5. takrorlanishlar soni oldindan no’malum algoritmlar;
6. ketma-ket yaqinlashuvchi algoritmlar.
Tarmoqlanuvchi algoritmlar.Agar hisoblash jarayoni biror bir berilgan shartning bajarilishiga qarab turli tarmoqlar
bo‘yicha davom ettirilsa va hisoblash jarayonida har bir tarmoq
faqat bir marta bajarilsa, bunday hisoblash jarayonlariga
tarmoqlanuvchi algoritmlar deyiladi. Tarmoqlanuvchi algoritmlar
uchun ayri strukturasi ishlatiladi. Tarmoqlanuvchi strukturasi
berilgan shartning bajarilishiga qarab ko‘rsatilgan tarmoqdan
faqat bittasining bajarilishini ta’minlaydi.
Berilgan shart romb orqali ifodalanadi, r-berilgan shart. Agar
shart bajarilsa, "ha" tarmoq bo‘yicha a amal, shart bajarilmasa "yo‘q" tarmoq bo‘yicha b amal
bajariladi.
Takrorlanuvchi algoritmlar. Agar biror masalani yechish uchun tuzilgan zarur bo‘lgan amallar ketma-ketligining ma’lum bir qismi biror parametrga bog‘liq ko‘p marta qayta bajarilsa,
bunday algoritm takrorlanuvchi algoritm yoki siklik algoritmlar deyiladi. Takrorlanuvchi
algoritmlarga tipik misol sifatida odatda qatorlarning yig‘indisi yoki ko‘patmasini hisoblash
jarayonlarini qarash mumkin. Quyidagi yig‘indini hisoblash algoritmini tuzaylik.
Bu yig‘indini hisoblash uchun i=0 da S=0 deb olamiz va i=i+1 da S=S+i ni hisoblaymiz.
Amaliyotda algoritm ijrochisi kompyuter hisoblanadi. SHuning uchun kompyuter uchun
tuzilgan algoritm u «tushunadigan» tilda tasvirlanishi kerak.
Ijrochi (kompyuter) berilgan buyruqlarni aniq va to‘g‘ri bajarishi uchun unga beriladigan
buyruqlar yozilishi aniq va ijrochi tomonidan bir xil tushunilishi lozim.
SHu sababli kompyuter tushunadigan til dasturlash tili, bu tilda yozilgan algoritm esa kompyuter
dasturi deyiladi
Algortimlarning ijrochisi deganda EXM ni nazarda tutadi. EXM yuqoridagi usullarda
ifodalangan algortimlarni tushunmasligi mumkin. Demak biz turli masalalarning yechish
algortimlarni EXM larga tushunarli ko‘rinishda ifodalash uchun qo‘shimcha vositaga muxtoj
bo‘lib qoldik. SHunday vosita bo‘lib algoritmik til xizmat qiladi. Ko’pincha algoritm va
algoritmik til tushunchalarini chalkashtirib qo‘yishadi yoki bir xil narsa deb qarashadi. Bu
noto‘g‘ri. Algoritmik til deb algoritmlarni ijrochiga tushunarli va bir xil ko‘rinishda ifodalash
uchun zarur bo‘lgan belgilar va qonun-qoidalar majmuasiga aytiladi. Algoritmik tillarni
ko‘pincha dasturlash tillari deb xam yuritiladi. Xozirgi vaqtda zamonaviy EXM lar uchun
ko‘plab dasturlash tillari ishlab chiqilgan bo‘lib, hammasining o‘ziga yarasha imkoniyatlari
hamda qonun-qoidalari mavjud.
Har bir algoritm mazmuniga ko‘ra bir turdagi masalalarning barchasi
uchun ham o‘rinli bo‘lishi kerak, ya’ni masaladagi boshlang‘ich ma’lumotlar qanday bo‘lishidan
qat’iy nazar algorim shu xildagi har qanday masalani yechishga yaroqli bo‘lishi kerak. Masalan,
ikki oddiy kasrning umumiy mahrajini topish algoritmi, kasrlarni turlicha o‘zgartirib bersangiz
ham ularning umumiy mahrajlarini aniqlab beraveradi. Yoki uchburchakning yuzini topish algoritmi, uchburchakning qanday bo‘lishidan qat’iy nazar, uning yuzini hisoblab beraveradi.
