Buddaviylik dini

Buddizm tarixi 2500 yildan ortiqdavrni oʻz ichiga oladi. Unga dastlab braxmanizm va jaynizmniit taʼsiri kuchli boʻlgan. Imperator Ashoka (miloddan avvalgi 3-asr) davrida Buddizm kuchli mustaqil din sifatida shakllandi. 9 asr muvaffaqiyatli faoliyat koʻrsatgan Buddizm Hindistonda inqirozga yuz tuta boshladi va pirovardida bu yerda uning oʻrnini xinduizm toʻliq egalladi. Ammo Buddizm Shri Lanka, Jan.Sharkiy Osiyo va Markaziy Osiyo orkali Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibetga yoyilib ulgurgan edi. Shri Lanka va Jan.Sharqiy Osiyoning materik qismida B.uddaviylik txeravadasi (qad. anʼanalarga sodiqlik), Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibetda esa maxayana (yangicha yondashuvlar) tarqaldi. 15-asrda Osiyo qitʼasida paydo boʻlgan yevropaliklar Buddizm bilan tanishdilar. 

Buddizm tarixi 2500 yildan ortiqdavrni oʻz ichiga oladi. Unga dastlab braxmanizm va jaynizmniit taʼsiri kuchli boʻlgan. Imperator Ashoka (miloddan avvalgi 3-asr) davrida Buddizm kuchli mustaqil din sifatida shakllandi. 9 asr muvaffaqiyatli faoliyat koʻrsatgan Buddizm Hindistonda inqirozga yuz tuta boshladi va pirovardida bu yerda uning oʻrnini xinduizm toʻliq egalladi. Ammo Buddizm Shri Lanka, Jan.Sharkiy Osiyo va Markaziy Osiyo orkali Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibetga yoyilib ulgurgan edi. Shri Lanka va Jan.Sharqiy Osiyoning materik qismida B.uddaviylik txeravadasi (qad. anʼanalarga sodiqlik), Xitoy, Koreya, Yaponiya va Tibetda esa maxayana (yangicha yondashuvlar) tarqaldi. 15-asrda Osiyo qitʼasida paydo boʻlgan yevropaliklar Buddizm bilan tanishdilar. 

Buddistlarning ba'zi muqaddas kitoblari Tripitaka bo'lib, u Buddaning ta'limotlarini o'z ichiga olgan va Teravada buddistlari uchun eng muhim va nufuzli matn hisoblanadigan Pali Canon deb ham ataladi. Mahayana buddistlari Lotus Sutra va Yurak sutrasi kabi o'z matnlariga ega. Bundan tashqari, tibetlik buddistlar buddist falsafasi, marosimlar va meditatsiya amaliyotiga oid taʼlimot va sharhlarni oʻz ichiga olgan “Kangyur” va “Tengyur” nomli oʻz matnlar toʻplamiga ega.
"Uch savat" degan ma'noni anglatuvchi Tripitaka uchta bo'limga bo'lingan: monastir qoidalari va qoidalarini o'z ichiga olgan Vinaya Pitaka; Buddaning nutqlari va ta'limotlarini o'z ichiga olgan Sutta Pitaka; va buddist psixologiyasi, falsafasi va axloqini o'z ichiga olgan Abhidhamma Pitaka.
Teravada matnlaridan koʻra kengroq va mistik boʻlgan Mahayana matnlari orasida koinotni bodxisattvaning rahmdil faoliyati maydoni sifatida tasvirlaydigan Lotus Sutra va haqiqat tabiati boʻshlik haqida gapiruvchi Yurak sutrasi mavjud.
Tibet tilida yozilgan Qangyur va Tengyurda Tripitakaning versiyalari, shuningdek, hind va tibet ustalarining ko'plab boshqa matnlari mavjud. Ular orasida diniy falsafa, marosim matnlari, taniqli oʻqituvchilarning tarjimai holi va buddist falsafasiga oid sharhlar va boshqa fanlar kiradi.