D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya
Yüklə 2,22 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
DƏDƏ QORQUD ARAŞDIRMALARI
müqəddəs Yer-Su qəlbə bəxş etdilər. Xalqımızın inam və etiqadının, ovçuluq, əkinçilik, maldarlıq həyatı ilə bağlı olan bu milli-mənəvi abidələr xalq yaradıcılığının rəngarəng formalarında: xalçaçılıqda, rəssamlıqda, nəqqaşlıqda, memarlıqda, poeziyada, musiqidə və s. daha da inkişaf etdiril- mişdir. Orxon-Yenisey abidəsindəki daş rəsmlərində qədim peşə, sənət adlarına da rast gəlirik. Məsələn, xarrat, daşqaçı, dulusçu, təndirçi, dəyirmançı, halvaçı, keçəçi, çarıxçı, çörəkçi, papaqçı, başmaqçı, çütcü, dərzi və s. Azərbaycanın Eneolit dövründə dini ayin və ovsun mərasimləri də Orxon-Yenisey, «Avesta», «Kitabi-Dədə Qor- qud» abidələrində xüsusi yer tutur. 1994-cü ildə nəşr olunmuş «Azərbaycan tarixi» kitabında yazılır: «Qarğalar təpəsində ki- çik çalada tapılmış və odun təsirindən qaralmış daş topasını tədqiqatçılar quraqlıq zamanı yağış «yağırmaq», onu «çağırmaq» mərasimi ilə bağlayırlar. Bu inanc da eynən Umay inancı kimi türk mifik təfəkkürü ilə bağlıdır. Rus türkoloqu Lev Qumilyovun məşhur olan «Qədim türklər» (Moskva, Yazıçı, 2002) kitabında çox qədim zaman- lardan türklərin «yada daşı» - yəni cadu daşı vasitəsilə quraqlıq olanda yağış yağdırmaq imkanı var. Türklərin yağış yağdırmaq gücünə malik olması barədə bir çox müəlliflərin, eləcə də VII əsrdə Suriya və X əsr fars mənbələrində çox sayda məlumatlar olduğunu qeyd edən Lev Qumilyov daha sonra göstərir ki, yalnız Firdovsi bu problemi izah etməyə çalışmış, onu kütləvi ötəri bir iğtişaş kimi şərh etmişdir. Qədim türklərin bu sənəti «yada», yəni cadu daşı adlandırdıqlarını diqqətə çatdıran müəllifin fikrinə görə ayrı-ayrı türk xalqlarında bu inam XX əsrin əvvəllərinə qədər da- vam etmişdir. Tarixçi Firuddin Əsədov «Ərəb tarixinə dair» (Bakı, Elm, 1993) əsərində yağış yağdırma üsulunu dini baxışlarla izah edir. O, |