D. R. Abdikarimova, G. M. Bekimbetova
BAHOLASH FAOLIYATINING BUGUNGI KUNDAGI
Yüklə 0,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.2. BAHOLASH FAOLIYATINING BUGUNGI KUNDAGI
HOLATI VA RIVOJLANISH ISTIQBOLLARI O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2006-yil 26-apreldagi 335-sonli «Davlat mulki qo‘mitasi faoliyatini takomillashtirishga doir chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi qaroriga ko‘ra respublikamizda baholash faoliyati holatiga tanqidiy baho berilgan. O‘zbekiston Respublikasi Xususiylashtirilgan korxonalarga ko‘maklashish va raqobatni rivojlantirish davlat qo‘mitasiga baholovchi tashkilotlarni tekshiruvdan o‘tkazish va «buyurtma» asosida faoliyat yuritayotgan tashkilotlar litsenziyasining amal qilishini to‘xtatish topshirilgan. Mazkur topshiriq ijrosi yuzasidan Davlat Raqobat qo‘mitasi tomonidan baholovchi tashkilotlar faoliyatini umumiy tekshiruvdan o‘tkazilishi amalga oshirilgan, buning natijasida quyidagilar aniqlangan: – respublikamizdagi aksariyat baholovchi tashkilotlar 1 kishidan iborat tarkibda faoliyat yuritadi, buning ustiga ko‘p hollarda bitta baholovchining o‘zi bir nechta baholovchi tashkilotlarda o‘rindoshlik asosida shtatda turadi; – aksariyat baholovchi tashkilotlar turli sohalarda faoliyat yuritib, baholash faoliyatiga ikkinchi darajali faoliyat sifatida qarashadi, bu bilan baholash ishlarining sifatiga talab darajasida e’tibor berishmaydi. Bu esa baholovchi tashkilotning baholash natijalariga bo‘lgan mas’uliyatini kamaytirib yuboradi; 17 – ayrim baholovchi tashkilotlarning baholovchilari va rahbarlari malakasi ularga nisbatan qo‘yiladigan malaka talablarining sustligi va professional darajasini oshirishga doir majburiy me’yorlarning mavjud emasligi sababli past darajadadir; – baholash faoliyatini litsenziyalash va tartibga solishga oid qonun hujjatlarida baholovchining malaka attestati va litsenziyasining amal qilishi to‘xtatilganda va bekor qilinganda ularni qayta olishga cheklov qo‘yuvchi mexanizmlarning mavjud emasligi ushbu shaxslarga yangi litsenziya va attestat olish uchun ariza bilan murojaat etishga imkon beradi. Baholash faoliyatini rivojlantirish iqtisodiyotda islohotlar o‘t- kazish va O‘zbekiston Respublikasida huquqiy demokratik davlat barpo etish jarayonining ajralmas qismi bo‘lib hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasida bozor infratuzilmasining rivojlanishi bilan o‘tgan yillar mobaynida baholash faoliyati shakllanish yo‘lini bosib o‘tdi va hozirgi kunda iqtisodiyotning mustaqil sohasiga aylandi. Baholash faoliyati haqidagi Qonunga asoslangan, baholash faoliyatini tartibga solishning davlat tartibi shakllantirilgan. U yuridik shaxslarni litsenziyalash, jismoniy shaxslarni sertifikatlash, litsenzion talab va shartlarning bajarilishini nazorat qilishni o‘z ichiga oladi. Baholash faoliyatini yanada rivojlantirish va unda mavjud kamchiliklarni bartaraf qilish uchun, avvalambor, unga yaxlit bir tizim sifatida qarash kerak. Ushbu fikr bilan ta’kidlangan muayyan yaxlitlikning o‘zi tizim deb ataladi. Shunday qilib, tizim, bu – muammoni hal etuvchi narsa. Talab qilinayotgan va mavjud natijalar orasidagi tafovut bilan tavsiflanuvchi vaziyat esa, muammo deyiladi. Ushbu masalaning mohiyati shunday iboratki, mavjud natijani mavjud tizim beradi. Yuqorida aytilganlarning barchasini baholash faoliyatiga to‘la- to‘kis tatbiq etish mumkin. Hozirga qadar baholash faoliyatining 18 ahvolini yaxshilashga urinishlar tizimli bo‘lmasdan, fragmentar tusga ega edi. Oqibatda bu holat olinayotgan natijalarda o‘z aksini topib keldi. Chunki tizim yaxlit, tirik organizm sifatida qanday ishlashi anglab yetilmagunicha uning tarkibiy elementlari to‘g‘risidagi hech qanday bilimlar tizimi haqida to‘liq tasavvur hosil qilish imkonini bermaydi. Qo‘yilgan vazifalarni hal etish maqsadida tizimga jiddiy ta’sir ko‘rsatishning ham imkoni bo‘lmaydi. Baholash faoliyatini tizim sifatida rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari quyidagicha: – baholashga oid qonun hujjatlari bazasini rivojlantirish; – baholash subyektlari (baholovchi tashkilotlar, jumladan baholovchilarning o‘zlari)ni rivojlantirish; – baholash uchun zarur axborot manbalarini rivojlantirish; – litsenziya beruvchi organ faoliyatini rivojlantirish; – o‘quv muassasalarida baholovchilarni tayyorlash va malakasini oshirish ishlarini rivojlantirish; – professional jamoat tashkilotlarini rivojlantirish; – baholash buyurtmachilari (jumladan davlat)ni rivojlantirish; – baholash natijalaridan foydalanuvchilarni rivojlantirish. Butun baholash faoliyati tizimini rivojlantirish quyidagilarni o‘z ichiga oladi: – har bir elementni rivojlantirish maqsadlarini baholash faoliyati tizimini rivojlantirishdan iborat yagona maqsad sifatida birlashtirish; – baholash faoliyati tizimi bilan turdosh sohalar (buxgalteriya hisobi, audit, moliyaviy hisobot, kadastr faoliyati, bank faoliyati, sug‘urta va boshqalar) o‘rtasidagi aloqalarni rivojlantirish; – baholash faoliyati tizimi boshqarilishini tashkil etish; – respublika mintaqalarida baholash faoliyati tizimini rivojlantirish. 