Budjet hisobi
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
(G'azna
chilikka o'tish sharoitida: 147'«Budjef mablag'lari bo'yicha budjet mablag ‘lari oluvchilar oldidagi majburiyatlar» subschyoti) yoki D eb et 2 3 0 - « T ashkilot xarajatlari v a b o sh q a tadbirlar uchun budjetdan m oliyalashtirish» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 237-«Budjet m ablag'lari bo'yicha budjet mablag lari oluvchilar oldidagi majburiyat» subschyoti); K redit 2 0 0 - «T ashkilotni saqlashga v a boshqa tadbirlarga budjet b o 'y ic h a xarajatlar» subschyoti (G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214- « Budjet mablag 'lari hisobidan qoplanadigan budjet m ablag ‘lari oluvchilarning xarajatlari» subschyoti). 282 D a’vo m uddati o ‘tib ketgan d eb ito r qarzlar sum m alari b u d jet tashkiloti rahbarining ruxsati bilan m oliyalashtirishni k am aytirishg a yozib, hisobdan chiqariladi. B u h o ld a m azkur budjet tashkiloti itoat etadigan yuqori tashkilotga 10 kun m u d d at ichida xabar qilinadi. D a ’vo m uddatini o ‘tkazib yuborishda ay b d o r b o ‘lgan lavozim li sh ax slar intizom iy javobgarlikka tortiladilar. S a v o l va to p s h iriq ia r 1. ßajargan ishlari yoki ishlagan vaqti uchun ishchi va xizmatchilarga hisoblangan ish haqi summasiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 2. P e n siya fondiga hisoblangan yago n a ijtimoiy to'lov sum m asiga qan day buxgalteriya provodkasi tuziladi? 3. Ishchi va xizmatchilarga vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik bo'yicha hisoblangan nafaqalar su m m asiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 4. Ishchi va xizmatchilarning ish haqidan ushlangan darom ad solig'i sum m asiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 5. Ishchi va xizmatchilarning ish haqidan pensiya fondiga ushlan gan majburiy ijtimoiy sug'urta to'lovi sum m asiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 6. Ishchi va xizmatchilarning ish haqidan muqobil xizmatlar foydasiga va ijro varaqalari bo'yicha ushlanganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 7. 0 ‘quv yurtlarining talabalariga, aspirantlariga va o'quvchilariga h iso b langan stipendiya summasiga qan day buxgalteriya provodkasi tu ziladi? 8. O 'quv yurtlarining talabalari, aspirantlari va o ’quvchilari stipendiyalaridan ijro varaqalari va boshqa hujjatlar bo'yicha ushlangan sum m aga qan day buxgalteriya provodkasi tuziladi? 9. O 'qu v yurtlarining talabalari, aspirantlari va o'quvchilari stipendiyalaridan yotoqxonadan foydalanganlik uchun ushlangan sum m aga qan day buxgalteriya provodkalari tuziladi? 10. K a ssa d a n berilgan ish haqi su m m asiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 11. K a ssa d a n berilgan stipendiya su m m asiga qanday buxgalteriya pro vo d kasi tuziladi? 12. Mi/ddatkJa olinmagan ish haqi deponentlanganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 13. Muddatida olinmagan stipendiya deponentlanganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 14. Deponentlangan ish haqi to'langanida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 15. Deponentlangan stipendiya to'langanida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 283 16. D a’vo qilish muddati tugashi munosabati bilan deponentlangan ish haqi summ asi hisobdan chiqarilganda qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 17. Da'vo qilish muddati tugashi munosabati bilan deponentlangan stipendiya sum masi hisobdan chiqarilganda qanday buxgalteriya provodkalari tu ziladi? 18. Ishlovchi pensionerlarga pensiya hisoblanganda qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 19. Ijro varaqalari va bosh qa hujjatlar bo'yicha pensiyadan ushlangan summaga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 20. Budjet tashkilotining k a ssasid an xodimlarga hisob berish sharti bilan pul m ablagïari berilganida qan day buxgalteriya provodkasi tuziladi? 2 1 .H isobdor sh axslar tom onidan qilingan haqiqiy xarajatlar summasiga, tasdiqlangan bo'nak hisobotlariga va tasdiqlovchi hujjatlarga asosan qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 22. Materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari bo'yicha aniqlangan kamomadlar va nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hisobiga qo'yilganida qanday buxgalteriya provodkalari tuziladi? 23. Kam baholi va tez eskiruvchi buyumlar bo’yicha aniqlangan kamomadlar va nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hisobiga qo'yilganida qanday buxgalteriya provodkalari tuziladi? 2 4 .A so siy vositalar bo 'yich a aniqlangan kamomadlar va nobudgarchiliklar aybdor shaxslar hisobiga qo'yilganida qanday buxgalteriya provodkalari tuziladi? 25. Kamom adlar va nobudgarchiliklarni qoplashga sum m alar kelib tushganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 26. Xodimlarning ovqatlanish sum masiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 27. Xodim lardan ovqatlanganlik uchun olingan summ aga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 28. Tarbiyalanuvchining maktab-internatda haqiqiy bo'lgan kunlari uchun hisoblangan to'lovlar sum m asiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 29. D a’vo muddatlning o'tishi munosabati bilan talab qilib olinmagan kreditorlik qarzlarining sum m alari hisobdan chiqarilganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 30. D a ’vo muddatining o'tishi munosabati bilan talab qilib olinmagan deponentlik qarzlarining summalari hisobdan chiqarilganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 31. Turli tashkilotlardan bajarilgan ishlar va ko'rsatilgan xizm atlar qabul qilinganlda qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 32. Materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari uchun mol yetkazib beruvchilarga rejali to'lovlar tartibida m ablag'lar o'tkazilganida qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi? 284 0 ‘N BIRINCHI BOB. BUDJET TASHKILOTLARIDA BUDJETDAN TASHQARI MABLAG‘LAR HISOBI 1. BUDJETDAN T A S H Q A R I M A B L A G ‘LAR VA U LA R N IN G T U R L A R I B udjet tashkilotlarida barcha xarajatlar davlat budjcti m a b la g 'la ri hisobidan qoplanadi. Ammo ayrim tadbirlam i m oliyalashtirish u ch u n budjctdan tashqari m ablag‘lar foydalaniladi, y a ’ni bular davlat b ud jeti m ablag‘lari hisobidan emas, balki bosh qa m anbalar hisobidan tash k il etiladigan m ab lag ‘lardir. Budjetdan tashqari m a b la g ia r ju m lasig a m axsus m ab lag ‘lar, topshiriqlar b o ‘yicha summ alar va dcp o zit sum m alar kiradi. M ax su s m a b la g 4l a r - b u budjet tashkilotJariga tegishli b