Chinni xamir tayyorlash usullari reja: Chinni xamirdan narsa va buyumlar yasash texnikasi

CHINNI XAMIR TAYYORLASH USULLARI


Reja:
1.Chinni xamirdan narsa va buyumlar yasash texnikasi
2.Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida chinni va sho’r xamirdan foydalanish qoidalari

To’g’ri tayyorlangan chinni xamir o’zining xossasiga ko’ra yumshoq,

ilashuvchan, yaxshi tekislanish va istalgan shaklga kirish xususiyatiga ega
bo’ladi. Bu mateiral bilan ishlash uchun chuqurlashtirilagan maxsus bilim va ko’nikmalar shart emasligi, maktabgacha yoshdagi bolalar uchun ayni muddaodir.
Bunday loyni tayyorlash usullari xilma-xil
1- usul:
-3 osh qoshiq yelim PVA;
-2 osh qoshiq pista yog’i;
-1 osh qoshiq glitserin;
-4 osh qoshiq jo’xori kraxmali;
-3/1 ch qoshiq limon kislotasi.
Loy bilan ishlash mashg’ulotlarini tashkil etish metodikasi Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida loy bilan ishlash mashg‘ulotlarining maqsadi va vazifasi bolalarning haykaltaroshlikning elementar asoslari bilan tanishtirish va amaliy ishlashga o‘rgatishni nazarda tutadi. Bunday mashg‘ulotlarni yuksak saviyada tashkil etish va o‘tkazish har bir tarbiyachidan mazkur soha bo‘yicha ma’lum tayyorgarlikka ega bo‘lishni talab etadi. Buning uchun o‘qituvchilar o‘z ustilarida ko‘proq ishlashlari, haykaltoroshlik va sopolchilik asoslarini yaxshi bilib olishlari kerak bo‘ladi. Tasviriy faoliyat mashg’ulotlarida loy, plastilin, mum kabi materiallardan foydalanib, ulardan turli o‘yinchoqlar, jonivorlar, qushlar, ertak qahramonlari yasaladi.
O‘yinchoq -dekorativ san’atning eng qadimgi turlaridan biri bo‘lib, qadim asarlarda loydan yasalgan narsalar bizgacha yetib kelgan. Mamlakatimizda san’at va madaniyatning rivojlanib borishiga ko‘ra o‘yinchoqlarning assortimenti, ularning obrazlari yildan-yilga boyib bormoqda. O‘yinchoqlar yasaladigan materiallar xilma-xildir. Biroq afzallik loyga beriladi. Loy narsalar yasashda asosiy material hisoblanadi.
Chunki u istalgan joyda topiladi, arzon va qayishqoqdir. Loyda boshqa narsalar - tosh, qum va shu kabilar bo‘lmasligi kerak. Masalan, plastilin rang-barangligi va doimo ishga tayyor holda ekanligi bilan ajralib turadi. Lekin asosiy kamchilik shundaki, plastilin issiqda tez erib ketadi va o'zining qayishqoqlik xususiyatini yo'qotadi. Bundan tashqari plastilindan ishlangan haykalchalarni ochiq joyda saqlash juda qiyin.
Haykaltaroshlik haqida qisqacha ma’lumot. Haykaltaroshlik - tasviriy san’at turlaridan biridir. San’atning bu turining xususiyati tasvirning hajmi - formasidir. Plastik tasvirlar orasida aylana haykaltaroshlik yolg‘iz tur emas. Undan tashqari, barelyef va gorelyef ham mavjud, relyef aylana haykaltaroshlikdan farq qilib, yassi sathda aks etadi. Bu haykaltaroshlik turlaridan idish-tovoq sathini, binolarning old tomoni, interyeri va shu kabilarni bezashda foydalaniladi. Loy va plastilin bilan ishlashda kerak bo‘ladigan usullar:
1. Yumaloqlik - bu parcha loydan shar yasash, unga olcha, olma kabilar shaklini berishdir.
2. Bir bo‘lak loydan kaftda aylana harakatlar bilan shar yasaladi.
3. Shar yasash, so‘ngra uzunasiga harakatlar bilan uni tuxum, ustun kabilarga aylantirish.
