“Dasturiy injiniring” fakulteti “MA‟lumotlar tuzilmasi va algoritmlar”

p
– ishchi ko‟rsatkich; 
q - p
dan bir qadam orqadagi ko‟rsatkich; 
v
– o‟chirilayotgan tugun merosxo‟rini ko‟rsatadi; 
t – v
dan bir qadam orqada yuradi; 
s - v
dan bir qadam oldinda yuradi (chap o‟g‟ilni yoki bo‟sh joyni ko‟rsatib 
boradi). 

---

74 
4.8-rasm. Binar daraxtdan oraliq tugunni o‟chirich tartibi 
Yuqoridagi daraxt bo‟yicha qaraydigan bo‟lsak, oxir oqibatda, v ko‟rsatkich 
13 tugunni, s esa bo‟sh joyni ko‟rsatishi lozim. 
1) Elementni qidirish funksiyasi orqali o‟chirilayotgan elementni topamiz. p 
ko‟rsatkich o‟chirilayotgan elementni ko‟rsatadi. 
2) O‟chiriladigan elementning o‟rniga qo‟yiluvchi tugunga v ko‟rsatkich 
qo‟yamiz. 
node *del(node *tree,int key){ 
node *p=new node; 
node *next=tree; 
node *q=NULL; 
while(next!=NULL) 
{ 
 
 
if 
(next->info==key){cout<<"Binar 
daraxtda 
"<
Mavjud"<
if (next->info>key){ q=next; next=next->left; } 
else {q=next;next=next->right;}
}
if(next==NULL) cout<<"tuzilmada izlangan element yo’q!!!"<
node *v=NULL,*t=NULL,*s=NULL; 
if(p->left==NULL)v=p->right; 
else

---

75 
if(p->right==NULL) v=p->left; 
if((p->left!=NULL)&&(p->right!=NULL)){t=p; v=p->right; s=v->left;} 
while(s!=NULL){ 
t=v; 
v=s; 
s=v->left; 
} 
if((t!=NULL)&&(t!=p)){ 
t->left=v->right; 
v->right=p->right; 
v->left=p->left; 
} 
if(t==p) v->left=p->left; 
if(q==NULL){ 
cout<info<<" ildiz\n"; 
tree=v; 
delete(p); 
return tree; 
} 
if(p==q->left) 
q->left=v; 
else q->right=v; 
delete(p); // o’chirilgan element joylashgan xotira yacheykasini tozalash 
return tree; 
} 
 
4.9. Daraxtni muvozanatlash algoritmi 
 
Binar daraxt muvozanatlangan yoki AVL-muvozanatlangan bo‟lishi 
mumkin. Daraxt AVL-muvozanatlangan (1962 yil sovet olimlari Аdelson, Velsk

---

76 
Georgiy Maksimovich va Landis Yevgeniya Mihaylovichlar tomonidan 
taklif qilingan) deyiladi, agar daraxtdagi har bir tugunning chap va o‟ng 
qismdaraxtlari balandliklari farqi 1 tadan ko‟p bo‟lmasa.
Berilgan butun sonlar – kalitlar ketma-ketligidan binar daraxt yaratib olamiz 
va uni muvozanatlaymiz. Daraxtni muvozanatlashdan maqsad, bunday daraxtga 
yangi element kiritish va daraxtdan element izlash algoritmi samaradorligini 
oshirishdan iborat, ya‟ni bu amallarni bajarishdagi solishtirishlar soni kamayadi. 
Binar daraxtni muvozanatlash algoritmi quyidagicha bo‟ladi. 
Algoritm 
1.
Binar daraxtni yaratib olamiz. 
2.
Binar daraxtni chapdan o‟ngga ko‟rikdan o‟tkazamiz va tugunlarning info 
maydonlaridan a[..] massiv hosil qilamiz. Tabiiyki, massiv o‟sish bo‟yicha 
tartiblangan bo‟ladi. 
Muvozanatlangan daraxtning tugunlarini belgilash uchun massivni 
ko‟riladigan oralig‟ini belgilab olamiz, ya‟ni start=0 va end=n-1.
3.
Massivning ko‟rilayotgan oralig‟i o‟rtasida joylashgan elementni, ya‟ni 
mid=(start+end)/2 va a[mid] ni muvozanatlangan daraxtning tuguni qilib olinadi. 
Agar ko‟rilayotgan oraliqda bitta ham element qolmagan bo‟lsa, ya‟ni start>end 
bo‟lsa, bajarilish joriy seansdan keyingisiga uzatiladi. 
4.
Ko‟rilayotgan tugunning chap qismdaraxtini hosil qilish uchun 
massivning ko‟rilayotgan oralig‟ining 1-yarmini olamiz, ya‟ni start=0 va 
end=mid-1. 3-5 qadamlarni takrorlaymiz. 
5.
Ko‟rilayotgan tugunning o‟ng qismdaraxtini hosil qilish uchun 
massivning ko‟rilayotgan oralig‟ining 2-yarmini olamiz, ya‟ni start=mid+1 va 
end=end (oldingi qadamdagi end). 3-5 qadamlarni takrorlaymiz. 
Datur kodi 
node *new_tree(int *arr, int start, int end) 
{ 
if(start>end) return NULL; 
else { 

---

77 
int mid=(start+end)/2;
node *tree=new node; 
tree->info=arr[mid];
tree->left=new_tree(arr,start,mid-1);
tree->right=new_tree(arr,mid+1,end);
return tree; 
} 
}