Bugun butun jahonda texnologiyalar yuksalish cho’qqisida

Nitrosellyulozalarning kimyoviy xossalari 
Nitrosellyulozalarning 
kimyoviy 
xossalari 
ularni 
tashkil 
qilgan 
makromolekulalrning kimyoviy tuzulishi bilan bog’liq. Makromolekulalarda turli holatga 
o’tish qobilyatiga ega bo’lgan uchta tip reaksion markazlar mavjud: murakkab efirli 
nitrogruppalar, erkin almashmagan gidroksil guruppalar, glikozid bog’lar. Kimyoviy 
reaksiyalarda bir vaqtning o’zida uchala tip markazlar qatnashadi, ularning har-birining 
reaksiya qobilyati elementar zvenolarning qurshoviga to’g’ri bog’langan va reaksiya 
jarayonida o’zgaradi. 
Glikozid bog’lari bo’yicha reaksiyalar har doim polimer zanjirlarining 
destruksiyasiga olib keladi. Gidroksil guruppalar molekulyar bog’lar orasida asosiy rol 
o’ynaydi. Ko’pgina hollarda nitroguruhlar kimyoviy o’zaro ta’sirini shartli ravishda 
gidroliz reaksiyalariga gidroksil gruppalar angidrid yoki oksid formalar hosil qilib 
qaytarilishi, shuningdek qutublangan efir bog’lariga nukleofil va elektrofil almashinish 
reaksiyalariga ajratish mumkin. 
Nitrosellyuloza sellyulozadan farqli ravishda kislatalar ta’siriga barqaror bo’lib, 
ularning ta’siri kislota konsentratsiyasiga bog’liq. Masalan 20 % li sulfat kislota deyarli 
polimerga ta’sir etmaydi. Konsentratsiya 20 % dan oshganida esa nitrosellyuloza 
denitratsiyaga uchraydi. Massa ulushi 50 % bo’lgan nitrat kislota minusdan yuqori 
haroratda nitrosellyulozani denitratlaydi va destruktsiyaga uchratadi, eritmani 70 - 80 % 
gacha qizdirilganda nitroselluloza tezda parchalanadi. 100 % li fosfat kislatasi bilan 15 –
20
o
C da nitrosellyuloza reaksiyaga kirishmaydi. 
Organik 
kislatalar 
masalan 
sirka 
kislatasi 
hatto 
kansentrlangani
(50-60 %) nitrosellyulozaga amalda ta’sir etmaydi, lekin sirka kislataning 80 % li 
eritmasida qizdirilganda nitrosellyulozadan azot oksidlari ajralib chiqa boshlaydi. 
Nitrosellyuloza oksidlovchilar tasiriga ancha chidamli, hatto kaliy permanganat kabi 
kuchli oksidlovchilar tasirida ham o’z xossasini sezilarli o’zgartirmydi. Sellulozadan 
farqli ravishda nitroselluloza ishqorlar tasirida tezda parchalanad.[10,58].