Buxgalteriya hisobi tushunchasi

BHMS ning tashkil topish bosqichlari va tarkibi

1. 
   Buxgalteriya hisobini huquqiy (me’yoriy) muvofiqlashtirish to‘rt daraja hujjatlardan iborat:
   
2. 
   Birinchi daraja –qonunlar, Prezident farmonlari, Respublika Vazirlar Mahkamasining qarorlari.
   
3. 
   Ikkinchi daraja – buxgalteriya hisobi bo‘yicha xo‘jalik operatsiyalarini hisobga olish, buxgalteriya hisoboti tuzish va taqdim etishning qoida va usullarini belgilaydigan me’yorlar (standartlar).
   
4. 
   Uchinchi daraja – metodik ko‘rsatmalar, yo‘riqnomalar, xatlar.
   
5. 
   To‘rtinchi daraja – korxona, tashkilotlarning ular metodik, texnik va tashkiliy jihatidan hisobga olish siyosatini shakllantiradigan xizmat hujjatlari.
   

Bugungi kun talablaridan kelib chiqqan holda O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini isloh qilish 3ta bosqichda amalga oshirilmoqda. Shulardan O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini isloh qilishning dastlabki, ya’ni birinchi bosqichi 1994 yildan 1997 yilgacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi.
Birinchi bosqichda O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini isloh qilish quyidagilar amalga oshirildi:

• 
  O‘zbekison Respublikasining xalqaro amaliyotida qabul qilingan hisob va statistika tizimiga o‘tish Davlat dasturi (O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 24 avgustdagi 433-sonli Qarori bilan tasdiqlangan);
  
• 
  O‘zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobi va hisoboti to‘g‘risidagi Nizom (O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1994 yil 26 martdagi 164-sonli Qarori bilan tasdiqlangan);
  
• 
  Mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) tannarxiga qo‘shiladigan, mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risida Nizom (Moliya vazirligi, Prognozlash va statistika Davlat qo‘mitasi va Davlat soliq qo‘mitasining 1995 yil yanvardagi Qarori bilan tasdiqlangan);
  
• 
  O‘zbekiston Respblikasi Oliy Majlisi tomonidan 1996 yil 30 avgustda qabul qilingan “Buxgalteriya hisobi to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni;
  
• 
  O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining 1997 yil 15 yanvardagi 5-sonli bo‘yrug‘i “Korxonaning (tashkilotning) yillik va choraklik moliyaviy hisobotining shakli va hajmini tasdiqlash to‘g‘risida” (ro‘yxat raqami 338, 1997 yil 6 may).
  

O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini isloh qilishning dastlabki bosqichida amalga oshirilgan ishlar keyingi – ikkinchi bosqichning samarali bo‘lishiga zamin yaratdi. O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini isloh qilishning 2-bosqichi 1998 yildan 2001 yillargacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi.
Ushbu O‘zbekistonda buxgalteriya hisobini isloh qilishning ikkinchi bosqichida quyidagi ishlar amalga oshirildi:

• 
  Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etishning kontseptual asoslari (Adliya vazirligida 1998 yil 14 avgustda 475-son bilan ro‘yxatga olingan, Moliya vazirligi tomonidan 1998 yil 26 iyulda 17-07/86-son bilan tasdiqlangan);
  
• 
  1-20-sonli O‘zbekiston Respublikasi Buxgalteriya hisobining milliy standartlari (BHMS) qabul qilindi (14-15-sonli BHMSlardan tashqari);
  
• 
  Mahsulotlar (ishlar, xizmatlar) ishlab chiqarish va sotish xarajatlari tarkibi va moliyaviy natijalarni shakllantirish tartibi to‘g‘risidagi Nizom (1999 yil 5 fevralda O‘zR Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan).