Buxgalteriya balansi- hisobot tizimidagi asosiy shakl

Buxgalteriya balansi- hisobot tizimidagi asosiy shakl
Bozor munosabatlari, xalqaro, iqtisodiy va moliyaviy aloqalarning rivojlanishi buxgalteriya hisobi va hisobotini takomillashtirish, ularning mazmuni va usullarini xalqaro miqyosda qabul qilingan standartlarga yaqinlashtirish masalasini ilgari surdi.
Buxgalteriya hisobining markaziy shakli buxgalteriya balansidir. Balans shundan iboratki, unda buxgalteriya hisobi ob'ektlari ikki marta ko'rsatilgan va ikki nuqtai nazardan ko'rib chiqiladi. Tashkilotlarning moliyaviy hisobotlarini shakllantirishning tarkibi, mazmuni va uslubiy asoslari O’zbekiston Respublikasi qonunchiligiga muvofiq buxgalteriya hisobi standartlari bilan tartibga solinadi.
O’zbekiston Respublikasida faoliyat yurituvchi buxgalteriya hisobi va hisoboti xalqaro moliyaviy hisobot standartlari asosini tashkil etuvchi bir xil tamoyillarga asoslanadi. Agar hozirda buxgalteriya hisobi “xalqaro biznes tili” deb nomlansa, hisobot shakllarini tuzish tamoyillari va qoidalari zamon talablariga javob berishi kerak. Shuni tan olish kerakki, bugungi kunda tashkilotlarga direktiv ravishda belgilab berilgan buxgalteriya hisobi va hisoboti metodologiyasi jahon amaliyoti talablariga qisman javob beradi.
Korxonaning hisoboti moliyaviy buxgalteriya tartiblarining mantiqiy davomi bo'lib, hisobot sanasidagi tashkilotning mulkiy va moliyaviy holatini tavsiflovchi ko'rsatkichlar tizimidir.
Barcha muhim ma'lumotlar moliyaviy hisobotlar foydalanuvchilar uchun tushunarli va tushunarli bo'ladigan tarzda oshkor etilishi kerak.
Balansda yuridik shaxsning nomi, joylashgan joyi, hisobot sanasi va hisobot davri ko'rsatilishi kerak. Shuningdek, quyidagilar ko'rsatilishi kerak: korxona faoliyatining qisqacha tavsifi, uning huquqiy shakli va barcha moliyaviy hisobotlar taqdim etiladigan o'lchov birligi. Bundan tashqari, o'tgan yil uchun tegishli ma'lumotlar berilishi kerak.
Balans O’zbekiston Respublikasi valyutasida amalga oshiriladi; o'lchov birligi-so‘m. Buxgalteriya balansi Bosh kitobda ko'rsatilgan schyotlarning qoldiqlari asosida tuziladi. Buxgalteriya balansi, mos ravishda aktivlar, shaxsiy kapital va majburiyatlar aks etgan ikki qismdan iborat: aktiv va passiv. Aktivlar va passivlar uzoq muddatli va qisqa muddatli deb tasniflanadi.
Buxgalteriya balansidagi aylanma aktivlar va passivlarning ta’rifi va ularning jami ma’lumotlarini oshkor qilish, moliyaviy hisobotlardan foydalanuvchilarga yuridik shaxsning moliyaviy holatini tahlil qilishda yordam beruvchi ma’lumotlarni beradi. Buxgalteriya balansi ma’lumotiga ko’ra, korxonaning moliyaviy holatini tahlil qilish amalga oshiriladi.
Hisobot ko'rsatkichlari tizimi - buxgalteriya hisobidan qisqacha ko'chirma bo'lib, korxona, uning bo'linmalarining hisobot davridagi holati va natijalari to'g'risidagi umumiy ma'lumotlarni aks ettiruvchi yozuvlarning maxsus turi. Hisobotda miqdoriy va sifat ko'rsatkichlari, xarajatlar va tabiiy ko'rsatkichlar mavjud.
Korxona va uning bo'linmalarining ma'lum davrdagi holati va natijalari to'g'risidagi umumiy ma'lumotlar buxgalteriya hisobi, statistik va operatsion-texnik hisob asosida shakllantiriladi. Bu bilan korxonalarning moliyaviy-xo'jalik faoliyatini moliyaviy hisobotlarda har tomonlama aks ettirish imkoniyatini ta'minlaydi. Iqtisodiy ma'lumotlar tizimida moliyaviy hisobot eng sintezlangan va umumlashtirilgan ma'lumotlarni o'z ichiga olgan eng muhim boshqaruv vositalaridan biridir.
Buxgalteriya hisobi ma'lumotlari boshqaruvning turli darajalarida turli maqsadlarda qo'llaniladi. Buxgalteriya hisobotlarini tizimli o'rganish erishilgan muvaffaqiyatlar sabablarini, shuningdek, korxona ishidagi kamchiliklarni ochib beradi, uning faoliyati samaradorligini oshirish yo'llarini aniqlashga yordam beradi. Buxgalteriya hisobotlari korxona xo‘jalik faoliyatini xolisona baholash uchun asos, joriy va uzoq muddatli rejalashtirishning asosi, boshqaruv qarorlarini qabul qilishning samarali vositasi hisoblanadi.