inolardan, xonalardan, korxonalardan va yordam chi x o ‘jaliklardan, inven tarlardan va uskunalardan foydalanish va ishlatish natijasida paydo b o 'lg a n b u d je t tashkiloti darom adlarining sum m asidir. M axsus m ablag‘lar foy dalanish xarajatlarini qoplashga, qaysi tadb irlardan olingan b o ‘Isa, o ‘sha tadbirlam ing faoliyatini kengaytirish va yaxshilashga sarflanadi. M ax su s m ablag‘larni boshqa maqsadlarga ham da budjetdan m oliyalashtiriladigan iadbirlarga sarflashga y o ‘l q o ‘yilm aydi. M axsus m ablag‘larga b a rc h a budjet tashkilotlari ega b o ‘lishi m um kin. M axsus m ablag‘lam ing har bir turi b o ‘yicha kirim -chiqim sm etalari tuziladi. Sm etaning darom adlarida m axsus m ablag4 lam ing k irim i ko‘rsatiladi, xarajatlarida esa m ab lag ‘lam in g budjet tasnifi m od d alari bo‘yicha y o ‘naltirilishi ko‘rsatiladi. A g ar budjet tashkiloti m a x su s rnablag1 lam ing bir nechta turlariga ega b o ‘ Isa, u holda individual sm e ta la r asosida ulam ing y ig ‘masi tuziladi. Y ig ‘m a sm etada m axsus m a b la g ‘lar har bir tu n n in g daromad va xarajatlari alohida-alohida k o ‘rsa tilad i. M axsus mablagMaming smetalari b o ‘yicha xarajatlar d aro m ad larid an yuqori b o clishi m um kin emas. M axsus mablagMaming sm etalarini yuqori budjet m ab lag ‘larin i tasarruf qiluvchilar tomonidan tasdiqlanishi haqida ikki n u sx a d a m a’lum otnom a tuziladi. M a’lum otning b ir nusxasi bank m u assasa sig a 285 beriladi, boshqasi esa m a ’lum ot berilgan tashkilotda qoladi. Bank m azkur tashkilotdagi b archa maxsus mablagMar sm etalarining tasdiqlanishi haqidagi b itta maMumotnomani oladi va bank m uassasalari M axsus m ablag‘lar b o ‘y ich a talab qilib olgunga qadar dcpozit hisobvaraqlaridan mablagM ar beradi. Budjet tashkilotlarining rahbarlari m axsus mablagMaming ta sa rru f qiluvchilari hisoblanadi. U lar smetada k o ‘zda tutilgan d arom adlam ing tushumini ta ’m inlashga va m axsus mablagM aming xarajatlarini har bir moddasi b o ‘yicha tasdiqlangan sum m alar doirasida sm eta b o ‘yicha maqsadli tayinlanishiga muvofiq sarflashga m ajburdirlar. M axsus mablagMaming kelib tushayotgan sum m alarini, odatda, toM ovchilar to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri bank m uassasasiga ulam i budjet tashkilotining m axsus mablagMar b o ‘yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvaraqlariga qo‘yish uchun topshirishlari kerak. T o p s h iriq la r b o ‘y ic h a s u m m a la r ayrim topshiriqlam i bajarish uchun boshqa tashkilotlardan budjet tashkilotiga kelib tushgan mablagMardir. B ularga, m asalan, o ‘quv yurtlarini tugatib ish joyiga yuborilgan yosh m utaxassislarga toMash uchun tashkilotlardan olingan sum m alar, korxonalardan o ‘qish ga yuborilgan talabalarga ular hisobidan stipendiya toMash uchun olingan summalar, boshqa tashkilotlardan, ular uchun uskunalar, adabiyotlar v a boshqa shunga o ‘xshashlam i sotib olish uchun olingan sum m alar kiradi. Topshiriqlar b o ‘yicha kelib tushgan mablagMar bank m uassasalarida topshiriqlar b o ‘yicha sum m alarga doir talab qilib olgunga q ad a r alohida depozit hisobvaragMda saqlanadi. B unday hisobvaraqlar tegishli m oliya organining ruxsati bilan ochiladi. D e p o zit s u m m a la r - b u d je t tashkilotining ixtiyoriga vaqtincha kelib tushgan va maMum sharoit vujudga kelishi m unosabati bilan qaytarilishi yoki tayinlanishi b o ‘yicha hisobga o ‘tkazilishi lozim boMgan mablagMardir. B ular ju m la sig a , masalan, davolash m uassasalaridagi kasallam ing, ulam i davolash muassasasidan chiqarilganda egalariga qaytariladigan pullari, sud organlari ixtiyorida vaqtincha saqlanayotgan v a sud qaroriga asosan egasiga qaytariladigan yoki tayinlanishi b o ‘yicha o'tkaziladigan sum m alar v a boshqalar kiradi. Depozit sum m alar hukum at tom onidan belgilangan maMum muddat davom ida bank m uassasalarida 286 budjctdan tashqari m ablag‘lar b o ‘y ich a talab qilib olgunga q ad a r d ep o zit hisobvaraqlarida saqlanadi. B u m u d d at tugagandan so ‘ng talab qilib olinm agan sum m alar tegishli budjetn ing darom adiga o ‘tkaziladi. 2. M A XSU S M A B LA G 'L A R , T O P S H IR IQ L A R B O ‘Y IC H A SU M M A LA R VA D E P O Z IT SU M M A LA R H ISO B J B udjet tashkilotlarida m axsus m ab lag ‘lar, topshiriqlar b o ‘yicha sum m alar v a depozit sum m alar alo h id a subschyotlarda va budjet b o kyicha xarajatlar sm etalarining ijrosini hisobga oigan ho ld a bitta balansda aks cttiriladi. 0 ‘zining nizom iga ega b o im a g a n u n chalik katta b o ‘lm agan yordam chi xo‘jaliklar o ‘z operatsiyalarining hisob in i budjet tashkilotining umumiy balansida olib boradi. B udjet tashkilotlarining m axsus m ab lag ‘lari jum lasiga ijara haqi, kvartira haqi, transportdan foydalanishdan olingan darom adlar, m u zeylar va ko‘rgazm alarga kirish haqi, yordam chi xo'jaliklam ing ishlab chiqarish faoliyatidan olingan darom adlar va maxsus m ablag‘lam in g boshqa turlari kiradi. B udjet tashkilotlarida m axsus m ablag‘lar b o ‘y icha operatsiyalam i hisobga olish uchun quyidagi ikkinchi tartiblí sch y o tlar (subschyotiar) q o ‘üaniIadi: 1 1 1 -« M a x s u s m ablag‘lar b o ‘y ich a talab qilib olgu nga qadar depozit hisobvarag‘i» subschyoti; 2 1 1 - «M axsus m ablag‘lar b o ‘y ich a xarajatlar» subschyoti; 400 - «M axsus va budjetdan tashqari m ablag‘lar b o ‘y ich a d aro m adlar» subschyoti. M axsus m a b la g ‘l a r hisobi Bank m uassasalarida saqlanayotgan m axsus m ab lag ‘lar b o ‘yicha pul m ab lag ‘Iarining hisobini olib borish uchun 11 1-«M axsus m a b la g ‘lar bo‘yicha talab qilib olgunga q ad a r depozit hisobvarag‘i» subschyoti xizm at qiladi. Bu aktiv subschyotdir. 11 l-«M axsus mablagMar b o ‘yicha talab qilib olgunga qadar depozit h iso b v ara g ‘i» subschyotining debetiga bankka kelib tushgan maxsus m ab lag ‘lam ing sum m alari yoziladi. lll-« M a x s u s m ablag‘lar bo‘y ich a talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag‘i» subschyotining k re d itid a esa m atcriallar va k o ‘rsatilgan xizm atlar uchun mol yetkazib b eruvehilam in g subschyotlarini to ia s h g a 287 subschyotdan chiqarilgan sum m alar, ishchi va xizm atchilarga ish haqi to ‘lash uchun olingan mablagMar, bank tom onidan m axsus m ablag‘lar hisobidan toManadigan b o sh q a xarajatlar ham da budjet darom adiga o ‘tkazilgan sum m alar qayd qilinadi. M azkur budjet tashkiloti tomonidan maxsus mablagMar b o ‘yi- cha b ajarib topshirilgan ish lar va ko ‘rsatilgan xizm atlar uchun buyurtm achilardan bank m uassasasidagi maxsus mablagMar b o ‘yicha talab q ü ib olgunga qadar depozithisobvaragM ga kelib tushgan mablagMar sum m asiga quyidagi bux g alteriy a provodkasi tuziladi: D eb et 111 - «M axsus m a b la g 'la r b o ‘yicha talab qilib o lg u n g a q ad ar depozit h iso b v arag ‘i» su b sch y o ti; K redit 178 - «Boshqa debitorlar va kreditoriar bilan hisob-kitoblan> subschyoti. M axsus mablagMar sm etalari hisobidan am alga oshirilgan haqiqiy xarajatlar hisobini olib b o rish uchun 211-«Maxsus mablagMar b o ‘yicha xarajatlar» subschyoti tayinlangan. Bu aktiv subschyotdir. Pul mablagMari, m ateriallar va b o sh q a k o ‘rinishdagi xarajatlar 21 l-«M axsus m ablagM ar bo‘yicha xarajatlar» subschyotining debetida qayd qilinadi, bu subschyotning kreditida esa yil davom ida amalga oshirilgan xarajatlar um um iy sum m asining hiso b d an chiqarilishi qayd qilinadi. X arajat qilingan m ateriallar sum m asiga quyidagi buxgalteriya pro vodkasi tuziladi: D eb et 2 1 1 - «M axsus m ablagM ar b o 'y ich a xarajatlar» subschyoti; K red it 0 6 0 -0 6 9 -« M ateriallar va oziq-ovqal m ahsulotlari» subschyotlari. B oshqa tashkilotlar tom onidan, maxsus mablagMar b o ‘yicha xarajatlarga doir, bajarib topshirilgan ishlar va k o ‘rsatilgan xizm atlar su m m asiga quyidagi bux g alteriy a provodkasi tuziladi: D e b e t 211 - «M axsus m ablagM ar b o 'y ich a xarajatlar» subschyoti; K red it 172 - « T o ‘lo v lam in g m a x s u s turlariga doir hisob-kitoblar» subschyoti yoki K red it 178 - «B oshqa d e b ito rla r v a kreditoriar bilan hisob-kitoblar» sub schyoti. Y il tugagandan kcyin y il d avom id a amalga oshirilgan xarajatlam ing u m um iy sum m asi quyidagi buxgalteriya provodkasini tuzish yoMi bilan hisobd an chiqariladi: D e b e t 4 0 0 - «M axsus v a b u d je td a n tashqari mablagMar b o 'y ic h a darom adlar» subschyoti; 288 K redit 211 - «M ax su s m a b la g 'la r b o 'y ic h a xarajatlan> subschyoti. M axsus m ab lag ‘lar bo ‘yicha daro m ad lam i hisobga olish u ch un 400-«M axsus va budjetdan tashqari m a b la g 'la r b o ‘yicha darom adlar» subschyoti tayinlangan. Bu passiv subschyotdir. Hisoblangan d aro - m adlam ing sum m alari 400-«M axsus v a b u djetd an tashqari m a b la g 'la r bo‘yicha darom adlar» subschyotining kreditiga yoziladi, bu sub- schyotning debetiga esa noto‘g ‘ri yoki ortiqcha olinganligi sababli qaytarilgan sum m alar, yil davom ida am alg a oshirilgan m axsus m ab lag 4 lar b o ‘yicha xarajatlar summ alari va hisobdan chiqarilgan boshqa sum m alar yoziladi. Bank m uassasasidagi maxsus m ab lag ‘lar b o ‘yicha talab qilib o lg u n g a qadar depozit hisobvarag‘ida yilning o x irig a m axsus m ablag‘lam in g foydalanilm agan va keyingi yilga o ‘tadigan qoldiqlari b o ‘lganda ham d a m axsus m ab lag ‘lar hisobidan am alga oshirilgan tugallanm agan h iso b- kitoblar va m axsus m ablag‘lar hisobidan sotib olingan m ateriallam ing qoldiqlari b o ‘lganda, 400-«M axsus va budjetdan tashqari m ab lag ‘lar bo‘yicha darom adlar» subschyoti berkitilm aydi. M axsus m ablag‘lar bo‘yicha darom adlar va xarajatlam ing an alitik hisobi 2 9 4 -s h a k ld a g i «K assa va haqiqiy xarajatlar hisobi kito b i» d a yuritiladi. U n d a darom adlam ing h a rb ir turi bo‘yicha alohida-alo hid a analitik subschyotlar ochiladi. Bu kitobda maxsus m ablag‘lam in g m uayyan turi b o ‘y ic h a kelib tushgan sum m alar va kelib tushgan darom adlar hisobidan am alg a oshirilgan xarajatlar hisobga olinadi. Ijara va kvartira haqi, transportda b ajarilg an ishlar va b o sh q a ko‘rsatilgan xizm atlar uchun hisoblangan sum m alarga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 178 - «B oshqa debitorlar v a k re d ito rla r b ilan hisob-kitoblar» s u b schyoti; K redit 4 0 0 - « M ax su s v a budjetdan tashqari m a b la g 'la r b o ‘y ich a d a ro m ad lar» subschyoti. Yil davom ida am alga oshirilgan x arajatlam in g um um iy sum m asiga yilning oxirida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 400 - «M axsus va budjetdan tash q ari m a b la g 'la r b o ‘yicha daro m ad lar» subschyoti; K redit 211 - «M axsus m ab lag 'lar b o 'y ic h a x arajatlar» subschyoti. 1 9 -Z a* . 211 289 M axsus mablagM ar b o ‘yicha xarajatlar hajm i uncha katta bo‘lmagan budjet tashkilotlarida m axsus m ablag‘lar b o ‘y ich a talab qilib olgunga qadar depozit h iso b v arag ‘idagi pul mablagMarining harakatiga doir operatsiyalam ing hisobi 292-shakldagi kitobda yoki 292-shakldagi kartochkada yuritiladi. U nda bunday m ablag‘lam ing har bir turiga alohida-alohida subsch y o t ochiladi. M axsus m ablag‘lar bo‘yicha xarajatlar hajmi k atta boMgan budjet tashkilotlarida esa maxsus m ablag‘lar b o ‘yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvaragMdagi pul m ablag‘larining h arakatig a doir operatsiyalam ing hisobi 3-m em orial- order bilan birlashtirilgan 381-shakldagi y ig ‘m a vedom ostda yuritiladi. 211-«M axsus m ablagM ar b o ‘yicha xarajatlar» subschyoti b o ‘yicha xarajatlam ing va 400-«M axsu s va budjetdan tashqari mablagMar bo ‘yicha daromadlar» subschyoti b o ‘yicha daromadlarning analitik hisobi 294- shakldagi «K assa v a haqiqiy xarajatlar hisobi kitobi»da yuritiladi. U nda bunday m ab lag ‘lam in g har bir turi uchun alohida-alohida analitik subschyot ochiladi. T o p s h ir iq la r b o ‘yicha s u m m a la r h isob i Topshiriqlar b o ‘y ic h a sum m alarga doir operatsiyalam ing hisobi uchun 110-«Topshiriqlarga d o ir sum m alar bo‘yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag‘i» subschyoti va 176-«Topshiriqlar bo‘yicha xarajat qilishga olingan m a b la g ‘Iarga doir hisob-kitoblar» subschyoti xizm at qiladi. M a’lum topshiriqlam i bajarish uchun boshqa tashkilotlardan olinadigan pul m ab lag ‘lari 110-«Topshiriqlarga doir sum m alar b o ‘yicha talab qilib olgunga q ad a r depozit hisobvarag‘i» subschyotida qayd qilinadi, tashkilotlam ing bergan topshiriqlarini bajarish uchun xarajat qilishga olingan m ablagM ar b o ‘yicha tashkilotlar bilan hisob-kitoblar esa 176-«Topshiriqlar b o 'y ic h a xarajat qilishga olingan mablagMarga doir hisob-kitoblar» subschyotida qayd qilinadi. 176-«Topshiriqlar b o ‘yicha xarajat qilishga olingan mablagMarga doir hisob-kitoblar» subschyoti passiv subschyotdir. Topshiriqlar bilan bogMiq xarajatlar u ch u n kelib tushgan mablagMar b o ‘yicha tashkilotlar bilan hisob-kitoblar sum m alari 176-«Topshiriqlar b o ‘yicha xarajat 290 qilishga olingan m ab lag ‘larga doir hisob-kitoblar» subschyotining kreditiga yoziladi, topshiriqlar bilan b o g ‘liq am alg a oshirilgan xarajatlar ham da m ablag‘lam ing ishlatilm agan qoldiqlari qaytarilishi 176- «Topshiriqlar b o ‘yicha xarajat qilishga olingan m ab lag ‘larga doir hisob- kitoblar» subschyotining debetiga yoziladi. 