Budjet hisobi
Yüklə 3,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
D avlat budjeti daromadlarining tasnifi
deganda qonun hujjatlariga muvofiq davlat budjeti daromadlarining turlari va manbalari bo‘yicha guruhlashtirish tushuniladi. D avlat budjeti xarajatlarining vazifa jihatidan tasnifi deganda davlat boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, shuningdek, boshqa budjet tashkilotlari tomonidan ijro etiladigan asosiy vazifalar b o ‘yicha davlat budjeti xarajatlarini guruhlashtirish tushuniladi. D avlat budjeti xarajatlarining tashkiliy tasnifi deganda budjctdan ajratiladigan m ablaglar ularni bevosita oluvchilar o ‘rtasida taqsimlanishini aks ettiruvchi xo‘jalik yurituvchi subyektlar va tadbirlar turlari b o ‘yicha davlat budjeti xarajatlarini guruhlashtirish tushuniladi. D avlat budjeti xarajatlarining iqtisodiy tasnifi deganda toMovlarning iqtisodiy vazifasi va turlari bo‘yicha davlat budjeti xarajatlarini guruhlashtirish tushuniladi. Davlat budjeti taqchilligini moliyalashtirish manbalari tasnifi deganda Davlat budjeti taqchilligini moliyalashtirish manbalarini moliyalashtirishning ichki va tashqi manbalari bo‘yicha guruhlashtirish tushuniladi. Budjet taqchilligi deganda muayyan davrda budjet xarajatlarining budjet daromadlaridan ortiq bo ‘lganligi tushuniladi. 4 . D A V L A T B U D J E T I I J R O S I N I N G B U X G A L T E R I Y A H I S O B I N I O L I B B O R I S H D A Q A T N A S H U V C H I O R G A N L A R Davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobi mamlakatdagi mavjud bo'lgan budjet tuzilmasi asosida amalgaoshiriladi. Mamlakatning davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobi bevosita moliya organlari, bank m uassasalari va budjet tashkilotlari tomonidan amalga oshiriladi. 6 Mamlakatning davlat budjeti ijrosining hisobi ustidan umumiy uslubiy rahbarlik 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligiga yuk- latilgan. Moliya organlarining budjet ijrosining buxgaltcriya hisobini olib borishdagi funksiyalari keyingi bobda yoritiladi. Mamlakat davlat budjctining kassa ijrosi bank muassasalariga yuklatilgan. Ular respublika budjetining kassa daromadlari va kassa xarajatlarini hamda mahalliy budjetlar mablag‘larining hisobini olib boradi, respublika budjetining kassa ijrosi bo‘yicha hisobotlam i tuzadi, respublika budjeti daromadlari va xarajatlarining analitik hisobini olib boradi. Budjet tashkilotlari xarajatlar smetalari ijrosining buxgalteriya hisobini amalga oshiradi va bu smetalar ijrosi to‘g ‘risida hisobotlami tuzadi. Savol va to p s h iriq la r 1. «Budjet hisobi» fanining predm eti va usullarini aytib bering. 2. «Budjet hisobi» fanining obyektlari nimalardan iborat bo'ladi? 3. Budjetning hisoblangan darom adlarini tushuntirib bering. 4. Budjetning kassa darom adlarini tushuntirib bering. 5. Budjetning kassa xarajatlarini tushuntirib bering. 6. Budjetning haqiqiy xarajatlarini tushuntirib bering. 7. Davlat budjeti daromadlarining tasnifini tushuntirib bering. 8. Davlat budjeti xarajatlarining tasniflarini tushuntrib bering. 9. Davlat budjeti taqchilligini m oliyalashtirish manbalari tasnifini tushuntirib bering. 10. Budjet taqchilligi deganda nim a tushuniladi? 