Dasturlash bo’yicha savol-javob kodeksi
Yüklə 11,1 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mundarija Kirish 04 Xato haqidagi ma’lumotni o’qing 05 Avval mustaqil izlanib ko’ring 07 Imlo xatolarsiz yozing 09 Shaxsiy xabarda savol so’rashda ehtiyot bo’ling 11 Yuqoriga qaramang 13 Muhokamaga mos topikdan foydalaning 14 Yozishmalar madaniyatiga rioya qiling 16 Meta savollar bermang 18 Ovozli xabar yubormang 20 Katta harflarning o’zidagina yozmang 22 Savolni bitta xabarda yozing 24 Savolni to’liq mazmunda yozing 25 Savolni yuborishdan oldin tekshirib oling 26 Avval maqsadni keyin muammoni ayting 27 Hashtag qo’ying 29 Kontekst haqida yetarlicha ma’lumot bering 31 Mas’ul odamni tag qiling 33 Muammoga oid (!) kodni skrinshot qilib yuboring 34 Kodni to’g’ri formatda yuboring 36 02 “Sandbox”lardan foydalaning 37 Yordam emas maslahat so’rang 39 Toksik bo’lmang 40 Guruhdoshlarga yordam bering 42 Sabrli bo’ling 43 Javob topilgani haqida xabarlang 44 Rubber duck debugging 46 Hujjatlashtiring 48 So’ngso’z 50 03 Kirish O'zingiz uchun yangi bo'lgan ixtiyoriy biron mavzuni o'rganayotganingizda savollar bo'lishi tabiiy. Dasturlash sohasi ham istisno emas. Dasturlashni o'rganishni yangi boshlaganlar savolni to'g'ri usulda so'rash, fikrini guruhlarda yozma ifodalashda ko'p qiynalishadi. Sohada tajribasi bor bo’lganlarda ham shu holat uchrab turadi. O’rganayotganlarda savolga javob ololmagani sabab sohaga bo'lgan qiziqishi pasayishi, sohadan ko'ngli sovushi ehtimoli ham yo’q emas. “To'g'ri savol berish javobni topishning yarmiga teng” degan ibora bor. Qo’llanmamizdan maqsad ham shu - to’g’ri savol berish qobiliyatini shakllantirish. Shu bilan birga guruhda to’g’ri formatda muhokama qilish bo’yicha ham tavsiyalar berib o’tdik. Bu qo'llanmada savol berishda eng ko'p uchraydigan xatoliklarni misollar asosida ta'riflaymiz. O’sha holatda savolni qanday usulda yaxshilash mumkinligini ko’rsatamiz. Shu bilan birga yozma muloqotga oid tavsiyalarni ham qo’shganmiz. Qo’llanmadagi bo’limlarni berilgan ketma- ketlikda o’qish tavsiya qilinadi. 04 Xato haqidagi ma’lumotni o’qing Kodda biron xato bo’lsa, odatda kod yozish dasturida yoki brauzerda xato haqidagi ma’lumot beriladi. Agar shu ma’lumotdan to’g’ri foydalanilsa, ko’pincha boshqalarning yordamisiz ham muammoga yechim topish mumkin. Masalan, yuqorida Laravel freymvorkida yozilgan loyihada xato haqidagi ma’lumot sahifasi berilgan. Xato qaysi qatordagi kod sabab kelib chiqqani, ehtimoliy yechim usuli ham ko’rsatilgan. 05 Ingliz tilini bilmasangiz ham bu holatda muammoga yechim topa olasiz. Yo’li oson: xato matnini ko’chirasiz, tarjima qilasiz va aytilgan sabablarni bartaraf qilishga harakat qilasiz. Translateda Ko’pchilik shoshilish sababli xato matniga e’tibor bermay muammoga yechimni boshqalardan so’rashadi. Shunday paytda odatda ularga kodga “yaxshiroq qarang” deymiz. Huddi “Qirol sher” multfilmidagi Rafiqi kabi... 06 Avval mustaqil izlanib ko’ring Biron kursda o’qiyotgan bo’lsangiz, muammoni hal qilish uchun o’quv materiallaringizni qayta ko’rib chiqing. Sizdagi masala materiallar ichida bo'lmasa, Googledan qidirib ko’ring. Biron guruhda savol yozishdan oldin mana bu savollarga javob bering. Mustaqil izlanishlaringiz qanday natija berdi Topgan yechim usullaringizda nima ishlamadi Umuman olganda muammoni hal qilish uchun nima amallar bajardingiz? 07 Bu savollarga aniq javoblaringiz bo’lmasidan guruhda savol yuborishga shoshilmaganingiz ma’qul. Mustaqil yechim topishga harakat qilmasdan guruhdoshlar aytgan tayyor javoblarga odatlansangiz, bu odat sizga keyinchalik ko’p pand beradi. Biron muammo chiqsa, to’g’ridan-to’g’ri guruhga yubormang, avval biroz mustaqil mehnat qiling. Ko’p vaziyatlarda savol so’rashga ehtiyoj qolmasligi ham mumkin. 08 Imlo xatolarsiz yozing Ko’chada biron kim bilan ko’rishganingizda avval uning ko’rinishiga qarab ichingizda qandaydir tasavvur paydo bo’ladi. Did bilan kiyingan, kiyimlari ozoda bo’lsa, birinchi taassurot yaxshi bo’lishi mumkin. Yirtiq yoki yuvuqsiz kiyimda, o’ziga qaramagan odam bilan ko’rishganda esa birinchi taassurot salbiy bo’lishi ehtimoli baland. Yozma muloqotda esa imloga qarab birinchi taassurot farqli bo’lishi mumkin. Imlo xatosiz yozish savolga javob olishingiz imkonini ko’payishini kafolatlamasada, imlo xatolarga to’la xabar sizning “minusingizga ishlashi” mumkin. 09 Biron matndagi imloning to’g’riligida ikkilanadigan bo’lsangiz, yoki kabi onlayn xizmatlardan foydalanishingiz mumkin. Shu bilan birga imloga oid bilimingizni tekshirib, doimiy oshirib borish uchun kanali ham qo’l kelishi mumkin. matn.uz savodxon.uz Kitob - ilm manbai 10 Shaxsiy xabarda savol so’rashda ehtiyot bo’ling O’rganuvchilarga foydali bo’layotgan Telegram yoki YouTube kanal yurituvchilarni ko’rgan bo’lishingiz mumkin. Turli Telegram guruhlarida guruhdoshlar savollariga beminnat javob berib yordamlashayotgan ko’ngillilar ham bor. Tashqaridan qaraganlarda bu odam xohlagan vaqt ixtiyoriy masalada yordam berishi mumkin degan taassurot qolishi mumkin. Lekin shu vaziyatda doim yodda tutish kerak bo’lgan nozik nuqta bor - bu ishni ular bo’sh vaqtlari bo’lganda yoki umumiy guruh hamjamiyati rivojlanishi uchun qilishadi 11 Shaxsiyda so’ralgan savolda faqat bir kishining xos masalasi muhokama qilinadi. Guruhdagi muhokamadan esa boshqalar ham o’qib o’zlariga foydali ma’lumot olishlari mumkin. Shuning uchun savolingizni shaxsiyda emas guruhda so’rang. Shaxsiy xabarda savol berishdan boshqa yo’li bo’lmagan holda esa guruhda yordam berayotgan odamdan oldindan so’rang: shaxsiyda yordam berishga imkoni bormi yoki suhbat guruhda davom ettirilishini ma’qul ko’rishadimi? Yana bir muhim masala: Guruh yoki shaxsiyda qarshi jins vakili dasturlashda qiynalayotganda savol so’rashidan maqsad - savoliga javob olish, tanishish emas. Masala yechimini topishda yordam bering va ortiqcha suhbatdan tiyiling. Bu turli xil tushunmovchiliklar va noqulay holatlarning oldini oladi. 