110-«Topshiriqlarga doir sum m alar b o ‘y ich a talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag‘i» subschyoti b o ‘yicha operatsiyalam ing hisobi 292-shakldagi kitobda yoki 292-a shakldagi kartochkada yuritiladi. U larda topshiriqlam ing alohida-alohida sum m alari b o ‘y ich a subschyotlar ochiladi. 176-«TopshiriqIar b o 'y ic h a xarajat qilishga olingan m ab lag'larga doir hisob-kitoblar» subschyoti bo‘yicha hisob- kitoblam ing analitik hisobi 292-shakldagi kitob da yoki 292-a shakldagi kartochkada yuritiladi. Ularda topshiriqlar b o ‘yicha m ablag‘ olingan h ar bir tashkilotga alohida-alohida analitik subschyotlar ochiladi. D epozit s u m m a la r hisob i Depozit sum m alar 112-«Budjetdan tashqari boshqa m ablag‘lar b o ‘yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisob varag ‘i» subschyotida va 174-«Depozit sum m alarga doir hisob-kitoblar» subschyotida hisobga olinadi. Tashkilot ixtiyoriga vaqtincha tushgan v a m a ’lum sharoitlar kelishi m unosabati bilan qaytariladigan sum m alar 174-«D cpozit sum m alarga doir hisob-kitoblar» subschyotida hisobga olinadi. 174- «Depozit sum m alarga doir hisob-kitoblar» subschyotining kreditiga tashkilotning ixtiyoriga vaqtincha kelib tushg an sum m alar yoziladi, depozit hisobvarag‘idan berilgan yoki tayinlanishi b o ‘yicha o ‘tkazilgan sum m alar esa 174-«Depozit sum m alarga doir hisob-kitoblar» subschyo tining debetiga yoziladi. Depozit sum m alar kelib tushganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 112 - «B udjetdan tashqari boshqa m a b la g ‘lar b o ‘yicha talab q ilib olgunga qadar depozit h isobvarag‘i» subschyoti; K redit 174 - «D epozit sum m alarga d o ir h iso b -k ito b lar» subschyoti. Depozit sum m alar egalariga qaytarib berilganida quyidagi buxgal teriya provodkasi tuziladi: 291 D ebet 174 - « D e p o z it sum m alarga doir h isob-kitoblar» subschyoli; K redit 112 - « B u d jetd an tashqari boshqa m a b la g ‘lar b o ‘yicha talab qilib o lg u n g a q ad ar depozit h isobvarag‘i» subschyoti. Depozit su m m alar tayinlanishi bokyicha depozit hisobvarag‘idan budjetga o ‘tkazib berilganida quyidagi ikkita buxgalteriya provodkasi tuziladi: 1) D ebet 1 7 4 -« D e p o z it sum m alarga doir h isob-kitoblar» subschyoti; K redit 173 - « B u d je t toM ovlariga d oir hisob-kitoblar» subschyoti. 2) D ebet 1 7 3 -« B u d jet toMovlariga d oir hisob-kitoblar» subschyoti; K redit 112 - « B u d jetd an tashqari boshqa mablagM ar b o ‘yicha talab qilib o lg u n g a q a d a r depozit h isobvarag‘i» subschyoti. 112-«Budjetdan tashqari boshqa m ablag‘lar b o ‘yicha talab qilib olgunga qadar depozit hisobvarag‘i» subschyoti b o ‘yichaoperatsiyalam ing analitik hisobi 292-shakldagi kitobda yoki 292-a shakldagi kartochkada yuritiladi. U larda topshiriqlarning alohida-alohida sum m alari b o ‘yicha analitik subschyotlar ochiladi. 174-«Depozit sum m alarga doir hisob-kitoblar» subschyoti b o ‘yicha analitik hisob 292-shakldagi kitobda yoki 292-a shakldagi kartochkada yuritiladi. U larda saqlashga qabul qilingan depozit sum m alam ing har biriga alohida-alohida subschyotlar ochiladi. 3. B U D JE T T A S H K IL O T L A R ID A ISH LAB C H IQ A R IS H G A Q IL IN G A N X A R A JA TLA R H ISO BI M axsus m ab lag ‘lam ing smetalari b o ‘yich a m ahsulotlar ishlab chiqarishga doir operatsiyalam ing hisobi uchun budjet tashkilotlarida buxgalteriya hisobining schyotlar ro ‘yxatida quyidagi ikkinchi tartibli schyotlar (subschyotlar) tayinlangan: 0 3 0 - «Ishlab chiqarish (o‘quv) ustaxonalarining buyum lari» subschyoti; 0 3 1-«Y ordam chi (o ‘quv) qishloq x o ‘jaiiklarining m ahsulotlari» subschyoti; 0 5 0 -« Y o sh chorva m ollari va bo‘rdoqiga boqilayotgan m ollar» subschyoti; 0 8 0 - «Ishlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalarining xarajatlari» sub schyoti; 292 081-«Y ordam chi ( o ‘quv) qishloq x o ‘ja lik la rin in g xarajatlari» subschyoti; 082-«S hartnom a asosida bajarilayotgan ilm iy-tad qiq ot ishlarining xarajatlari» subschyoti; 083-«E ksperim ental qurilm alam i tayyorlash xarajatlari» sub schyoti; 084-«M ateriallam i tayyorlash va qayta ishlash xarajatlari» sub schyoti; 210-«T aqsim lanadigan xarajatlar» subschyoti; 21 l-« M ax su s m ablag‘lar b o 'y ic h a xarajatlar» subschyoti; 246- «lshlab chiqarish va ijtim oiy rivojlantirish fo n d i» subschyoti; 2 8 0-«Ishlab chiqarish (o‘quv) ustaxonalarining b u yum larin i sotish» subschyoti; 281-«Y ordam chi (o ‘quv) qishloq x o ‘jalik la rin in g m ahsulotlarini sotish» subschyoti; 282- «Shartnom a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» subschyoti; 400-«M axsus va budjetdan tashqari m ab lag ‘la r b o ‘yicha daro- m adlar» subschyoti; 410-«F oyda va zararlar» subschyoti, Ishlab chiqariladigan m ahsulotning tannarxini aniqlash ishlab chiqarish xarajatlari hisobining asosiy vazifasi hiso blanad i. B ir turdagi m ahsulot ishlab chiqaradigan x o ‘jaliklardagi b arch a x arajatlar bcvosita xarajatlardir. M ahsulotlam ing b ir nechta turlari b o ‘lganda ustama xarajatlar avvalo 210-«Taqsim lanadigan xarajatlar» su bschy otid a hisobga olinadi va har oyda yoki yilning oxirida m ah sulo tlam in g turlari b o ‘yicha xarajatlar subschyotlariga o ‘tkaziladi. U stam a xarajatlar, m uayyan sharoitlarga qarab, ishlab chiqaruvchi ishchilam ing m e h n a t haqiga yoki sarflangan materiallar, yoki bevosita xarajatlar ja m ig a m u tanosib ravishda taqsimlanadi. Tayyor m ahsulotlar om borga qabul q ilish dalolatnom asiga yoki qabul qilish yukxatiga asosan kirim qilinadi. 293 Is h la b c h iq a rish (o ‘q u v ) u sta x o n a la rin in g x a r a j a t l a r i va ish lab c h iq a rilg a n ta y y o r b u y u m la r hisobi Ishlab chiqarish (o‘quv) ustaxonalarida tayyor buyum lar chiqarish ham da n ash r etilgan bosm a m ahsulotlam i ishlab chiqarish bilan b o g ‘liq xarajatlar 080-«Ishlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalarining xarajatlari» subschyotida hisobga olinadi. B uyum lam i tayyorlash, bosm a m ahsulotlam i n ash r etish va xizm atlam i k o ‘rsatish b o ‘yicha barcha xarajatlar 080-subschyotning debctida qayd etiladi, bu subschyotning kredilda csa tay y o r buyum lam i va bosm a m ahsulotlarm ing haqiqiy tannarxi b o ‘y ic h a budjet tashkilotining om boriga kirim qilinishi qayd etiladi. X arajatlar haqidagi hisob m a’lum otlari asosida kalkulatsiya tuzish y o ‘li bilan ishlab chiqarilgan m ahsulotlam ing haqiqiy tannarxi aniqlanadi. X arajatlam ing analitik hisobi buyum lam ing turlari b o ‘yicha va x arajatlam in g m oddalari