7 IK K IN C H I B O 'L IM 1 M OLIY A O R G A N L A R ID A DAVLAT BU D JETI IJR O SIN IN G BUXGALTERIYA H ISO B I I K K I N C H I BO B. M O L I Y A O R G A N L A R ID A D A V L A T B U D J E T I IJ R O S IN IN G B U X G A L T E R IY A H IS O B IN I T A S H K IL Q IL IS H 1. D A V L A T B U D J E T I I J R O S I N I N G H I S O B I B O ‘Y I C H A M O L I Y A O R G A N L A R I N I N G V A Z IF A L A R I Budjet daromadlari va xarajatlari bo‘yicha rejaning bajarilishi haqida m a’lumotlar bilan ta’m inlash moliya organlari budjet hisobining asosiy vazifasi hisoblanadi. Bu m a’lumotlar asosida budjet ijrosi jarayoni ustidan nazorat qilish va tezkor rahbarlik amalga oshiriladi. Bu m aqsadlar uchun moliya organlari budjet daromadlari va xarajatlari, bank muassasalaridagi budjetning pul mablag‘lari, budjet bo‘yicha ochilgan kreditlar va berilgan m ablag‘lar, budjetlar o ‘rtasidagi o‘zaro hisob-kitoblar, ssudalar va boshqalar hisobini yuritadi. Moliya organlari, shuningdek, bank muassasalari tomonidan um umdavlat daromadlari va soliqlarining alohida olingan budjetlar bo'yicha to ‘g ‘ri taqsimlanishi, budjet bo‘yicha tayinlanishiga qarab budjet m ablag‘larini tasarruf qiluvchilar tomonidan foydalanilishi ustidan nazoratni amalga oshiradi hamda budjet mablag‘!arining butligini ta ’minlaydi. M oliya organlari budjet ijrosi to ‘g‘risidagi oylik, chorak va yillik hisobotlami tuzadi va budjet ijrosi natijalarini aniqlaydi. M oliya organlari o‘zlari ijro etayotgan budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini bevosita amalga oshiradi. 0 ‘zbckiston Respublikasi Moliya vazirligi respublika budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini amalga oshiradi. 1 U s h b u b o 'l i m « Q o r a q a lp o g 'is to n R e s p u b lik a si, v ilo y a tla r v a T o sh k e n t sh a h a r b u d je ti ijro s in in g b u x g a lte r iy a h is o b i b o 'y i c h a Y o 'riq n o m a » ( O 'z b e k is to n R e sp u b lik a si A d liy a v a z ir lig id a 2 0 0 6 -y il 1 0 -a p re ld a 15 6 0 -s o n b ila n r o ‘y x a tg a o lin g a n ) a so sid a y o r itilg a n . Qoraqalpog‘iston Respublikasi M oliya vazirligi Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini amalga oshiradi. Viloyatlar, shaharlar va tumanlar moliya organlari viloyatlar, shaharlar, tumanlar budjetlari ijrosining buxgalteriya hisobini amalga oshiradi. Moliya organlari muayyan m a ’muriy-hududiy birlikdagi barcha boshqa budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qiladi. M oliya organlari budjet tashkilotlarining hisob va hisobotlarini tekshiradi va ularga tegishli k o ‘rsatmalar beradi. Har bir moliya organi o ‘zi ijro etayotgan budjetning ijrosi to‘g ‘risidagi hisobotni va muayyan m a’muriy-hududiy birlik budjeti ijrosi to‘g‘risidagi yig‘ma hisobotni tuzadi. Davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobi bo‘yicha m oliya organlarining vazifalariga: 1) budjet daromadlari buxgalteriya hisobini yuritish va bank m uas- sasalariga kelib tushgan darom adlam ing budjetlar o ‘rtasida to ‘g ‘ri taqsimlanishi ustidan nazoratni olib borish; 2) bank muassasalarida saqlanilayotgan budjetning naqd pullari buxgalteriya hisobini yuritish; 3) budjet ijrosi bilan bogMiq boMgan turli operatsiyalar (budjetlar o‘rtasidagi o ‘zaro hisob-kitoblar, budjetlarga ssudalar berish va budjetlardan ssudalar olish b o ‘yicha operatsiyalar va boshqalar) buxgalteriya hisobini yuritish; 4) budjetlarda tashkil qilinadigan fondlar va zaxiralar buxgalteriya hisobini yuritish; 5) o ‘ziari ijro etayotgan budjetlar ijrosi to‘g‘risidagi hisobotlam i tuzish; 6) quyi moliya organlarida va budjet mablag‘larini tasarruf qiluv- chilarda buxgalteriya hisobining yuritilishi, hisobotning tuzilishi va uslubi ustidan nazorat qilish; 7) buxgalteriya hisobi va hisobotini markazlashtirish va m exaniza- tsiyalashtirish bo‘yicha tadbirlaming amalga oshirilishi ustidan nazorat qilish kiradi. Yuqorida ko‘rsatilgan vazifalar 0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligida uning davlat budjeti bosh boshqarmasiga, boshqa m oliya 9 organlarida esa moliya organining bosh buxgalteri boshqaradigan bux- galteriyaga yuklatilgan. 2 . M O L I Y A T I Z I M I B U X G A L T E R IY A A P F A R A T I N I N G F U N K S IY A L A R I Respublika budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi davlat budjeti bosh boshqarmasi Davlat budjeti ijrosi va hisobi boMimi yuritadi. Mahalliy budjctlar ijrosining buxgalteriya hisobini tegishli moliya organlarining buxgalteriya xizmatlari yuritadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligini davlat budjeti ijrosining hisobi bo'yicha funksiyalari b o ‘lib quyidagilar hisoblanadi: 1) mamlakatning davlat budjeti ijrosining buxgalteriya hisobini tashkil qilish va uning ijrosi to ‘g‘risida hisobot tuzishga uslubiy rahbarlikni amalga oshirish; 2) budjct ijrosining buxgalteriya hisobi va budjet ijrosi to‘g‘risida hisobotlar tuzish bo‘yicha m oliya organlari, budjet tashkilotlari va boshqalar uchun yo‘riqnom alar va uslubiy ko‘rsatmalami ishlab chiqish; 3) joriy buxgalteriya hisobining schyotlar rejasini va schyotlar korrespondensiyalarini, buxgalteriya registrlari va boshlang‘ich hujjatlar shakllarini, hujjatlar aylanishi tartibini, hisobotlaming hajmlari va shakllarini belgilash; 4) respublika budjeti ijrosini bevosita amalga oshirish; 5) respublika budjeti ijrosi to‘g‘risida hisobot tuzish; 6) mamlakatning davlat budjeti ijrosi to‘g‘risida hisobot tuzish. Bundan tashqari, 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi davlat budjeti bosh boshqarmasi davlat budjeti ijrosi va hisobi boMimi mahalliy m oliya organlarida budjet ijrosining buxgalteriya hisobi tashkil qilinishi ustidan bevosita rahbarlikni amalga oshiradi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar, shaharlar va tumanlar moliya organlarining funksiyalari quyidagilardan iborat: 1) o'zlari ijro etayotgan budjetlaming hisobini bevosita yuritish va bu budjetlar ijrosi to‘g ‘risida hisobotlar tuzish; 10 2) Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyat, shahar, tuman budjeti ijrosi to‘g ‘risida yig‘ma hisobotlami tuzish. Mahalliy moliya organlari tegishli budjetlar daromadlarini va xarajatlarini, ulaming pul mablagMarini, fondlarini, ssudalami, budjetlar o‘rtasidagi hisob-kitoblami, boshqa budjetlarga berilgan va ulardan olingan mablagMarni va budjet ijrosi natijalarini hisobga oladi ham da ular tomonidan moliyalashtirilayotgan budjet tashkilotlarida hisob va hisobotni tashkil qilinishini tekshiradi. Mahalliy moliya organlari respublika budjctini kassa ijrosining hisobi bo‘yicha va moliyalashtirishga doir operatsiyalami banklar tomonidan bajarilishini nazorat qiladi. Mahalliy moliya organlari m ahalliy budjetlaming daromadlari va xarajatlarini analitik hisobini olib boradi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar ijrosining buxgalteriya hisobi 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan va tasdiqlangan yo‘riqnoma asosida Qoraqalpog‘iston Respublikasi M oliya vazirligi, viloyatlar va Toshkcnt shahar moliya boshqarmalari, shaharlar va tumanlar moliya b o ‘limlari tomonidan olib boriladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlar kassa ijrosi 0 ‘zbekiston Respublikasi M