Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

 
Qo„shimcha adabiyotlar 
 
1
. 
“Banklar va bank faoliyati to„g„risida”gi O„zbekiston Respubli-
kasi Qonuni. 1996-yil
 
26-aprel
 
(oxirgi o„zgarishlari bilan). 
2. Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – vatanimiz taraqqiyoti va xalqi-
miz farovonligini yanada yuksaltirishdir. – T.: “O„zbekiston”, 2010-yil. 
3. O„zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 19-apreldagi 
“Bank plastik kartochkalaridan foydalangan holda hisob-kitob tizimini 
rivojlantirishni rag„batlantirish qo„shimcha chora-tadbirlari to„g„risida»gi 
PQ-1325-sonli qarori.
4. “O„zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblarni amal-
ga oshirish to„g„risida” 2002-yil 12-yanvardagi O„zbekiston Respubli-
kasi Markaziy banki tomonidan tasdiqlangan Nizom. 
5. “To„lov terminallari bilan jihozlash va aholi bilan pul hisob- 
kitoblarini amalga oshirishda ularni qo„llash tartibi to„g„risidagi Nizom” 
2009-yil aprel.
 
6. O„zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan 2009-yil 
16-martda 7/2-sonli qarori bilan tasdiqlangan „„O„zbekiston Respublikasi 
banklarida ochiladigan bank hisobvaraqlari to„g„risidagi yo„riqnoma 
(Adliya vazirligida 2009-yil 27-aprelda davlat ro„yxatidan o„tkazilgan). 
7. Pul-kredit sohasidagi mavjud vaziyat va monetar siyosatning 
2010-yildagi asosiy yo„nalishlari.//Bozor, pul va kredit, 2010, №1. 

---

126 
VI bob. QIMMATLI QOG„OZLAR BO„YICHA 
OPERATSIYALAR HISOBI 
6.1. Tijorat banklari tomonidan chiqariladigan
qimmatli qog„ozlar hisobi 
 
Qimmatli qog„ozlar –
bu ularni chiqargan shaxs bilan ularning 
egasi o„rtasidagi mulkiy huquqlarni yoki qarz munosabatlarini tasdiq-
lovchi dividend yoki foiz ko„rinishida daromad to„lashni hamda ushbu 
hujjatlardan kelib chiqadigan huquqlarni boshqa shaxsga berish 
imkoniyatini nazarda tutuvchi pul hujjatidir.
Qimmatli qog„ozlarning bir qancha turlari bo„lib, ularga aksiya, 
obligatsiya, veksel, depozit, jamg„armali sertifikatlar va boshqalar kiradi. 
Hozirgi kunda ko„pgina tijorat banklari universal bank bo„lib, 
ko„plab bank operatsiyalari qatori qimmatli qog„ozlar bilan ham 
operatsiyalar bajaradilar. Tijorat banklari qimmatli qog„ozlarning emi-
tentlari sifatida faoliyat yuritadilar, chunki ko„p banklar aksiyadorlik 
banklari bo„lib, o„z ustav sarmoyalarini shakllantirish maqsadida aksiya-
lar chiqaradilar. Bundan tashqari, banklar qimmatli qog„ozlar bilan 
investitsion operatsiyalarni bajaradilar, qimmatli qog„ozlar bozorida 
sarmoyador sifatida ishtirok etadilar, qimmatli qog„ozlar oldi-sotdisi 
bilan, vositachilik operatsiyalar bilan shug„ullanadilar. 
Tijorat banklarida qimmatli qog„ozlar bilan operatsiyalari 
O„zbekiston Respublikasi Markaziy Banki Boshqaruvi tomonidan 28/4 
sonli Qarori bilan 2008-yil 13-dekabrda tasdiqlangan “Tijorat banklarida 
qimmatli qog„ozlar bilan amalga oshiriladigan operatsiyalarning buxgal-
teriya hisobi to„g„risida”gi Yo„riqnoma asosida olib boriladi. 
Tijorat banklarining qimmatli qog„ozlar bilan bajaradigan ope-
ratsiyalaridan biri bu – tijorat banklari tomonidan qimmatli qog„ozlar 
chiqarishdir. Amaldagi qonunchilikka asosan tijorat banklari aksiya, 
obligatsiya, depozit sertifikatlari, veksel va boshqa qimmatli qog„ozlar 
bozorida muomalada bo„luvchi qarz majburiyatlarini bildiruvchi 
qimmatli qog„ozlar chiqarishlari mumkin. Bank tomonidan chiqarilgan 
qarz majburiyatlarini bildiruvchi qimmatli qog„ozlar hisobi ularning 
nominal qiymati bo„yicha 23600 «Bank tomonidan chiqarilgan 
qimmatli qog„ozlar» nomli balans hisobvaraqlarida olib boriladi. 
Hujjatsiz yoki hujjatli qimmatli qog„ozlarning blankalari Markaziy 
depozitariyda hisobga olinganda provodka quyidagicha bo„ladi: 

---

127 
Debet 90327 – “Bankning qimmatli qog„ozlari blankalari”; 
96314 – “Bankning qimmatli qog„ozlari bo„yicha kontr-hisobvaraq”. 
Debet 90329 – “Bankning hujjatsiz qimmatli qog„ozlari”; 
Kredit 96314 – “Bankning qimmatli qog„ozlari bo„yicha kontr-hisobvaraq”. 
Shunday qilib, tijorat banklari tomonidan chiqarilgan qimmatli qo-
g„ozlar hisobini olib borish uchun hisobvaraqlar rejasining «Majburiyat-
lar» bo„limida 23600 «Bank tomonidan chiqarilgan qimmatli qog„oz-
lar» asosiy balans hisobvarag„i ochilgan bo„lib, uning o„zi bir nechta 
hisobvaraqlarga bo„linadi: 
23602 – Chiqarilgan obligatsiyalar 
23604 – Chiqarilgan jamg„arma sertifikatlari 
23606 – Chiqarilgan depozit sertifikatlari 
23608 – Chiqarilgan veksellar 
23610 – Chiqarilgan boshqa qimmatli qog„ozlar. 
Ushbu hisobvaraqlarning kreditida