b o ‘yicha k o ‘p ustunli 283-shakldagi kartochkalarda yuritiladi. Ishlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalarida tayyor buyum lam i ishlab chiqarish b ilan b o g ‘liq bo‘lgan xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 0 8 0 - « Ish lab chiqarish (o 'q u v ) ustaxonalarining xarajatlari» sub- schyoti; K red it 0 6 0 - « O 'q u v , ilm iy v a boshqa m aqsadlar uchun m ateriallar» sub- schyoti; K red it 0 6 3 - « X o 'ja lik m ateriallari v a idora buyum lari» subschyoti; K red it 0 6 4 - « Y o n ilg 'i, y o q ilg ‘i va m oylash m ateriallari» subschyoti; K red it 0 6 6 - « Idishlar» subschyoti; K red it 0 6 9 - « M ash in a va u skunalar uchun ehtiyot qism lar» subschyoti; K redit 180 - «Ishchi v a xizm atchilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti; K red it 175 - «Y ag o n a ijtim oiy to 'lo v b o 'y ic h a hisob-kitoblar» subschyoti; K red it 178 - «B o sh q a debitorlar va kreditorlar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. B udjet tashkilotining om boriga tayyor buyum lar va tayyor bosm a m ahsulotlar kirim qilinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 0 3 0 - « Ish lab chiqarish (o 'q u v ) ustaxonalarining buyum lari» subschyoti; K redit 080 - « lsh lab chiqarish (o 'q u v ) ustax o n alarin in g x arajatlari» subschyoti. lshlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalari tom onidan ishlab chiqarilgan tayyor buyum lam i ham da tayyor bosm a m ahsulotlar va ko‘rsatilgan xizm atlarni sotish 280-«Ishlab chiqarish ( o ‘quv) ustaxonalarining buyum larini sotish» subschyotida hisobga olinadi. Sotilgan bu yu m lar ham da tayyor bosm a mahsulotlar va k o ‘rsatilg an xizm atlarni so tish bahosidagi sum m alari 2 8 0 -su b sc h y o tn i kreditida qayd qilinadi, bu subschyotning dcbetida sotilgan buy u m lar ham da tayyor bo sm a m ahsulotlar va k o ‘rsatilgan xizm atlam ing haqiqiy tannarxi qayd qilinadi. Yil tugagandan keyin sotish natijalari an iq lan ad i va ular 410-«Foyda va zararlar» subschyotida hisobga olinadi. Ishlab chiqarish (o‘quv) ustaxonalarining buyum lari sotilishining analitik hisobi k o ‘p ustu nli 283-shakldagi kartochkalarda yuritiladi. Tayyor buyum lar, tayyor bosm a m ahsulotlar v a ko ‘rsatilgan x izm atlar sotilganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 280 - «Ishlab chiqarish (o ‘q uv) u stax o n alarin in g buyum larini so tish » subschyoti; Kredit 030 - «Ishlab chiqarish (o ‘quv) ustaxonalarining buyumlari» subschyoti. Tayyor buyum lar, tayyor bosm a m ahsulotlar va k o ‘rsatilgan xizm atlarni sotish natijasining summasi h isobot yili tugagandan keyin: a) A gar tayyor buyum lam i, bosm a m ahsulotlam i va ko‘rsatilgan xizm atlarni sotish natijasida foyda olingan b o ‘lsa, u holda quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 280 - « lsh lab chiqarish (o ‘quv) u sta x o n a la rin in g buyum larini so tish » subschyoti; K redit 410 - «F oyda va zararlar» subschyoti. b) A gar tayyor buyum lam i, bosm a m ah sulo tlam i va ko‘rsatilgan xizm atlarni sotish natijasida zarar k o ‘rilgan b o ‘lsa, u holda quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 410 - «F oyda va zararlar» subschyoti; K redit 280 - « Ishlab chiqarish (o ‘q uv) u sta x o n a la rin in g buyum larini so tish » subschyoti. 295 Y o rd a m c h i (o ‘q u v ) qishloq xo‘ja lik la rin in g x a r a ja tla ri v a m a h s u lo t c h iq a rish hisob i Yordamchi q ishloq v a o ‘quv-tajriba x o ‘jaliklarin ing xarajatlari 081- «Yordamchi (o ‘quv) qishloq x o ‘jaliklarining xarajatlari» subschyotida hisobga olinadi. X a rajatlar chorvachilik va dehqonchilik b o ‘yicha va ulam ing turiari b o ‘y ic h a alohida-alohida hisobga olinadi. Chorvachilik b o ‘yicha xarajatlar qoram olchilik, q o ‘ychilik, c h o ‘chqachilik va shunga o ‘xshashlar b o ‘y ic h a alohida-alohida hisobga olinadi. D ehqonchilik b o ‘yicha xarajatlar polizchilik, pichanchilik, sabzavotchilik va bog‘dorchiliklar b o ‘y ich a alohida-alohida hisobga olinadi. Barcha ishlab chiqarishga q ilin g an xarajatlar 0 8 1 -su b sch y o tn in g debetida qayd qilinadi, bu subschyotning kreditida esa qishloq x o ‘jaligidan olingan m ahsulotlam ing rejadagi tannarxi, chorva m ollarining qo'shim cha vazni va bolalashning rejadagi tannarxi ham da m ahsulotlam ing rejadagi va haqiqiy tannarxi o ‘rtasid ag i farq qayd qilinadi. Yilning o xirida xarajatlar haqidagi hisob m a’lumotlari asosida qishloq x o ‘jalig id a n oling an m ahsulotlam ing, m ollam ing qo ‘shim cha vazni va bolalashining haqiqiy tannarxi hisobot kalkulatsiyasini tuzish y o i i bilan aniqlanadi. X arajatlam ing analitik hisobi qishloq x o ‘jalik ekinlarining har biri nom i yoki chorva m ollarining har bir guruhi uchun alohida-alohida 2 83-shakldagi kartochkalarda yuritiladi. Y ordam chi q ishloq va o ‘quv-tajriba x o ‘jalik larid a m ahsulotlar ishlab chiqarish bilan b o g ‘liq xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 081 - « Y o rd a m c h i (o 'q u v ) qishloq x o ‘jalik larin in g xarajatlari» su b sch y o ti; K redit 060, 0 6 3 -0 6 9 « M ateria llar v a oziq-ovqat m ahsulotlari» subschyotlari; K redit 175 - « Y a g o n a ijtim oiy to i o v bo‘yicha hisob-kitoblan> subschyoti; K redit 178 - « B o sh q a deb ito rlar va k red ito rlar bilan hisob-kitoblar» su b sch y o ti; K redit 180 - « Ish ch i v a xizm atch ilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. B udjet tashkilotining om boriga yordamchi qishloq va o ‘quv-tajriba x o ‘jaliklarining m ahsulotlari kirim qilinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: 296 D ebet 031 -« Y o rd a m c h i (o 'q u v ) qishloq x o 'ja lik la rin in g m ahsulotlari» subschyoti; K redit 081 - «Y ordam chi (o 'q u v ) qishloq x o 'ja lik la rin in g xarajatlari» subschyoti. Yordamchi qishloq va o ‘quv-tajriba x o ‘ja lik la ri ishlab chiqargan m ahsulotlam i sotish 28 1 -«Yordamchi (o ‘quv) q ishloq xo'jaliklarining m ahsulotlarini sotish» subschyotida hisobga olinadi. Yordamchi qishloq va o ‘quv-tajriba xo'jaliklarining sotilgan m ahsulotlarini chiqarish baholaridagi sum m alari 2 8 1 -su b sch y o tn in g kred itid a qayd qilinadi, bu subschyotning debetida csa yil davom ida sotilgan m ahsulotlam ing rcjadagi tannarxi b o ‘yicha qayd qilinadi, h iso b o t yilining oxirida esa haqiqiy tannarxning rejadagi tannarxdan farqining sotilgan m ahsulotlarga tegishli miqdori qayd qilinadi. Yil tugagandan keyin sotish natijalari aniqlanadi va ular 410-«Foyda va zararlar» su b sch yo tida hisobga olinadi. Yordamchi (o ‘quv) qishloq xo'jaliklarining m ahsulotlarini sotishning