4. Yassilash - sharchadan yassi non yasaladi, qo‘lning holati doimo o‘zgarib turadi.
5. Yumoloq shaklga keltirilgan shar bo‘lagining bir qismi cho‘ziladi.
6. Surish (yamash) orqali buyumning ayrim qismlarini o‘zaro biriktirish.
Loy va plastilin bilan ishlash mashg‘ulotlarini tashkil etish va ish joyini bekam-u ko‘st jihozlanganligi muhim ahamiyatga egadir. Shuni qayd etish lozimki, O‘zbekistonning issiq iqlim sharoitida narsalar yasash bo'yicha amaliy mashg‘ulotlarni loydan bajargan ma’qul, chunki plastilindan yasalgan narsalar issiqda ox’s shaklini to’liq yo‘qotadi.Ishni oddiy predmetlar: sabzavot-mevalarni yasashdun boshlash kerak. Bunda tayyor namuna yoki rasm bo‘yicha ishlashni tashkillash mumkin. Bolalar narsalarni yasash usullarini egallab olganlaridan so‘ng o‘yinchoqlar, badiiy bezakli dekorativ idishlarni yasashga o‘tishlari mumkin.
Loy va sho’r xamir, plastilinda hayvonlarni qanday haykalga solish mumkin. Hayvonlarni qanday yasash kerak: bosqichma-bosqich master-klass. Loy poniyalarini qanday qilib haykalga solish mumkin
Ushbu ma’ruzada siz qadam-baqadam ko'rsatmalar va fotosuratlar bilan loy, xamir va plastilindan modellashtirish uchun ko'plab g'oyalarni, shuningdek, turli yoshdagi bola bilan har qanday hunarmandchilikni topishingiz mumkin. Loy va plastilin bilan ishlash bolaning rivojlanishiga ijobiy ta'sir qiladi. Ushbu mashg'ulotlar xotirani, e'tiborni yaxshilaydi, fikrlashga yaxshi ta'sir qiladi, qo'llarning nozik motorli ko'nikmalarini rivojlantiradi, bu esa o'z navbatida nutqni rivojlantirishga, xayolotni shakllantirishga, ijodiy qobiliyatlarni ochishga va tasavvuringizni mashq qilishga imkon beradi.
Ma’ruzada siz plastilin va boshqa materiallar bilan mashq qilishning foydalari haqida ko'proq bilib olasiz
1 yoshdan bir yoshgacha bolalarni modellashtirish bilan shug'ullanish tavsiya etiladi, bolada tishlarni sinab ko'rishdan tashqari, plastilinga boshqa qiziqish bo'lmaydi. Ammo bolalarning barchasi bir-biridan farq qiladi, shuning uchun siz oldin bolani modellashtirishga harakat qilishingiz mumkin. Bolaga bir xil rangdagi plastilinni ko'rsating, uning bir qismini yirtib oling, to'pni o'rang, uni qalamda ushlab turing. Agar bola qiziqmasa, uni chetga surib, biroz vaqt o'tgach yana urinib ko'ring.
2 va 3 yoshli bolalar uchun plastmassa eritmasi
2 yoshdan 3 yoshgacha, bola hali ham oddiy plastilin bilan kurasha olmaydi, shuning uchun siz kichik bolalar uchun maxsus yumshoq plastilinni tanlashingiz kerak.
Bolalar shunchaki qalamlarini boshqarishni o'rganmoqda va ularga modellashtirishni o'rganish qiyin. Bolani qiyin bo'lmagan vazifalarni tanlang, shunda u ularni engishga qodir, bu unga ilhomlantiradi, o'ziga ishonch bag'ishlaydi va u ushbu foydali ijod turi bilan shug'ullanishni davom ettirishni xohlaydi.
Uch yoshga kelib, bola allaqachon:
plastilin qismlarini yulib olishni;
ulardan narsalar yasashni;
ularni tekislashni;
qog'ozga plastmassani yopishtirishni
biron narsa bilan yasaldan koptoklarni maydalash
kolbasa tayyorlash
ularni halqalarga bog'lash
barcha tarkibiy qismlarni bitta mahorat bilan birlashtirishni orgatsangiz uddalaydigan bo’ladi
Ota-onalarning vazifasi bolaga buni o'rgatish. 
Bolaga ko'rsating

