün eyni şəxs hesab edilmirlər. Yeganə sual odur ki, şirkətin....adından 
268
Lakin ABŞ-ın ünlü hüquqşünası, ABŞ Ali Məhkəməsinin hakimi O. Holmsun (Justice O.W. Holmes Jr.) söylədiyi kimi, 
“qanun məntiq deyil, qanun təcrübədir” 
269
(1843) 67 ER 189

---

180 
çıxış edə bilən şəxsin məhkəmədə təmsil etmək qaydasından kənarlaşmağa işin halları