analitik hisobi k o ‘p ustunli 283- shakldagi kartochk alarda yuritiladi. Yordamchi (o 'q u v ) qishloq xo'jaliklarining m ahsulotlari sotilganida ulam ing rejadagi tannarxidagi sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 281 - «Y ordam chi (o 'q u v ) qishloq x o 'ja lik la rin in g m ahsulotlarini sotish» subschyoti; K redit 031 - «Y ordam chi (o ‘quv) qishloq x o 'ja lik la rin in g m ahsulotlari» subschyoti. M ahsulotlam ing rejadagi tannarxi yil oxirida, yillik hisobot kalkulatsiyasiga asosan, haqiqiy tannarxi b ilan m uvofiqlashtiriladi. A gar yil davom ida olingan qishloq x o 'ja lik m ahsulotlarining haqiqiy tannarxi rejadagidan yuqori bo 'lsa, u ho ld a haqiqiy tannarxi bilan rejadagi tannarxi o'rtasidagi farq sum m asiga: a) m ahsulotlam ing sotilmagan qism iga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D e b e t031 -« Y o rd a m c h i (o 'q u v ) qishloq x o 'ja lik la rin in g m ahsulotlari» su b schyoti; K redit 081 - «Y ordam chi (o 'q u v ) qishloq x o 'ja lik la rin in g xarajatlari» su b schyoti; b) m ahsulotlam ing sotilgan qism iga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: 297 D ebet 281 - « Y o rd a m c h i (o 'q u v ) qishloq x o 'ja lik la n n m g m ahsulollarini s o tish » subschyoti; K redit 081 - « Y o rd am ch i (o ‘quv) qishloq x o 'jalik larin in g xarajatlari» su b sch y o ti. A gar yil d avom ida olingan qishloq x o ‘ja lik m ahsulotlarining haqiqiy tannarxi rejadagidan kam b o ‘lsa, u holda haqiqiy tannarxi bilan rejadagi tannarxi o ‘rtasidagi farq (tejalgan sum m aga) summaga: a) m ah su lo tlarain g sotilm agan qism iga taalluqli b o ‘lgan sum m aga manfiy son (qizil siyoh) bilan quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 031 - « Y o rd a m c h i (o ‘quv) qishloq x o ‘jalik larin in g m ahsulotlari» su b sch y o ti; K redit 081 - « Y o rd a m c h i (o ‘quv) qishloq x o ‘jalik larin in g xarajatlari» su b sch y o ti; b) m ahsulotlam ing sotilgan qismiga taalluqli bo‘lgan summaga manfiy son (qizil siyoh) bilan quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 281 - « Y o rd am ch i (o 'q u v ) qishloq xo^jaliklarining m ahsulotlarini s o tis h » subschyoti; Kredit 081 - «Y ordam chi (o'quv) qishloq xo'jaliklarining xarajatlari» subschyoti. S h a r tn o m a la r asosida b a ja rila y o tg a n ilm iy -ta d q iq o t ish larin in g x a r a ja tla r i hisobi Tashkilotlar b ila n tuzilgan shartnom alar asosida ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlarini bajarishga doir xarajatlar 082-«Shartnom a asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlariningxarajatlari»subschyotidahisobga olinadi. Ilm iy-tad qiqotlar va konstruktorlik ishlarini bajarishga doir xarajatlar 082-subschyotning dcbetida qayd qilinadi, bu subschyotning kreditida esa b ajarilg a n va buyurtm achilarga topshirilgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarining haqiqiy qiym atining hisobdan chiqarilishi qayd qilinadi. Ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari xarajatlarining analitik hisobi m av zu va xarajatlar m oddalari b o ‘yicha k o ‘p ustunli 283- shakldagi k artochkalarda yuritiladi. B uyurtm achilar b ilan shartnom alar asosida bajarilayotgan ilmiy- tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari b o ‘yicha hisob-kitoblar 154- «To‘lanishi lozim b o ‘lg an ilmiy-tadqiqot ishlari bo‘yicha buyurtm achilar 298 bilan hisob-kitoblar» subschyotida h iso bg a olinadi. Bajarilgan va shartnom ada k o ‘zda tutilgan qiymati b o ‘y ich a to ‘lash uchun buyurtm achilarga taqdim etilgan subschyotlarda k o ‘rsatilgan ilmiy- tadqiqotlar va konstruktorlik ishlarining q iy m ati 1 5 4-sub schy otning debetida qayd qilinadi, bu subschyotning k re d itd a esa bajarilgan va buyurtm achiga topshirilgan ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari uchun kelib tushgan sum m alar va oüngan b o ‘n ak lar ushlab qolingan sum m alar qayd qilinadi. To‘lanishi lozim b o i g a n ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlari b o ‘yicha buyurtm achilar b ilan hisob-kitoblam ing analitik hisobi m avzular bo'yicha 292-a shakidagi kartochkada yuritiladi. Buyurtm achilardan shartnom alar asosida bajarilish i kerak b o ‘lgan ilmiy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlariga d o ir olingan bo‘naklar bo'yicha hisob-kitoblar 155-«Ilm iy-tadqiqot ishlari uchun bo‘naklar b o ‘yicha buyurtm achilar bilan hisob-kitoblar» subschyotida hisobga olinadi. B uyurtm achilardan shartnom alar aso sid a bajarilishi kerak b o ‘lgan ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari bo ‘yicha olingan b o ‘naklar 1 5 5 -su b sch y o tn in g kreditida qayd qilinadi, bu subschyotning debetida esa bajarilgan va buyurtm achiga to p shirilgan ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari uchun taqdim etilgan schy otlam i to ‘lash vaqtida b o'nak hisobidan qoplangan sum m alar ham da buyurtm achiga qaytarilgan bo ‘nak sum m alari qayd qilinadi. Ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik ishlari uchun bo‘n ak larb o ‘yicha buyurtm achilar bilan hisob-kitoblam ing analitik hisobi m avzular b o ‘yicha 292-a shakidagi k artochk ada yuritiladi. Buyurtm achilardan shartnom alar asosida bajarilishi kerak bo ‘lgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlari b o ‘y ic h a b o ‘naklar olinganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet I I I - «M axsus m ab lag ‘lar b o 'y ich a ta la b q ilib oigunga qadar depozit h iso b v arag ‘i» subschyoti; K redit 155 - «Ilm iy-tadqiqot ishlari uchun b o ‘n a k la r b o ‘yicha buyurtm achilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. Bajarilgan va buyurtm achiga topshirilgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlari uchun taqdim etilgan schy otlam i toMash vaqtida b o ‘nak hisobidan qoplangan sum m alarga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: 299 D ebet 155 - « llm iy -ta d q iq o t ishlari uchun b o 'n a k la r b o 'y ich a b u yurtm achilar b ila n hisob-kitoblar» subschyoti; K redit 154 - «ToM anishi lozim b o ‘lgan ilm iy-tadqiqot ishlari b o ‘yjcha b u y u rtm a c h ila r bilan hisob-kitoblar» subschyoti. B uyurtm achilardan shartnom alar asosida bajarilishi kerak b o ‘lgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlari b o ‘yicha olingan b o ‘naklar buyurtm achilarga qaytarilganida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 155 - « llm iy -ta d q iq o t ishlari uchun b o 'n a k la r b o ‘yicha buyurtm achilar b ila n hisob-kitoblar» subschyoti; K redit 111 - « M a x s u s mablagMar b o ‘yicha talab qilib olgunga q ad ar depozit h is o b v a ra g 'i» subschyoti. Shartnom alar aso sid a bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarini bajarish u ch u n ja lb qilingan ham ijrochilar bilan hisob-kitoblar 156-«Xo‘ja lik shartnom asi asosida bajarilayotgan ishlami bajarishga jalb qilingan ham ijrochilar bilan hisob-kitoblar» subschyotida hisobga olinadi. Shartnom alar asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarini b ajarish uchun jalb qilingan ham ijrochilarga ulam ing bajarib topshirgan ishlari uchun o ‘tkazilgan sum m alarga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 156 - « X o ‘ja lik shartnom asi asosida bajarilayotgan ishlam i bajarishga ja l b q ilin g an ham ijrochilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti; K redit 111 - « M a x s u s m ab la g 'la r b o 'y ic h a talab qilib olgunga qadar depozit h is o b v a ra g ‘i» subschyoti. Shartnom alar asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarini bajarish u ch u n ja lb qilingan ham ijrochilardan ulam ing bajarib tugatgan ishlarini qabul qilingan sum m alarga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 082 - « S h a rtn o m a asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlarining x a ra ja tla ri» subschyoti; K redit 156 - « X o ‘ja lik shartnom asi asosida bajarilayotgan ishlam i bajarishga ja lb q ilin g an ham ijrochilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. Shartnom alar asosida bajarilgan va buyurtm achilarga topshirilgan ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik ishlari 282-«Shartnom a asosida bajarilgan ilm iy -tad q iq o t ishlarini sotish» subschyotida hisobga olinadi. 300 Bajarilgan va shartnom ada ko‘zda tutilgan qiym ati b o ‘y ich a to ‘lash uchun buyurtm achilarga taqdim etilgan subschyotlarda k o ‘rsatilgan ilmiy- tadqiqotlar va konstruktorlik ishlarining qiym ati 2 8 2 -su b sc h y o tn in g kreditida qayd qilinadi, bu subschyotning debetida esa m avzu bo ‘yicha bajarilgan va buyurtm achiga topshirilgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarining haqiqiy tannarxi qayd qilinadi. S h artno m alar asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik ishlarini sotish natijalarini hisobdan chiqarish tugatilgan va buyurtm achilarga dalolatnom alar b o 'y ich a topshirilgan m avzular b o ‘yicha am alga oshiriladi. Olingan foyda qonunda belgilangan tartibda taqsim lanadi. S hartnom alar asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarin in g sotilishining analitik hisobi ko‘p ustunli 283-shakldagi karto ch kalarda yuritiladi. Shartnom alar asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot v a konstruktorlik ishlarini bajarish bilan b o g ‘liq xarajatlar sum m asiga q uyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 082 - «S hartnom a aso sid a bajarilayotgan ilm iy -ta d q iq o t ishlarining xarajatlari» subschyoti; K redit 043 - «llm iy tadqiqotlarda v a laboratoriya sin o v la rid a uzoq vaqt foydalaniladigan m ateriallar» subschyoti; K redit 044 - «S hartnom a asosida bajariiadigan ilm iy -tad q iq o t ishiari uchun m axsus uskunalar» subschyoti; K redit 060 - « O lquv, ilm iy v a boshqa m aqsadlar u c h u n m ateriallar» sub schyoti; K redit 063 - « X o 'jalik m atcriallari v a idora b u y u m lari» subschyoti; K redit 067 - «B oshqa m ateriallar» subschyoti; K redit 069 - «M ashina v a u skunalar uchun ehliyot q is m la r» subschyoti; K redit 156 - « X o 'jalik shartnom asi asosida b a ja rila y o tg a n ish lam i bajarishga ja lb qilingan ham ijrochilar bilan h iso b -k ito b lar» subschyoti; K redit 175 - «Y agona ijtim oiy to ‘lov b o 'y ic h a h iso b -k ito b la r» subschyoti; K redit 178 - «B oshqa d eb ito rlar v a kred ito rlar b ila n hisob-kitoblar» subschyoti; K redit 180 - «Ishchi v a x izm atch ilar blan hiso b -k ito b lar» subschyoti. B ajarilgan va shartnom ada k o ‘zda tutilgan qiym ati b o ‘yicha to ‘lasb uchun buyurtm achilarga taqdim etilgan schyotlarda k o ‘rsatilgan ilmiy- tadqiqot va konstruktorlik ishlarining qiym atiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: 301 D eb et 154 - «ToManishi lozim b o ‘lgan ilm iy-tadqiqot ishlari b o ‘yicha b u y u rtm ach ilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti; K red it 2 8 2 - « S hartnom a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» subschyoti. B ajarilgan va buyurtm achiga topshirilgan ilm iy-tadqiqotlar va konstruktorlik ishlari bo‘yicha haqiqiy xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D eb et 282 - « S hartnom a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» subschyoti; K red it 082 - « S hartnom a asosida bajarilayotgan ilm iy-tadqiqot ishlarining x arajatlari» subschyoti. S h artnom alar asosida bajarilgan ilmiy-îadqiqot va konstruktorlik ishlarini sotish natijasida olingan foyda sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D eb et 2 8 2 - « S hartnom a asosida bajarilgan ilm iy-tadqiqot ishlarini sotish» subschyoti; K red it 4 1 0 - «F o y d a va zararlar» subschyoti; E k s p e r im e n ta l q u rilm a la rn i tay y o rla sh x a r a ja tla ri hisobi D avlat budjeti m ablag‘lari hisobidan ilmiy-tadqiqotlar olib borish uchun turli eksperm ental qurilm alar(qurilm alar, m ashina va asboblam ing k o ‘rgazm a nu sxalari, sinovstendlari va boshqalar)ni tayyorlashga qilingan xarajatlar 083-«E ksperim ental qurilm alarni tayyorlash xarajatlari» subschyotida hisobga olinadi. Eksperim ental qurilm alarni tayyorlash bilan b o g ‘liq xarajatlar 0 8 3 -su b sch y o tn in g debetida qayd qilinadi, bu subschyotning kreditida esa eksperim ental qurilm alarni tayyorlash bilan bog‘liq h aq iq iy xarajatlam ing hisobdan chiqarilishi qayd qilinadi. A gar ishlar tam om langandan kcyin qurilm a kirim qilinm asdan qism larga ajratilsa, u holda bu haqda dalolatnom a tuziladi va qurilmani qism larga ajratish natijasid a olingan m ateriallar va asboblar foydalanish m um kin b o ‘lgan b ah o b o ‘yicha kirim qilinadi. Eskperim ental qurilm alarni tayyorlash b o ‘yicha xarajatlam ing analitik hisobi har bir eksperim ent qurilm a b o ‘y ic h a ko‘p ustunli 283-shakldagi kartochkalarda yuritiladi. Eksperim ental qurilm alarni tayyorlash bilan b o g iiq xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: 3 0 2 D ebet 083 - «Eksperim ental q u rilm alam i tayyorlash x arajatlari» subschyoti; K red it 060 - «O kquv, ilm iy v a boshqa m aq sad lar u ch u n materiallaD> subschyoti; K redit 063 - « X o ‘ja ü k m ateriallari va idora b u yum lari» subschyoti; K redit 067 - «B oshqa m ateriallar» subschyoti; K redit 069 - «M ashina va u sk u n alar uchun