• 
  kolbasa qanday kesiladi va halqalar olinadi
  
• 
  tekis pirojnoe haykalchalarini qanday kesish kerak
  
• 
  xamirni qanday qilib kvadratchalar, uchburchaklar va boshqa shakllarga ajratish kerak
  
• 
  kartonga solingan plastmassaga urug'lar, boncuklar, donli mahsulotlar, makaron kabi turli xil narsalarni qanday yopishtirish kerak
  

1-3 yoshda modellashtirish davomiyligi 5-15 daqiqani tashkil qiladi va bolaning kayfiyati va plastilin bilan ishlash istagiga bog'liq.
Bu yosh uchun bolani keng xilma-xillikka bermaslik va haqiqiy modellashtirishdan chalg'itmaslik uchun loydan faqat asosiy ranglardan foydalanish tavsiya etiladi. Bundan tashqari, agar so'ralsa, ranglarni aralashtirish va yangi soyalarni olish mumkin.
4 va 5 yoshli bolalar uchun plastmassadan yasalgan kalıplama
4-5 yoshida bola allaqachon modellashtirish pichog'ini mahorat bilan ishlatmoqda, qo'llari allaqachon kuchli va u oddiy plastilin bilan ishlashi mumkin n Farzandingizni atrofdagi butalar va daraxtlar bilan qo'ziqorin o'tloqi yoki o'rmon maysazorlarini yasashga undang. Ehtimol, bola o'z narsasini ko'rishni xohlamoqda, bu bilan uni bezovta qilmang. Bu, aksincha, yaxshi va mustaqillikka yordam beradi.
Bundan tashqari, ona kompozitsiyaning bir qismini, bolani esa boshqasini haykalga solishi mumkin, keyin hamma narsani bitta qismga birlashtiradi. Shunday qilib, bola ishning o'zi uchun javobgarlikni his qiladi.
Bu yoshdagi bola hayvonlarning, o'simliklarning, qushlarning, qo'g'irchoqlar uchun ovqatning oddiy shakllarini haykalga solishi mumkin.
Siz bolangiz bilan plastineografiya texnikasini o'rganishni boshlashingiz mumkin, oddiy plastmassa rasmlar va panellar yasashingiz mumkin. Farzandingizni bunday rasmlarga tabiiy va chiqindilarni qo'shishga taklif qiling.
Plastilin bilan ish vaqti 10-20 minutni tashkil qiladi, agar bola juda ishtiyoqli bo'lsa, uni biroz uzaytira olasiz, bu bolaning qat'iyatiga bog'liq.
6 va 7 yoshli bolalar uchun plastmassa eritmas. Plastinadan odatdagidek foydalanish mumkin yoki siz turli xil to'plamlarni, masalan, Play Dohdan qandolatchilik mahsulotlarini haykalga qo'yish uchun sotib olishingiz mumkin. Shuningdek, haykaltaroshlik uchun massa mavjud, ular havoda qotib qoladi va kelajakda saqlanadi Boshlang'ich maktab yoshida bolalar allaqachon o'z tasavvurlarini amalga oshira oladilar va amalga oshiradilar. Ular asta-sekin ko'rsatmalarga rioya qilib, yanada murakkab raqamlarni haykalga soladilar. Siz bu yoshda modellashtirish vaqtini cheklay olmaysiz, bolani xohlaganicha bajarishga imkon bering va u qanchalik hayol va qat'iyatlilikka ega.
