DAĞliq qarabağda erməNĠ terroru qaradağLI

Qaradağlı şəhidləri - Tağıyev Bakir, Məmmədov Tohid, Şirinov İltifat, Şirinova 

Qaragöz,  Hüseynova  Səbiqa,  Hüseynova  Məxmər,  Quliyev  Əloğlan,  Quliyev  Gündüz, 

Quliyeva  Nazənim,  Hüseynova  Rahilə,  Hüseynova  Rəxşəndə,  Hüseynova  Qənirə, 

Hüseynova  Gülzəndə,  Babayeva  Validə,  Zeynalov  Nobil,  Hüseynov  Xanalı,  Həsənov 

Altay, Dadaşov Manaf, Hüseynov Əsgər, Bayramov Rəşid, Rüstəmova Zivər, Bayramov 

Arif, Dadaşov Eldar, Hüseynov Şahmurad, Hüseynov Dəmir, Hüseynov Fədail, Kərimov 

Əliqismət,  Doluxanov  Rəhim,  Tağıyev  Telman,    Abbasov  Səlvər,  Bayramov  Elmidar, 

Kazımov Səlim, Tağıyev Elsevər, Süleymanov Elçin, Əzizov İltifat 

 

Girovluqda  olarkən  ermənilər  tərəfindən  əzab  və  işgəncə  verilərək 

amansızlıqla  qətlə  yetirilənlər  -  Hüseynov  İmran,  Şirinov  Böyükkişi,  Tağıyev  Kamil, 

Vəldiyev Fazil, Quliyev Əlaslan, Hüseynov Şura, Nəzərov Şura, Quliyev Kamal 

 

Əsirlikdən  azad  olunduqdan  sonra  işgəncələrə  məruz  qaldıqlarına  görə 

müxtəlif vaxtlarda vəfat edənlər: Şirinov Familət, Hüseynov Zülümxan, Quliyev Yusif, 

Əmirxanova  Minayə,  Hüseynova  Sitarə,  Həsənov  Məhəmməd,  Xəlilov  Vaqif, 

Məmmədov Şəmil, Tağıyev Sərdar, Tağıyev Əvəz, Hüseynova Mirvari, Tağıyeva Güllər, 

Babayev Cavanşir, Babayev İsa, Sadıqova Mina 

 

Taleyi  indiyədək  naməlum  olanlar  -    Əliyev  Vətən,  Axundov  Hafiz,  Dadaşov 

Mikayıl, Hüseynov Əbülfət, Vəliyev Füzuli(14) 

 

Azərbaycanın  müxtəlif  bölgələrində  məcburi  köçkün  kimi  yaşayan  Qaradağlılar 

ata-babalarının  ruhu  dolaşan  müqəddəs  torpaqlara  qayıdacaqları  günü  səbirsizliklə 

gözləyirlər.  Azərbaycan  Respublikasının  iqtisadi  yüksəlişi,  güclü    Milli  Ordu  onların 

qələbəyə inamını daha da  artırır. 

 

Qaradağlıların qələbəyə inamını iki şəhid anası Sevil Əzizovanın aşağıdakı sözləri  

bir daha təsdiq edir: “Tezliklə Qaradağlı, eləcə də işğal altında olan digər torpaqlarımız 

düşməndən təmizlənəcək. Çünki bunu etməyə qadir Azərbaycan ordusu var. Bilirəm ki, 

bu ordu getdikcə düşmənin canına daha böyük qorxu salmaqdadır” (15) 

  

XX  əsrin  sonunda  Azərbaycanın  ayrılmaz  tərkib  hissəsi  olan  Dağlıq  Qarabağda 

yerli azərbaycanlılara qarşı törədilən cinayətlərdən biri olan Qaradağlı faciəsi haqqından 

 

17 

bundan  sonra  da  tədqiqatların  daha  da  genişləndirilməsinə,  yeni  –  yeni  kitabların 

yazılmasına  ehtiyac  var.  Fikrimizcə  bu,  ictimaiyyətə  hələ  də  məlum  olmayan  çoxlu 

faktların, həqiqətlərin ortaya çıxmasına imkan verər. Bu tədqiqatlar həmçinin  düşmənə 

qarşı mərdliklə vuruşmuş, lakin hələ də əksəriyyətə naməlum qalan Telman Tağıyev kimi   

qəhrəmanların üzə çıxarılmasına kömək edə blər. Fikrimizcə Telman Tağıyev və bir çox 

digər  Qaradağlı  şəhidlərinin  göstərdiyi  qəhrəmanlıqlar    gec  də  olsa  dövlət  tərəfindən 

qiymətləndirilməlidir.  Bu  gənc  nəslin  vətənvərvərlik  tərbiyəsində  və  Azərbaycan 

Respublikasının ərazi bütövlüyünün bərpasında mühüm rol oynaya bilər. 