ehtiyot q ism la r» subschyoti; K redit 175 - «Y agona ijtim oiy t o ‘lov b o 'y ic h a h iso b -k ito b lar» subschyoti; K red it 178 - «B oshqa d eb ito rlar va kred ito rlar b ila n hisob-kitoblan) subschyoti; K red it 180 * «lshchi va x izm atch ilar bilan hisob-kitoblan> subschyoti. B udjet tashkilotining rahbari tom onidan tasdiqlangan dalolatnom aga asosan qabul qilingan tayyor eksperim ental qurilm alar kirim qilinganida, eksperim ental qurilm alam i tayyorlash b o‘yicha haq iq iy xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 013 - «M ashinalar va u sk u n alar» subschyoti yoki D ebet 070 - «O m bordagi kam b ah o li va tez eskiruvchi b u y u m la r» subschyoti; K red it 083 - «E ksperim ental q u rilm alam i tayyorlash x ararajatlari» subschyoti. Ishlar tam om langandan k ey in qurilm a kirim q ilinm asdan qism larga ajratilganida olingan m ateriallar v a asboblar foydalanish m um kin b o ‘lgan baho b o ‘yicha kirim qilinganida quyidagi bux galteriya provodkasi tuziladi: D ebet 060 - « 0 ‘quv, ilm iy v a b o sh q a m aqsadlar uchun m ateriallar» subschyoti yoki D ebet 063 - «X o‘jalik m ateriallari v a idora buyum lari» su b sch y o ti yoki D ebet 067 - «B oshqa materiallap> subschyoti yoki D ebet 070 - «O m bordagi kam b ah o li v a tez eskiruvchi b u y u m la r» subschyoti yoki D ebet 013 - «M ashinalar va u sk u n alar» subschyoti yoki D ebet 016 - «A sboblar, ishlab chiqarish (jihozlari bilan b irg a ) va x o ‘jalik inventarían» subschyoti; K red it 083 - «Eksperim ental q u rilm alam i tayyorlash x a ra ja tla ri» subschyoti. M a te ria lla rn i ta y y o rla sh v a q a y ta ishlash x a r a j a t l a r i hisobi M ateriallam i xo‘jalik usuli bilan tayyorlash va q a y ta ishlash (kiyim - kechaklar tikish, yoqilg‘iIam i tayyorlash, sabzavotlam i qayta ishlash va shu kabilar) bo‘yicha xarajatlar 084-«M ateriallam i tayyorlash va 303 qayta ishlash xarajatlari» subschyotida hisobga olinadi. M ateriallarni tayyorlash va qayta ishlash bilan b o g ‘liq bo‘lgan xarajatlar va ulam ing qiym ati h a m d a tashib keltirish, saqlash va shunga o ‘xshashlar b o ‘yicha xarajatlar 084-subschyotning deb etid a qayd qilinadi, bu subschyotning kreditida x arajat sum m alarining hisobdan chiqarilishi va olingan qiym atliklam ing tegishli schyotlar b o ‘yicha kirim qilinishi qayd etiladi. M ateriallar tayyorlash yoki qayta ishlash tamomlangandan kcyin dalolatnom a tuziladi. Unda qayta ishlashdan yoki tayyorlashdan olingan qiym atliklam ing miqdori, bu ishlarga qilingan xarajatlar va ulaming tannarxi k o ‘rsatiladi. Dalolatnoma budjet tashkilotining rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Materiallarni tayyorlash v a qayta ishlash bo‘yicha xarajatîaming analitik hisobi tayyorlash va qayta ishlashning har bir turi bo‘yicha 292-a shakldagi kartochkalarda yoki 292-shakldagi kitobda yuritiladi. M ateriallarni tayyorlash va qayta ishlash bilan bog‘liq b o ‘lgan xarajatlar v a u lam in g qiym ati h am d a tashib keltirish, saqlash va shunga o ‘xshashlar b o ‘yicha xarajatlar sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D eb et 0 8 4 - «M ateriallarni tay y o rlash va qayta ishlash xarajatlari» subschyoti; K red it 031 - «Y ordam chi (o 'q u v ) qishloq x o 'jaliklarining m ahsulotlari» subschyoti; K red it 0 6 0 - « O 'q u v , ilm iy v a b o sh q a m aqsadlar uchun m ateriallar» sub schyoti; K red it 0 6 7 - «B oshqa m ateriallar» subschyoti; K red it 175 - «Y agona ijtim oiy to ‘lo v b o ‘yicha hisob-kitoblar» subschyoti; K red it 178 - «B oshqa debitorlar v a kreditorlar bilan hisob-kitoblar» subschyoti; K redit 180 - «Ishchi va x izm atch ilar bilan hisob-kitoblar» subschyoti. Q ayta ishlash yoki tayyorlashda olingan qiym atliklam ing sum m asiga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi: D ebet 0 6 0 - « O 'q u v , ilm iy va b o sh q a m aqsadlar uchun m ateriallar» subschyoti yoki D ebet 065 - «O zuqa va em -x ash ak » subschyoti yoki D eb et 0 6 7 - «B oshqa m ateriallar» subschyoti; K red it 0 8 4 - «M ateriallarni tay y o rlash v a qayta ishlash xarajatlari» sub schyoti. 3 0 4 4. B U D JE T T A S H K IL O T IN I R I V O J L A N T I R I S H F O N D I H IS O B I B u d je t ta sh k ilo tin i riv o jla n tirish fo n d in in g d a r o m a d la rin i sh a k lla n tirish 0 ‘zbekiston Respublikasi V azirlar M ahkam asining 1999-yil 3-sen- tabrdagi 414-sonli «Budjet tashkilotlarini m ab lag ‘ bilan ta ’minlash tartibini takom illashtirish to ‘g ‘risida»gi qaroriga m uvofiq budjet tashkilotini rivojlantirish fondi rejaga muvofiq budjetdan m oliyalashtirish hisobiga tushgan va hisobot choragining so ‘nggi ish kuni oxirida budjet tashkilotining hisobvarag‘ida qolgan tejab qolingan (foydalanilm agan) m ab lag ‘lar (kapital qo‘yilm alam i m oliyalashtirish u chu n k o ‘zda tutilgan m ab lag 'lar bundan m ustasno), budjet tashkilotining faoliyati turiga m uvofiq m ahsulot(ish, xizm at)lar ishlab chiqarish v a sotishdan olingan darom adlar, davlatning vaqtincha foydalanilm ayotgan binolari va mol- m ulkini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan olingan mablagMaming 50 foizi ham da yuridik va jism oniy shaxslar tom onidan b u djet tashkilotiga berilayotgan hom iylik (bcg‘araz) yordam i hisobiga shakllantiriladi. Faoliyat turi bo‘yicha m ahsulot(ish, xizm at)lar ishlab chiqarish va sotishdan, davlatning vaqtincha foydalanilm ayotgan binolari va mol- m ulkini boshqa tashkilotlarga ijaraga berishdan ham da yu ridik va j ismoniy shaxslar tom onidan budjet tashkilotiga berilayotgan ho m iy lik (bcg‘araz) yordam idan qo‘shimcha darom ad olayotgan budjet tashkilotlari 2010- yil oxirigacha D avlat budjetiga undiriladigan soliqlar va y ig ‘im lam ing barcha turlaridan ozod qilingan. Shu m unosabat bilan b o ‘shab qolgan mablagMar budjet tashkilotining m oddiy-tcxnika v a ijtim oiy bazasini ham da xodim larini moddiy ra g ‘batlantirishga y o ‘na!tiriIadi. B unda shuni hisobga olish kerakki, I guruh «Ish haq i va unga teng lashtirilgan to 'lo v la r» b o ‘y ich a tejalgan, u n in g chorakdagi oxirgi oyning ikkinchi y arm ig a tegishli m ehnat h a q in i t o ‘lash uchun m oliy alash tirilg an m ab lag ‘lar, m o liy a la sh tirilm ag a n lig i sabab li yoki b u d jet m ab lag ‘lari b o ‘yicha talab qilib olgun ga q a d a r aso siy depozit h iso b v a ra g ‘idagi m ab lag ‘n in g yetm aganligi sa b a b li olinm agan dep onent qilingan m eh n at haqi va stipendiyalar h a m d a nafaq aiarn in g sum m alari tejalgan sum m a d eb hisoblanm ay di va b u d je t tash kilotini 20 - Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|