Biz plastmassa muzqaymoq qilamiz Qum rangli plastmassadan bir bo'lak oling, ustiga vafli kabi, uning ustiga hujayralarni chop eting. Endi konusni va bitta yoki uchta to'pni hosil qiling, siz muzqaymoq qilishni xohlagan rang, siz turli xil ranglarni olishingiz mumkin. Biz to'plarni konusning tagiga yopishtiramiz va vafli kekimiz bilan o'rab olamiz. Ustiga murabbo qo'shishingiz mumkin, ikki yoki uchta kolbasa koptoklarga yoyilib, mayda rangli bo'laklarga yopishib oling - maydalangan bo'laklarga seping.
Ko’rgazmali metod va o’rgatish usullari. Kuzatish metodi tasviriy
faoliyatga o’rgatish tizimining umumiy asosini tashkil qiladi. Chunki, u
atrof-muhitni o’rganishda, bilish hamda uni aks ettirishda muhim omil
sifatida xizmat qiladi. Bolalarda qanchalik kuzatish, atrof-olam ko’rinishi bilan aloqa o’rnatish, umumiylik va yakkalikni ajratish malakasi rivojlangan bo’lsa, shuncha bolalar ijodiy qobiliyatining rivojlanishi bog’liq bo’ladi. Lekin kuzatishning o’zi ko’rganni tasvirlab berishga to’la imkon bermaydi. Bolalarni tasvirlashning muhim usullariga, turli tasvirlash materiallaridan foydalanish yo’llariga o’rgatish zarur.
Ko’rgazmali metod va o’rgatish usullariga naturadan, rasm reproduktsiyalaridan, namunadan, boshqa ko’rgazmali qo’llanmalardan foydalanish, alohida predmetlarni ko’rib chiqish, tarbiyachi tomonidan tasvirlash usullarini ko’rsatib berish, bolalarning bajargan ishlarini mashg’ulot yakunida ko’rsatish, ularni baholash kiradi. Naturadan foydalanish.
Tasviriy san’atda naturadan foydalanish
deganda, kuzatish asosida predmet yoki ko’rinishni tasvirlash tushuniladi. Naturadan foydalanib ishlanganda chizayotgan kishining ko’ziga nisbatan naturaning qay holatda turganini hisobga olgan holda ma’lum bir nuqtai nazardan turib, predmet ko’rinishi tasvirlanadi. Bu naturadan olib tasvirlash xususiyati mashg’ulot mobaynida o’zgacha idrokning rivojlanishiga ko’mak beradi.
Namunadan foydalanish. Namunadan foydalanish ko’proq o’rgatish
usuliga taalluqlidir. Bolalarning umumiy estetik didlarini oshirish uchun chiroyli predmetlarni tomosha qildirish kerak. Masalan: gilamlar, vazalar, kashtachilik va hokazo. Dekorativ rasm chizish mashg’ulotlarida bolalar ko’rgan predmetlarini aks ettirib, ulardagi naqshlarni qayta chizibgina qolmay, balki mustaqil ravishda naqshlarni aks ettirib, yorqin rang va shakllarni moslashtirib chizishni ham o’rganadilar. Shuning uchun boshlang’ich bosqichda bolalar namunadan naqsh elementlarini chizib oladilar, keyinchalik elementlarni o’rnini va rangini o’zgartirib boradilar.
Foydalinilgan Adabiyotlar
1.N.Qayumova. Maktabgacha pedagogika. T.: TDPU 2013.

1. 
   Nurmatova M.SH. Xasanova SH.T. Rasm buyum yasash va bolalarni tasviriy faoliyatga o’rgatish metodikasi. “Sho’lpon” T:.2010y Nurmatova M.SH. Xasanova SH.T. D.Azimova. Ustahonada amaliy mashg’ulot. “Musiqa” T:.2010y