12 Guruhlardagi qoidalar, ko’p eslanadigan masalalarni qadalgan xabarda (pinned message) joylashtirish odat tusiga kirgan. Guruhga yangi qo’shilganingizda yoki birmuncha muddat tanaffusdan so’ng qaytganingizda “pinned message”ni o’qib chiqing. Unda qanday qilib savolga tezroq javob olish, muloqotdagi qoidalar va shu kabi masalalar beriladi. Ulardan xabardor bo’lishingiz savolga javob olish ehtimolini ko’paytiradi. Telegram guruhda topiklar ochilgan bo’lsa, qoidalar yoki e’lonlar yoziladigan alohida topikdagi xabarlar bilan tanishib chiqing. Bular bilan tanishish sabab eng kamida bilmasdan guruhdagi biron qoidani buzishning oldini olgan bo’lasiz. Yuqoriga qaramang 13 Muhokamaga mos topikdan foydalaning Telegramdagi yangi mavzu (topic) yaratish imkoniyati guruhlardagi xabarlarni tartiblashga katta yordam berdi. Endi guruhda xabarlashish davomida tog’dan-bog’dan kelgandek tuyuladigan har xil mavzular orasidan o’zingizga keragini qidirib o’tirmaysiz. Masalan, rus tilidagi bir topiklar yordamida yaxshi tartiblangan. JavaScript hamjamiyati guruhi 14 Topiklarga bo’lingan Telegram guruhda savol so’rashda mos topikdan foydalaning. Guruh a’zolari savol tahminan nima bo’yicha ekanligini anglay olishadi va guruhdagi xabarlar ham tartibli bo’ladi. Mohirdev kurslarida ham guruhda kurs bo’limlariga mos topiklardan foydalanamiz. Siz ham kurslarimizdan birida o’qiyotgan bo’lsangiz, savollaringizga tezroq javob bera olishimiz uchun mos topiklarda yozishingizni so’raymiz. 15 Yozishmalar madaniyatiga rioya qiling Guruhdagi xabarlar orasida salom-aliksiz, skrinshot bilan “nima qilish kerak” degan xabar kelsa, guruhdoshlarga hurmatsizlik, ular javob berishga majburdek muomala qilingan bo’ladi. Savolga javob olish siz uchun muhim, guruhdagilar uchun emas. Shuning uchun yozishmalarda guruhdagilarni hurmat qilib yozing. Oddiygina salomdan boshlab, savol oxirida "Oldindan rahmat" iborasini qo'shish ham kichik bo'lsada savolga javob olishingizda yordam beradi. 16 Savoldan so’ng darhol “???”, “alo”, “shuncha odam bor, hech kim bilmaydimi ”, “Begzod aka, %#$@” kabi xabar yuborish tavsiya qilinmaydi. Mavzuni bilgan va yordam bera oladigan odam imkon topishi bilan javob qoldiradi. Masalaga javob olganingizdan keyin esa “yo’q bo’lib qolmang”. Javob bergan odamga rahmat ayting. Javob topishda guruhdagi bir nechta odam yordam qilgan bo’lsa, umumiy minnatdorchilik bildiring. 17 Meta savollar bermang Mana bu yozishmani o’qib chiqing. Suhbatda nima muammo bor deb o’ylaysiz? Suhbat uzayib ketmaganmi? Nima deysiz? Assalomu alaykum. Va alaykum assalom. Uzr, vaqtingiz bor edimi? Ha. Bir savol bersam maylimi? Labbay? PHP Laravelda ishlaganmisiz? Ha, ishlaganman. Onlayn do’kon saytini tuzayotgandim. Bir qismida qarashib yubora olasizmi? Savatchaga tushgan mahsulotlar jami summasini hisoblashda ikki karra summani ko’rsatyapti. Nima sababdan bo’lishi mumkin? Katta ehtimol bilan takrorlanishda xato bo’lgan. debugger bilan tekshirib ko’ring… 18 Muammoni payqagan bo’lsangiz kerak. Namunadagi suhbatda bittada aytilishi mumkin bo’lgan xabar bir nechta xabarga bo’linib, har biri uchun ikkinchi tomonning javobini olgandan keyingina yuborilgan. Ba’zida bu kabi