D ə d ə qorqstrreplş d ı rmalar ı •Folklor, Etnoqrafiya və Mifologiya •Onomastika, Dialektologiya və Etimologiya

Pedaqogika, Fəlsəfə, Psixologiya
İstər bu illərdə, istərsə də sonrakı illərdə məcmuənin işıq üzü 
görmüş  nömrələrində  təkcə  İrəvan  gimnaziyası  deyil,  eləcə  də 
İrəvan müəllimlər seminariyası və Uluxanlı məktəbindən, onların 
fəaliyyətindən söhbət açılarkən, onların yaranması xüsusilə vur-
ğulanır.
Əldə olan məlumatlar Köçərlinin İrəvan həyatının çox dol-
ğun keçdiyini təsdiq edir: “1885-ci ilin iyun ayında Köçərli İrəvan 
gimnaziyasına Azərbaycan dili və şəriət müəllimi təyin olunur. 
Pedaqoji işdə böyük müvəffəqiyyət göstərdiyi üçün o, demək olar 
ki, hər il mükafat alır, ona “kollejski sekretar”, “titulyar sovet-
nik”, “ştatski sovetnik” kimi rütbələr verilir.(3,8)
İrəvan  gimnaziyasında  çalışdığı  illərdə  F.Köçərli  maa-
rif  məsələlərinə  dair  məqalələr  yazır,  Zöhrabzadə  ilə  birlikdə 
“Təlimi-lisani-türki”  adlı  dərslik  tərtib  edir,  “Təlimati-Sokrat” 
(1891)  adlı  fəlsəfi  əsərin  nəşrinə  nail  olur,  həm  də  ədəbiyyata 
ciddi maraq göstərir, bədii tərcümə ilə məşğul olub. Puşkindən, 
Lermontovdan, Tolstoydan, Koltsovdan tərcümələr edir, tənqidi 
məqalələr yazır.
“Vətən dili” dərsliyinin müəllifi A.O.Çernyayevski 1894-cü 
ildə F.Köçərliyə göndərdiyi bir məktubunda yazırdı: “Bənövşə”, 
“Çiçək” və “Dilənçi” adlı tərcümələriniz mənim kitabımın zinəti 
mənziləsində  olacaqdır.  Nəzmi  yüngül,  musiqili  və  ahənglidir, 
qafiyələri  də  öz  yerindədir”  (“Azərbaycan  Ədəbiyyatı  Tarixi”. 
Bakı, 1960, s.485).
F.Köçərli İrəvan ədəbi mühiti ilə bağlı çox tutarlı məqalələr 
yazmış  və  İrəvanda  teatrın  inkişafında  da  öz  xidmətlərini 
göstərmişdir.
F.Köçərli İrəvan gimnaziyasında 10 illik fəaliyyətindən sonra 
1895-ci ilin oktyabr ayında Qori seminariyası adı ilə tanınmış Za-
qafqaziya müəllimlər seminariyasının tatar şöbəsinin Azərbaycan 
dili və şəriət müəllimi təyin edilir.
İrəvan  mühitinin  digər  bir  maarifpərvər  ziyalısı  Haşım 

---

286