arkaziy banki va 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining « 0 ‘zbekiston Respublikasi davlatbudjeti kassa ijrosi b o ‘yichayo‘riqnoma»sigamuvofiq amalga oshiriladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi respublika budjeti, viloyatlar, shaharlar va tumanlar budjetlari hisobvaraqlaridagi ham da bu budjetlardan moliyalashtirilayotgan tashkilotlaming hisobvaraqlaridagi budjet m ablag‘larining qoldig‘i to‘g ‘risidagi m a’lumotni « 0 ‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti kassa ijrosi bo‘yicha yo‘riqnoma»da belgilangan tartibda va muddatlarda 0 ‘zbekiston Respublikasi bank muassasalari tegishli moliya organlariga taqdim etadi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjetlardan kapital q o ‘yilmalami moliyalashtirish 0 ‘zbekiston Respublikasi bank muassasalarida ochilgan hisobvaraqlar orqali bu masala b o ‘yieha 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining amaldagi m e’yoriy hujjatlariga muvofiq amalga 11 oshiriladi. 0 ‘zbckiston Respublikasi tijorat banklari va O ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki muassasalari belgilangan shaklda kapital q o ‘yilmalami moliyalashtirish bo‘yicha davriy va yillik hisobotni belgilangan tartibda va muddatlarda tegishli moliya organlariga taqdim etadi. 3 . M O L I Y A O R G A N L A R I B O S H B U X G A L T E R L A R I N I N G H U Q U Q L A R I V A M A S ’U L IY A T L A R I Moliya organlarining bosh buxgalterlari o ‘z ishlarida O ‘zbekiston Respublikasi davlat budjeti ijrosi qoidalarini tartibga soluvchi amaldagi m e’yoriy hujjatlarga rioya qiladi. Moliya organlari (Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar moliya boshqarmalari, shaharlar va tumanlar moliya organlari)ning bosh buxgalterlari quyi moliya organlarida, budjet m ablag‘larini bosh tasarruf qiluvchilarida va markazlashtirilgan buxgalteriyalarda buxgal- teriya hisobini yuritishni tashkil qilish tartibi va uslubi, hisobotni tuzish masalalari bo‘yicha ko‘rsatm alar beradi va nazorat olib boradi, tegishli budjetlarda turuvchi budjet tashkilotlari xarajatlar smetalari ijrosini taftish qilishda xodimlar qatnashuvini ta’minlaydi. Moliya organi buxgalteriya xizmati budjet ijrosining va xarajatlar smctalarining hisobi va hisoboti tashkil qilinishining nazoratini joylarda tekshirish va k o ‘zdan kechirish, topshiriladigan hisobotlarda xatolar aniqlangan hollarda, olinadigan davriy va yillik hisobotlami k o ‘rib chiqish yo‘li bilan amalga oshiradi. Bosh buxgalter lavozimidan ozod qilinganda yangi tayinlangan bosh buxgalterga (oxirgi shaxs b o ‘lm aganda-m oliya organi rahbarining buyrug‘i bilan tayinlangan xodimga) buxgalteriya hujjatlarining y ig ‘majildlari topshiriladi. Hududiy moliya organlarida ishlami topshirish va qabul qilish yuqori m oliya organining bosh buxgalteri ishtirokida amalga oshiriladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya vazirligida, Toshkent shahar Bosh moliya boshqarmasida va viloyatlaming moliya boshqarmalarida bosh buxgalter tomonidan ishlami topshirish va qabul qilish ushbu moliya organining rahbari ishtirokida, 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining vakilini jalb qilgan holda amalga oshiriladi. 12 Buxgalteriya hujjatlarini qabul qilish-topshirish jarayonida buxgalteriya hisobining holati va hisobot m a’lumotlarining realligi tekshiriladi va moliya organi rahbari tomonidan tasdiqlanadigan tegishli Yüklə 3,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|