Bugun butun jahonda texnologiyalar yuksalish cho’qqisida

 
Pentaftalli PF-020 gruntovkasi pigmentlar va to’ldiruvchilarning alkid 
laklari, erituvchilar, sikkativlar va stabilizatorlar qo’shilgan suspenziyasidir,
silliq, bir jinsli, xira yoki qisman yaltiroq parda hosil qiladi. Yog’ochdan , 
cho’yan va uglerodli po’latdan yasalgan buyumlarning sirtini gruntovkalash 
uchun ishlatiladi, cho’tkada surtiladi, oqim ko’rinishida quyish yo’li bilan 
gruntovkalanadi. 

---

12 
 
 
Gruntovkalarning texnik xususiyatlari 
 
 
 
 
 
 
1-jadval 
Markasi 
Rangi 
З- darajasigacha 
qurish vaqti, soat 
ВЗ-4 bo’yicha 
qovushqoqligi, c 
Uchmaydigan 
moddalar miqdori, 
massa bo’yicha % da 
FL-OZK 
FL-OZJ 
GF- 0119 
GF- 020 
Jigarrang 
Sarg’ish-yashil 
Qizg’ish-jigarrang 
Qizg’ish-jigarrang, 
fil suyagi rangida 
8 
8 
12 
48; (105±5) 0
o
C da 
ko’pi bilan 25 min 
40 
40 
45 
45 
58-66 
55-63 
53-58 
57-62 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

13 
 
 
II. Metodik qism 
 
2.1 Sellyuloza olish 
Xozirgi paytda sanoatda sellyuloza olishning keng tarqalgan 2 ta usuli
mavjud: 
1.Sulfat usuli; 
2.Sulfid usuli 
Ko’p vaqt sulfat usulini ishqorli usul deyilgan sulfid usulini esa kislatali
usul deyilgan. Yuqori sifatli sellyuloza ajratib olish uchun daraxtni kesgandan 
keyin po’stlog’idan ajratadilar va uni 2 metr uzunlikda qirqib 2 yilgacha 
saqlaydilar. 
Undan keyin uni alohida mashinalarda qirqib, parchalab uzunligi 5-7sm 
sellyuloza ajratishga tayyorlaydilar. Hajmi 50-100m
3
gacha bo’lgan katta 
qozonlarga yog’och parchalari solinib, kerak bo’lgan reaktivlarni hisoblab solib 
5-7 atmosfera bosimida 135-147 C
0
haroratda 6 soatdan 12 soatgacha
pishiradilar. Bu qozonlarni texnikada pishirish qozonlari deyiladi. Natijada 
yog’och tarkibida bo’lgan gemi sellyuloza, lignin va boshqa chiqindilar
ajralib chiqib, ba’zi vaqtda eriydi va qozondan bo’shatilgan paytda
sellyulozani yuvganda ajraladi. Olingan sellyuloza tarkibida 80-90 % sellyuloza
olinib oqartirishga yuboriladi. A - sellyuloza bu 18%li o’yuvchi natriyda uy
sharoitida erimaydigan sellyuloza hisoblanadi. 18%li ishqorda eriydigan 
sellyulozani B-sellyuloza deyiladi [8-9]
Sanoatda asosan a – sellyuloza ishlatiladi. Yuqori sifatli sellyuloza olish uchun 
sellyulozani 12% li ishqor bilan uy haroratida yoki 1% li ishqor bilan 
qaynatishda ajratib olinadi. Bu usulni sifatini yaxshilash deyiladi. 
Bunday sellyuloza tarkibida 92-97% gacha sellyuloza bo’ladi. Sellyuloza ishlab 
chiqarishda juda ko’p chiqindilar ajratiladi. Bu chiqindilar gidrolizlash
natijasida texnik etil spirti, mol ovqati olinadi. Qattiq moddalarni, ligninni 
ammiak bilan ishlov berib undan o’g’it tayyorlanadi. 
Hozirda O’zbekistonda yog’och va yog’ochdan ishlanadigan maxsulotlar ancha 
kam. Shuning uchun tez o’sadigan va ko’p yog’och beradigan daraxtlar

---

14 
ekish mavsumi boshlandi. 1994 - yildan boshlab O’zbekiston davlatining qarori 
asosida ko’p joylarda o’sadigan daraxtlar qalamchalari va har - xil daraxtlar 
ekish rivojlanib ketdi. Bu daraxtlardan 15 – 20 yildan keyin yog’och olinadi. 
Shungacha bo’lgan davr ichida qog’oz ishlab chiqarish va yog’och
maxsulotlari ishlab chiqarish asosan Rossiya bilan bog’liq bo’lib turadi. 
Hozirda olimlar tomonidan sun’iy tolalar, pul va qimmatli qog’ozlar ishlab 
chiqarish uchun paxta chiqindilaridan foydalanmoqdalar.
O’zbekistonda plyonka ostida paxta ekish rivojlanishi sababli paxta urug’ini 
tozalash, ya’ni paxta urug’i ustidagi tuklarini ajratib olishning bir necha 
usullari ishlab chiqilgan. Paxta urug’ining tuksizlantirishning asosiy sababi, 
plyonka tagida ekiladigan urug’ silliq bo’lib, har bir joyda bir xil miqdorda 
bo’lishi shart. Paxta urug’ini tuksizlantirilganda tuksizlanadigan urug’ 
og’irligidan 10-15 % momiq ajraladi. Bu momiq tarkibida 75-90 % gacha 
sellyuloza bo’lib, 10-25 % har – xil chiqindilar va asosan urug’ ustidan ajralib 
chiqqan va momiqda yopishgan po’stloqlar va urug’ chiqindilar mavjud. 
Momiqdan paxta sellyulozasi olish texnologiyasi O’zbekiston – Germaniya 
hamkorligida ishlab chiqilgan. Xozirgi paytda Farg’ona shaxrining “ Furan 
birikmalari “ zavodida paxta sellyulozasi ishlab chiqarilmoqda. 
Bu sellyuloza qimmatli qog’ozlar ishlab chiqarish uchun Toshkent
fabrikalarida, atsetat tolalari olish uchun Farg’ona zavodlarida ishlatilmoqda. 
O’zbekistonda ishlab chiqarilgan paxta sellyulozasi Germaniyaga eksport 
qilinmoqda.
Qog’oz ishlab chiqarish uchun sellyuloza maydalanadi. Mitsella olinadi va 
yupqa shaklda maxsus setkali yuzada tekis joylashtiriladi. Valslar orasida
siqib quritishga yuboriladi.