C gruppacha elementlari haqida ma’lumot. Fizik-kimyoviy xossalari

Kremniyning metallar bilan hosil qilgan birikmalari silitsidlar deyiladi. Masalan:

                                                                                  Si+2Mg=Mg2Si magniy silitsid

Silitsidga xlorid kislota ta’sir ettirilganda kremniyning vodorodli eng oddiy birikmasi — silan SiH4 olinadi:

                                                                                 Mg2Si+4H+=2Mg2++SiH4T

Silan — qo‘lansa hidli zaharli gaz, havoda o‘z-o‘zidan alangalanib ketadi:

                                                                             SiH4+ 2 0 2= S i02+2H20

Maydalangan kremniy kislorod bilan qizdirilganda yonib, kremniy (IV) oksid hosil qiladi:

                                                                                         S i+ 02—Si02

Bunda ko'p miqdorda issiqlik chiqadi, bu esa Si02 da atomlar orasidagi boglanish juda puxta ekanligini ko'rsatadi.

Yuqori temperaturalarda kremniy ko'pchilik metallarni ularning oksidlaridan qaytaradi.

Germaniy – oq-kumushrang tusdagi mo‘rt metall. 938,25 ℃ da eriydi, 2850 ℃ da qaynaydi. Zichligi 5,33 gramm/sm3. Germaniy, eritish jarayonida zichligi ortadigan kam sonli moddalardan biridir. Qattiq holdagi germaniy zichligi 5,327 gr/sm3 bo‘lgan holda, suyuq holda u 5,557 gr/sm3 zichlik kasb etadi. Shuningdek, bu metall elektr tokini faqat bir yo‘nalishda o‘tkazishi xossasi tufayli, yarimo‘tkazgich sanaladi. Uning statik dielektrik singdiruvchanligi ε=16; galliy bilan legirlangan germaniy yupqa plyonka ko‘rinishida, o‘ta past haroratlarda o‘ta o‘tkazgich xossasini namoyon qiladi. Kristall panjarasi kub shaklida, olmosniki singari bo‘ladi.

Kimyoviy birikmalarda germaniy odatda 4 yoki 2 valentlik namoyon qiladi. 4 valentlikka ega birikmalari nisbatan barqarorroq bo‘ladi. Odatiy sharoitlarda germaniy havo, suv, ishqor va kislotalar ta’siriga chidamli; spirtda, hamda, vodorod peroksidning ishqoriy eritmasida eriydi.

Germaniyning germilen (GeH2), german (GeH4), digerman (Ge2H6) singari gidridlari; GeO, GeO2 singari oksidlari; shuningdek, qator gidroksidlari (masalan, Ge(OH)2); hamda, tuzlari (masalan, GeI4, GeF4, GeBr4) ko‘rinishidagi noorganik birikmalari mavjud.

Shuningdek, uning organik birikmalari ham mavjud bo‘lib, ular asosan metalloorganik birikmalardir. Bunday birikmalarda albatta germaniy-uglerod bog‘i mavjud bo‘ladi va bunga misol tariqasida, tetraetilgerman moddasini keltirish mumkin. Uni dastlab, 1887-yilda Klemens Vinklerning o‘zi sintez qilgan bo‘lib, (Ge(C2H5)4) formulasiga ega. Bundan tashqari, germaniyning izobutilgerman ((CH3)2CHCH2GeH3) va tetrametilgerman (Ge(CH3)4) ko‘rinishidagi organik birikmalari mavjud.

Qo’rg’oshin kimyoviy belgisi «Pb» dir. Uning atom raqami 82, atom og’irligi 207,2. Uning zichligi 11,34 gr / sm3. Uning erish harorati 327 C, qaynash harorati 1749 C. Uning elektron qavatlari «2, 8, 18, 32, 18, 4» dir. Atom radiusi 180 pm, kovalent radiusi 147 pm.

Qo’rg’oshin davriy jadvaldagi 14-guruh, 6-davr, P-blok elementlaridan biridir. Bu uglerod oilasining eng og’ir a’zosi. Davriy jadvalning yuqorisidagi qalay «oq qo’rg’oshin» nomi bilan ham tanilgan. Bu ko’k-kumush rangga ega bo’lgan qattiq yaltiroq metall. Uning kristalli tuzilishi yuzga yo’naltirilgan kubikdir. Sof qo’rg’oshin yumshoq, oson ishlov beradi, sim va choyshab shaklida hosil bo’lishi mumkin. Korroziyaga qarshilik yaxshi. Havo bilan aloqa qilishda uning yuzasi xira bo’ladi. Issiqlik va elektr o’tkazuvchanligi yaxshi emas. U tovush va rentgen nurlarini juda kam o’tkazadi. Uning birikmalarida odatda +2 valentlikda bo’ladi.

Toza kremniy
uning oksididan magniy kabi metallar va vodorod bilan qaytarish
orqali hosil qilinadi. Reaksiya quyidagicha boradi:
Si0
2 + 2Mg —> 2MgO + Si
Sanoatda kremniy oksidini qaytarish jarayoni temir metali bilan ko‘mir ta’sirida olib boriladi. Unda quyidagi reaksiya sodir
boladi:
Si0
2 + 2C —> 2CO + Si

Germaniy odatda, nikel va volfram rudalaridan yarimmetall aralashma tarzida ajratib olinadi. Shuningdek, u silikatlar tarkibidan ham olinadi. Rudani juda murakkab qayta ishlash jarayonlaridan keyin, germaniyning GeO2 ko‘rinishdagi oksidi ajratib olinadi. Keyin esa uni 600 ℃ haroratda, vodorod yordamida sof element ko‘rinishiga qayta tiklanadi: