D xolboyev, U. N. Ibragimov moliyaviy hisob

9.4. Kelgusi davr xarajatlari va to ‘lovlari rezervini tashkil
etish va undan foydalanishning hisobi
Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etish konseptual 
asosining 52-bandida: «Xo‘jalik yurituvchi subyektni va kreditor- 
lam i zararlarning oqibatlaridan q o ‘shimcha tarzda himoya qilishni 
ta ’minlash uchun rezervlami vujudga keltirish zarur», — deyilgan. 
Ushbu hujjatda «Rezervlami vujudga keltirish xo‘jalik yurituvchi 
subyekt faoliyatiga doir qonunchilikda va ustavda ko‘zda tutiladi 
(soliq qonunlarini buzmagan holda)», — deyilgan.
Ushbu rezervlarning tashkil etilishi xo‘jalikning hisob siyosa- 
tida aks ettirilishi va uning ishlab chiqarish xarajatlari hisobiga 
olib borilishi 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vaziriligi bilan 
kelishilgan holda, asosan, mavsumiy ishlaydigan korxonalar uchun 
ruxsat etilishi qayd etilgan. Bunda xo‘jalikning iqtisodiy-moliyaviy 
holati ham hisobga olinishi lozim.
U m um an, kelgusi davr xarajatlari va toMovlari rezervini tashkil 
etishdan maqsad kelgusi davrga tegishli b o ‘lgan xarajatlar va 
to ‘lovlami bir m arom da ishlab chiqarish yoki m uom ala xarajat- 
lariga kiritish yo‘li bilan belgilangan tartibda jam g‘arishdan iborat.
Shunday rezervlar jum lasiga asosiy vositalarni ta'm irlash
bo‘yicha rezerv, m ehnat ta ’tili b o ‘yicha rezerv, vaqtinchalik (titul- 
siz) inshootlar qurish xarajatlari uchun va boshqa rezervlar kiradi.
Ushbu rezervlarning hisobiga 8910 — «Kelgusi davr xarajatlari 
va to ‘lovlari rezervi» hisobvarag‘i m o‘ljallangan.
Ushbu hisobvaraq passiv b o ‘lib, qoldig'i va tashkil etilishi 
kredit tom onida, kamayishi (undan foydalanishi) debet tom onida 
aks etadi.
Rezervlarning tashkil etilishi va foydalanilishining t o ‘g ‘riligi 
davriy holda (yil oxirida) sm eta, hisob-kitob va boshqalar orqali 
tekshirib boriladi, kerakli hollarda ularga o ‘zgartirishlar ki- 
ritiladi.
164

---

8910 hisobvaraq bo‘yicha analitik hisobvaraqlar rezervlaming 
ayrim turlari bo'yicha olib boriladi.
Y uqorida qayd etilg an re z erv lam in g tash k il etilish i va 
foydalanishi bo ‘yicha quyidagi hisoblar o ‘zaro bog‘lanadi:
1. Rezervlar xarajat hisobvaraqlarida olib borish bilan tashkil 
etilganda - D T 2010, 2310, 2510, 9410, 9420, 9450 KT 8910.
2. Ushbu rezervlar hisobidan xarajatlar amalga oshirilganda
- DT 8910 KT 2310, 5110, 6710, 6520, 1010-1090 va boshqalar.
3. R ezervning foydalanm agan qism i x o ‘jalik darom adiga 
o ‘tkazilganda — D T 8910 KT 9390 — «Boshqa operatsion daro­
madlar» va boshqalar.