19 Har qanday tizim singari baholash faoliyati ham elementlar (komponentlar, tarkibiy qismlar)dan iborat o‘z tuzilishiga ega. Quyidagilar O‘zbekiston Respublikasida baholash faoliyati tizimini qurishda asosiy poydevor vazifasini bajaradi: – baholashga oid qonun hujjatlari bazasi; – baholashga oid metodologik baza; – baholash subyektlari (baholovchi tashkilotlar, jumladan baho- lovchilarning o‘zlari); – baholash uchun zarur axborot manbalari; – litsenziya beruvchi organ; – baholovchilarni tayyorlash va malakasini oshirish bilan shug‘ullanuvchi o‘quv muassasalari; – baholash natijalaridan foydalanuvchilar (yuridik va jismoniy shaxslar); – baholash obyektlari. O‘zbekistonda baholash institutining rivojlanishi yagona tizim- ni yaratish yo‘nalishida amalga oshirilmoqda. Bunday tizimning asosi yagona uslubiy kenglik bo‘lishi mumkin, uning tamoyili- ga O‘zbekiston Respublikasida baholash faoliyatini rivojlantirish konsepsiyasida asos solingan. Keltirilgan kenglik quyidagilarni na- zarda tutadi: 1. Baholash faoliyatining har bir elementi (komponenti, tarkibiy qismi)ning rivojlanishi, u o‘z ichiga quyidagilarni oladi: – baholash qonunchilik bazasining rivojlanishi; – baholash uslubiy bazasining rivojlanishi; – baholash subyektlari (baholash tashkilotlari, shu jumladan baholovchilarning o‘zi)ning rivojlanishi; – baholashni amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan ma’lumot manbalarining rivojlanishi; – litsenziyalovchi organning rivojlanishi; – ta’lim muassasalarida baholovchilarni tayyorlash va malakasini oshirishning rivojlanishi; 20 – mutaxassis jamoat tashkilotlarining rivojlanishi; – baholash buyurtmachilari (shu jumladan, davlat)ning rivojlanishi; – baholash natijalaridan foydalanuvchilarning rivojlanishi. 2. Baholash faoliyati tizimining umumiy rivojlanishi, u o‘z ichiga quyidagilarni oladi: – har bir elementni rivojlantirishning alohida maqsadlarini baholash faoliyati sistemasini rivojlantirishning yagona maqsadga birlashishi; – baholash faoliyati tizim ichida barcha elementlarning o‘zaro aloqalarini rivojlanishi; – baholash faoliyati tizim va boshqa sohalar (buxgalteriya hisobi, audit, moliyaviy hisobot, kadastr faoliyati, bank faoliyati, sug‘urtalash va boshqalar)ning o‘zaro aloqasining rivojlanishi; – baholash faoliyati tizimini boshqarishning tashkil qilinishi; – respublika hududlarida baholash faoliyati tizimining rivojlanishi. So‘nggi yillarda Respublika biznes maktabi tomonidan Dav- lat Raqobat qo‘mitasiga yangi loyiha taqdim etilmoqda. Unga asosan oliy o‘quv yurtlarida malakali baholovchilarni tayyorlash bo‘yicha maxsus kurslar tashkil etish taklifi berilmoqda. O‘z kasbini yaxshi bilgan mutaxassisning ish faoliyati ham barakali bo‘lishini inobatga olinsa, demak, kelajakda malakali baholov- chilar oliy o‘quv yurtlarining maxsus bo‘limlarini bitirib faoliyat olib boradilar. Bundan esa, albatta, iqtisodiyotimiz ham salmoqli manfaat ko‘radi. Yurtimizda baholash faoliyatini rivojlantirish uchun o‘quv muas- sasalarida baholovchilarni tayyorlash va malakasini oshirishga juda katta e’tibor berilmoqda. O‘quv muassasalarida baholovchilarni tayyorlash va malakasini oshirish ishlarini rivojlantirish borasidagi asosiy vazifalar mavjud. 21 Demak, ushbu asosiy vazifalar quyidagilardan iborat: 1) bo‘lajak baholovchi mutaxassislarni sifatli o‘qitish; 2) baholovchilarning malakasini samarali oshirib borish; 3) baholash fanlari bo‘yicha malakali o‘qituvchilar tayyorlash; 4) zamonaviy ta’lim usullarini joriy etish, ilmiy-tadqiqot ishlari- ni tashkil etish; 5) samarali o‘quv dasturlarini ishlab chiqish, joriy etish va bosh- qalar. Har bir elementni rivojlantirish maqsadlarini baholash faoliyati tizimini rivojlantirishdan iborat yagona maqsad sifatida birlashtirish borasidagi asosiy vazifa tizimning har bir elementini butun baho- lash faoliyati tizimini taraqqiy ettirish yo‘nalishida rivojlantirishdan iboratdir. Baholash faoliyati tizimi bilan turdosh sohalar (buxgalteriya hisobi, audit, moliyaviy hisobot, kadastr faoliyati, bank faoliyati, sug‘urta va boshqalar) o‘rtasidagi aloqalarni rivojlantirishning aso- siy vazifalari turdosh sohalar taraqqiyotini hisobga olgan holda ba- holash faoliyati tizimini rivojlantirishdan iborat. Yüklə 0,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|