 

           İstifadə olunmuş ədəbiyyat 

           --------------------------------- 

 

1.

 

Yaddan  çıxmaz Qarabağ. Bakı, 2007, s. 9

 

2.

 

 Mahmudov  Y.,  Şükürov  K.  “  Qarabağ”  Bakı  2005;  Abbasoğlu  B.  Qəhrəmanlıq 

zirvəsi(Azərbaycanın  Milli  Qəhrəmanı,  polkovnik-leytenant  Şirin  Mirzəyev 

haqqında).-  B.:  Şuşa,  2006,159  s.;  Abbasoğlu  B.  Ölərkən  dünyaya  gələn  oğullar. 

Qarabağ  müharibəsində  “Azərbaycanın  Milli  Qəhrəmanı  adına  layiq  görülmüş  15 

nəfər  döyüşçü  haqqında.  B.:  Şuşa,  2004,  246  s; 

Abdullayev  Ə.  Azərbaycana  qarşı 

erməni  təcavüzü  və    xarici  havadarləq.  B.:  İqtisad  Universiteti  2004,  214  s.;    Acı 

həqiqətlər:  (Qarabağ  hadisələrinə  dair  məqalələr).-  B.,  1991;

  Dağlıq  Qarabağ:

 

hadisələrin  xronikası  (1988-1994-cü  il).B.  Vətən,  2005,106  s.;

Məhərrəmov  B. 

Ölməzlik  zirvəsi:  (Qarabağ  şəhidləri  haqqında.).-  B.:  Təhsil,  2004.-  159  s.; 

Axundov  Ə.  İkinci  Xocalı.-  B.:  Şuşa,  2004.-  118  s.;  Aşırlı  A.  Türkün  Xocalı 

soyqırımı.-  B.:  Nurlan,  2005.-  152  s.;  Hacıyev  H.  Dağlıq  Qarabağın  tarixindən 

sənədlər  /Red.:  S.Xəlilova.-  B.:  Gənclik,  2005.-190  s.;  Əliyev  C.,  Budaqov  B. 

Türklər,  azərbaycanlılar,  ermənilər:  Tarixi  həqiqətin  soyqırımı.-  B.:  Azərbaycan, 

2003.-  72  s.;  Gəncə-Qarabağ  əyalətinin  müfəssəl  dəftəri.-  B.:  Şuşa,  2000.-  575  s.; 

Xəlilli X. Qarabağ: Etnomənəvi inkişaf tarixi: Ən qədim dövrdən 1920-ci ilə qədər.- 

B.: Günəş, 2006.- 79 s.; Xəlilzadə F. İgidliyin son zirvəsi.- B., Nurlan, 2001.- 74 s.; 

İbayev  V.  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqişəsi  insan  hüquqları 

kontekstində: (Tətbiq oluhüquq və məsuliyyət məsələləri).- B.: Elm, 2001.- 241 s; 

Köçərli T. Qarabağ /Red.: O.S.Məmmədov; AMEA-nın İnsan Hüquqları İnstitutu.- 

B.:  Elm,  2002.-  465  s.;  İsgəndərzadə  E.  Müharibə  adamı:  (Mayor  Azay  Kərimov 

haqqında).- B, Şuşa, 1999.- 110 s.; Ermənilərin Dağlıq Qarabağla bağlı iddialarının 

heç bir hüquqi əsası yoxdur.- B.: Çaşıoglu, 2005.- 22 s;

 Seyidbəyli E. Qarabağtorpaq 

mülkiyyətinə aid arxeoqrafık materiallar. Gövhər ağa Cavanşirin sənədləri /Elmi red.: 

Tahirə Həsənzadə.- B.: Nurlan, 2002.; Zeynalov Niyaz.  İki ay erməni əsirliyində.- B.: 

Azərnəşr,  2000.-  59  s.;Məmmədova  H.Azərbaycan  Xalq  Cümhuriyyəti  dövründə 

Yuxarı Qarabağda siyasi vəziyyət.Erməni terrorizminin güclənməsi ( 1918 – 1920)Bakı 

2006, 150 s.; Nəvvab M. M. 1905 – 1906 –cı illərdə erməni – müsəlman davası. Bakı, 

Azərbaycan,  1983,-128  s.

 

Şuşa  qədim  Azərbaycan  diyarı;    Shusa  –  old  Azerbaijan 

land. Baki 2009 

 

 

3.

 

Məmmədova Həvva. Xocalı: Şəhidlər, Şahidlər.- B.: Yeni nəşrlər evi, 2003.-  

 

      197s; Xəlilqızı Əsli. Güllələnmiş uşaqlıq [Mətn]

 

/Ə. Xəlilqızı; Red.: M.   

       Nazimoğlu; Tərcüməçilər: A. Qorina, N. Məmmədov, Dizayner: T. Gəncəliyev.-  

       B.: Çaşıoğlu, 2007.- 295s; 

 

 

18 

4.

 

Krua  l'Eveneman  jurnalı  (Paris),  25  fevral  1992;Sandi  Tayms  qəzeti  (London),  1 

mart  1992;  Faynenşl  Tayms  qəzeti  (London),  9,  14  mart  1992;  Tayms  qəzeti 

(London), 4 mart 1992; Le Mond qəzeti (Paris), 14 mart 1992; Valer aktuel jurnalı 

(Paris), 14 mart 1992 və s.

 

5.

 

Azərbaycanda Vətəndaş Cəmiyyətinin İnkişafına Yardım Assosiasiyası (AVCİYA)  

“Xocalı  soyqırımı  (sənədlər,  faktlarda  və  xarici  mətbuatda)”  (azərbaycan,  rus, 

ingilis dillərində) Bakı,2006; ASSOCIATION FOR 

CIVIL 

SOCIETY 

DEVELOPMENT    IN  AZERBAIYAN-  TWO  PHOTO-  TALKS  ON  A 

TRAGEDY.BAKU 2010;

 

6.

 

Srebrenitsa  soyqırımının  ildönümünə  həsr  olunmuş  dəyirmi  masada  Xocalı  ilə 

paralellər aparılıb. Media form. 09 iyul 2010  

7.

 

Millətin  Sərdarı  -  Səttarxan  Qaradağlı.  “Bakı  -  Təbriz”  jurnalı,  2005  №  3,  s.  60-

67

;“

Ucar”da Cənubi Azərbaycan izi. “525-ci qəzet

 “ 

12 mart 2010.

 

8.

 

Jan  Junior  "Unudulmuş  qəhrəmanlar.  Çar  Rusiyası  ilə  müharibədə  unudulmuş 

qəhrəmanlarımız."  (azərbaycan  dilinə  tərcümə  edənlər  Əlibala  Hacızadə,  Şahin 

Fazil). Bakı 2004,

 

9.

 

Yeni Musavat  qəzeti, 23 fevral  2007

 

10.

 

Quliyev  N,  Quliyeva  B.  “Xocavənd  həqiqətləri”  Bakı  2007;  Məhəmmədqızı  L. 

“Qaradağlı  -  qəlbi  dağlı”  Bakı  :  Azərbaycan  Tərcümə  Mərkəzi  ,  1994.52  s.;  Q. 

Mehparə  “Qaradağlı  faciəsi...  unudulan  həqiqətlər”    “Təzadlar”  qəz.,  17  fevral 

2009; Ənvər Çingizoğlu. Qaradağlılar. Bakı, “Şuşa” nəşriyatı, 2008

. 

11.

 

“Şərq” qəzeti, 16 fevral 2007-ci il 

 

12.

 

 “Azerbaycan” qəzeti, 07 mart 2010

 

13.

 

  “Şərq” qəzeti, 16 fevral 2007-ci il

 

14.

 

“Xalq” qəzeti ,21 fevral 2009 

 

15.

 

 Anaların qürur yeri “Azərbaycan” qəzeti, 07 mart 2010