Buxgalteriya hisobi va operatsion texnika

 
6.2. Bank tomonidan sotib olingan qimmatli qog„ozlar hisobi 
 
Tijorat banklari tomonidan tijorat maqsadida davlat xazina vek-
sellari, davlat obligatsiyalari, Markaziy bankning obligatsiyalari, davlat 
korxonalari qimmatli qog„ozlari, yevroobligatsiyalar, xususiy korxonalar 
qimmatli qog„ozlari va boshqa qimmatli qog„ozlar sotib olinishi mumkin. 
Tijorat banklari tomonidan tijorat maqsadida sotib olingan qimmatli 
qog„ozlar hisobini yuritish uchun hisobvaraqlar rejasining “Aktivlar” bo„li-
mida 10700 “Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlari” asosiy hisobvarag„i ajratilgan.
Bu hisobvaraq o„z ichiga quyidagi hisobvaraqlarni oladi: 
10701 – Davlat xazina veksellari 
10705 – Davlat obligatsiyalari 
10709 – Markaziy bankning obligatsiyalari va boshqa qimmatli qog„ozlari 
10711 – Korxonalarning qarz qimmatli qog„ozlari 
10715 – Yevroobligatsiyalar 
10719 – Korxonalarning ulushli qimmatli qog„ozlari 
10779 – Boshqa qimmatli qog„ozlar 
10791 – Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlar bo„yicha diskont
10793 – Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlar bo„yicha mukofot. 
Ushbu hisobvaraqlarning debetida sotib olingan qimmatli qog„oz-
lar qiymati, shuningdek, qayta tasniflangan va ushbu hisobvaraqqa in-
vestitsiyalar hisobvarag„idan o„tkazilgan qimmatli qog„ozlar, hisobva-
raqlarning kreditida sotilgan qimmatli qog„ozlarning qiymati, shuning-
dek, qayta tasniflangan qimmatli qog„ozlar summasi aks ettiriladi. 

---

130 
Tijorat maqsadida sotib olingan qimmatli qog„ozlar bozor narxi-
ning xarid narxidan kamayishi oqibatida yuzaga kelishi mumkin bo„lgan 
zararni qoplash uchun ishlatiladigan mablag„lar hisobi 10799 «Qimmatli 
qog„ozlar oldi-sotdi hisobvaraqlari bo„yicha ehtimoliy yo„qotishlar 
zaxirasi» hisobvarag„ida olib boriladi. Hisobvaraqning kreditida tashkil 
qilingan zaxira summasi yoki uning ortishi, debetida
 
zaxiraning bekor 
qilinishi yoki ishlatilishi aks ettiriladi. Analitik hisob qimmatli qog„oz-
ning turi, muddati va emitenti bo„yicha alohida shaxsiy hisobvaraqlarda 
olib boriladi. 
Ehtimoliy yo„qotishlarni baholash 56806 “Qimmatli qog„ozlar 
oldi-sotdi hisobvaraqlari» hisobvarag„ida olib boriladi. Hisobvaraqning 
debetida ehtimoliy yo„qotishlarni baholash summasi yoki uning ortishi, 
kreditida baholash summasining kamayishi, noto„g„ri hisoblangan ba-
holashning qaytarilishi, shuningdek, yil yakunida moliyaviy natija sifa-
tida yopilib, 31206 hisobvarag„iga olib boriladigan summa aks ettiriladi. 
Qimmatli qog„ozlar bo„yicha tijorat operatsiyalaridan olingan 
daromad 45600 «Tijorat operatsiyalaridan olingan foyda» hisobvara-
g„ida hisobga olinadi. Hisobvaraqning kreditida olingan foyda sum-
masi, debetida noto„g„ri olingan foydaning qaytarilishi hamda yil 
yakunida moliyaviy natija sifatida yopilib, 31206 hisobvarag„iga olib 
boriladigan summa yoziladi. Qimmatli qog„ozlar bo„yicha tijorat 
operatsiyalaridan ko„rilgan zarar 55600 «Tijorat operatsiyalaridan 
ko„rilgan zarar» hisobvarag„ida olib boriladi. Hisobvaraqning debetida 
ko„rilgan zarar summasi, kreditida noto„g„ri ko„rilgan zararning qayta-
rilishi, shuningdek, yil yakunida moliyaviy natija sifatida yopilib, 
31206 hisobvarag„iga olib boriladigan summa aks ettiriladi. Bank tomo-
nidan qimmatli qog„oz xarid qilinganda quyidagi o„tkazma beriladi: 
Debet 10700 “Oldi-sotdi qimmatli qog„ozlari” 
Kredit 10101, 10301, 20200 Bu hisobvaraqlarning nomlarini yozing. 
Balans hisoboti tuzilayotgan sanaga qimmatli qog„ozlarniig xarid 
narxini bozor narxiga solishtirish yo„li bilan qayta baholash amalga 
oshiriladi. Agarda bozor narxi xarid narxidan past bo„lsa, bankning 
xarajati hisobidan ehtimoliy yo„qotishlar zaxirasi tashkil qilinadi: