Byudjet daromadlarini byudjetlararo oqilona taqsimlash yo’llari

---

Byudjet daromadlarini byudjetlararo oqilona taqsimlash 
yo’llari 
 
M.A.Sharapova 
Sh.Ergasheva 
TMI 
 
Annotatsiya: Ushbu maqolada mamlakatimizda daromadlarni byudjetlararo 
oqilona taqsimlash yo’llari, xususan soliqlarni byudjetlararo taqsimlash va byudjet 
daromadlarini maqsadli tarsfertlar shaklida taqsimlash yollari yoritilgan. 
Kalit so’zlar: daromad, byudjetlararo munosabat, soliq, subvensiyalar, o’tkazib 
beriladigan daromadlar, dotatsiya, byudjetlararo o’zaro hisob-kitoblar, maqsadli 
ijtimoiy transfertlar 
 
Ways of rational inter-budgetary distribution of state budget 
revenues 
M.A.Sharapova 
Sh.Ergasheva 
TFI 
 
Abstract: This article examines the ways of rational inter-budgetary distribution 
of income in our country, in particular, inter-budgetary distribution of taxes and 
distribution of budget revenues in the form of targeted transfers. 
Keywords: income, inter-budgetary relations, taxes, subventions, transfer 
income, subsidies, inter-budgetary settlements, targeted social transfers 
 
KIRISH 
Mamlakatimizda erkin bozor munosabatlarini yuzaga kelishi va bozor 
iqtisodiyotiga bosqichma-bosqich o’tish jarayonida, raqobatning kuchayib borishi 
davlatimizni yanada barqaror va jadal sur’atlar bilan rivojlantirishga bo’lgan yangicha 
yondashuv hamda tamoyillarni ishlab chiqishni taqozo etmoqda. Respublikamizda 
amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning yangi bosqichida milliy iqtisodiyotning 
raqobatbardoshligini oshirish va makroiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash 
maqsadida davlat moliyasi tizimini mazmun va sifat jihatdan zamon talablari asosida 
takomillashtirish zarurati kelib chiqmoqda.
Mahalliy byudjetlar mahalliy hokimliklarni o’z vazifalarini amalga oshirishda 
moliyaviy dastak hisoblanib, ularning moliyaviy mustaqilligi ushbu hududlarni 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
May 2022 / Volume 3 Issue 5
www.openscience.uz
1782

---

rivojlantirishga bevosita ta’sir ko’rsatadi. Hududlarni rivojlantirish borasida fikr yurita 
turib, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoev “hududlarni barqaror 
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni moliyalashtirish uchun mahalliy byudjetlarning 
mablag’lari yetarli emas” deya ta’kidladilar [1].
Mahalliy byudjetlarning mustaqilligini oshirish va daromad bazasini 
mustahkamlash, qo’shimcha daromad manbalarini aniqlash, shuningdek, ijtimoiy 
loyihalarni amalga oshirish uchun qo’shimcha manbalarni jalb etish bo’yicha 
ko’rilayotgan chora-tadbirlar Davlat byudjeti parametrlarining ijro etilishiga ijobiy 
ta’sir ko’rsatdi. Bugungi kunda hududlarning real imkoniyatlaridan kelib chiqib, 
yechimini kutayotgan mavjud muammolarni va joylardagi ishlarning haqiqiy holatini 
o’rgangan holda ishlab chiqilgan kelgusi yil mamlakatning asosiy makroiqtisodiy 
ko’rsatkichlari prognozlari, byudjet daromadlari va xarajatlari parametrlari, ularni 
byudjetlararo taqsimlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. 
Mavzuga oid adabiyotlar tahlili 
Davlat byudjeti daromadlarini byudjetlararo taqsimlash, mahalliy byudjetlarni 
samarali boshqarish masalalari xorijlik olimlardan E.A.Morozova, Y.N.Lyubimsev, 
O.G.Bejaev, X.V.Bogovlarning ilmiy ishlarida o’rganilgan[2-5].
Shuningdek, 
O’zbekiston 
Respublikasi 
davlat 
byudjet 
daromadlarini 
shakllantirish, ularni byudjetlararo taqsimlash usullari, mahalliy byudjetlarning 
hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishdagi ahamiyati respublikamiz iqtisodchi 
olimlaridan T.Malikov, N.Xaydarov, Sh.Toshmatov, A.Jo’raev, Q.Usmonov 
A.Islomqulovlarning ishlarida yoritilgan[6-10]. 
Shunday bo’lishiga qaramasdan, byudjet daromadlarini byudjetlararo taqsimlash 
mexanizmi masalasi yuqoridagi iqtisodchi-olimlarning ilmiy izlanishlarida maxsus 
mustaqil tadqiqot obyekti sifatida tahlil etilmagan.