bo’lib-bo’lib yuboriladigan xabarlar oxiriga yetmasdan suhbatdoshingiz keyingi xabarlarga javob bermay qolishi ham mumkin. Nometa.uz saytida bu mavzu batafsil ochib berilgan. Meta savollar bermang. Xabaringizni qisqa-lo’nda ko’rinishda yuboring. Vaqtingizni tejang. Endi esa mana bu namunani* ko’ring. Oldingisi bilan orada sezilarli farq bor. *Bu namunada ba’zi boshqa masalalarga oid kamchiliklar bor. Ularni keyingi bo’limlarda qamrab olganmiz. Assalomu alaykum. PHP/ Laravelda tuzayotgan onlayn do’kon loyihamda bir masalada xato chiqyapti. Savatchaga tushgan mahsulotlar jami summasini hisoblashda ikki karra summani ko’rsatyapti. Va alaykum assalom. Katta ehtimol bilan takrorlanishda xato bo’lgan. debugger bilan tekshirib ko’ring… 19 Ovozli xabar yubormang Ovozli xabar shu qadar ko’pchilikni charchatdi-ki, hatto Telegram premium tarifida ovozli xabarni qabul qilmaslik imkoniyatini chiqardi. Bundan hamma ham ovozli xabarda gaplashishni ma’qul ko’rmaydi deb xulosa qilsak bo’ladi. Savolingizni matn ko’rinishida yuboring, ovozli xabar emas. Ovozli xabar ko’rinishida savol so’raganda muhim masalalarni esdan chiqarishingiz, atrofdagi shovqin sabab ovozingiz eshitilmay qolishi yoki xabaringizni umuman e’tiborga olmasliklari mumkin. 20 Fikrini yozma xabarda erkin ifoda qila olish ham dasturchidan kutiladigan muhim qobiliyatlardan biri hisoblanadi. Ovozli xabarni suhbatdoshlardan ruxsat olgan holda yuborish mumkin. Shunda ham fikringizni qisqa-lo’nda ifodalashingiz shart. 21 Katta harflarning o’zidagina yozmang Mana bu emojining ma’nosini bilsangiz kerak? Ingliz tilidagi “Okay” so’zi shunday qo’l ishorasi bilan ko’rsatilishi odat tusiga kirgan. U odatda ijobiy, “yaxshi”, “kelishdik” so’zlari ma’nosida keladi. Lekin Fransiyada bu qo’l ishorasi “nol” yoki “qiymati yo’q” ma’nosida ham foydalanishi mumkin. 22 Yozma muloqotda ham o’ziga xos ma’no bildiruvchi amallar mavjud. Ulardan biri - katta harflarning o’zida yozilgan matn baqirish ma’nosini bildirishi. Ko’proq katta yoshdagi telefon foydalanuvchilarida kuzatilsa ham bu yozish usulini boshqalarda ham ko’rish mumkin. Hech qachon faqat katta harflarda yozmang. Boshqalar sizni baqirib gapiryapti, deb tushunib noqulay holatga tushishingiz mumkin. 23 Savolni bitta xabarda yozing Savolingizga tezroq javob olish uchun har doim savolni bitta xabarda ifodalang. Bo’lib-bo’lib yozishlar vaqtdan yutkazishga olib keladi. Ba’zida esa suhbatdoshlaringizning asab tolalari kamayishiga sabab bo’lasiz. Xabar yozayotganda bilmasdan yuborib qo’ymaslik uchun avval Telegramdagi “Saved messages” yoki biron matn faylida to’liq yozib olganingiz ham ma’qul. Assalomu alaykum Menda savol bor edi Yordam kerak CSS ishlamayapti Assalomu alaykum. Savol bor edi. CSS kodlarim ishlamayapti, sababini bilmayapman 24 Savolni to’liq mazmunda yozing Savolni shunday so’rang-ki, javob yozmoqchi bo’lgan odam “to’liqroq tushuntiring” demasin. Iloji boricha savolni to’liq va aniq qilib so’rang. React ishlamayapti Assalomu alaykum. Reactda APIga murojaat qilib olib kelingan ma’lumotlarni jadvalda ko’rsatishda mana bu xatoni ko’rsatyapti... 25 Savolni yuborishdan oldin tekshirib oling Savolni yozgandan so’ng “yuborish” tugmasini bosishga shoshilmang. Biron muhim nuqtani yoddan chiqargan yoki o’zingizni noqulay holatga qo’yadigan imlo xato qilgan bo’lishingiz mumkin. Xabaringizni qayta o’qib chiqing. 26 Avval maqsadni keyin muammoni ayting Tasavvur qiling: sahifada bor mahsulotlarni filtrlamoqchisiz. Filtr qiymatlarini o’zgartirganingizda natijalar sahifalanishi (pagination) yangilanmayapti. Yozgan kodingizdagi sahifalashga oid funksiya argumentida xato chiqdi. Shu masalani guruhda “funksiya argumentidan foydalanganda X xato chiqyapti, nima qilsam bo’ladi” ko’rinishida so’rashingiz mumkin. 27 Bu savolga javoban sizga “aynan qaysi funksiyada”, “qanday ishlashi kerak edi”, “kutilgan natijadan qanday farq qilyapti” ko’rinishida savollar kelishi mumkin. Sababi - guruhdagilar sizdagi vaziyat haqidagi to’liq ma’lumotga ega emaslar. Siz koddan nima natijani kutayotganingizni ochiqlasangiz, muammoga yechimni tezroq topa olishingiz mumkin bo’ladi. Guruhdagilar ham bir savolning o’zida holat haqida to’liq ma’lumot olib sizdagi mavjud kodni to’g’rilashni yoki undanda oson, puxtaroq kod yozish usulini taklif qilishlari mumkin bo’ladi. 28 Hashtag qo’ying Muhokama guruhlarida odatda odam ko’p bo’ladi. Hammaning o’zi qiziqqan mavzusi bor, o’ziga ma’qul masalada yozadi. Yuzdan ortiq odam bor guruhda esa xabar ko’pligidan yozgan savolingiz xabarlar orasida ko’rinmay o’tib ketishi mumkin. Xabaringizni guruhda ko’p ishlatiladigan heshteg (#) bilan to’ldirishingiz esa e’tiborni tortishga yordam bera oladi. Masalan, guruh a’zolarida bo’sh vaqt bo’lsa, “biron savol bo’lsa, javob berib ketay” deb kirganida #savol bilan belgilangan xabarlarga birinchi o’rinda e’tibor qaratishi mumkin. Assalomu alaykum. JavaScriptda funksiya bilan ishlayotganimda muammo chiqyapti. Funksiyaga berilgan ikkinchi argument qiymat olmayapti. Assalomu alaykum. JavaScriptda funksiya bilan ishlayotganimda muammo chiqyapti. Funksiyaga berilgan ikkinchi argument qiymat olmayapti. #savol 29 Guruhlarda #savol heshtegidan tashqari boshqa bir nechta ko’p uchraydigan heshteglar bo’lishi mumkin. Texnik masalalar uchun #texnik, takliflar uchun #taklif, biron shikoyat bo’lsa, #shikoyat ko’rinishidagi heshteglardan foydalansangiz bo’ladi. Mohirdev hamjamiyati va yopiq muhokama guruhlarida ham heshteglardan to’g’ri foydalanishingiz biron muammoga tezroq e’tibor qaratish yoki savolingizga tezroq javob olishda yordam beradi. 30 Kontekst haqida yetarlicha ma’lumot bering Savolni to’liq so’rash uchun, albatta, kontekstga e’tibor berish kerak. Sizdagi savol aynan qaysi manba, nechanchi bo’lim, qaysi video bilan bog’liqligini savolda ko’rsatib o’tib ketishingiz javob beruvchi savolni to’liqroq tushunishiga sabab bo’ladi. Qanchalik kengroq yoritib bersangiz, natija ijobiy bo’lishi ehtimoli oshadi. YouTubedan ko’rib dastur tuzayotganingizda xato chiqdimi? Videoning xatoga oid qismi vaqtini belgilab linkini ulashing. Maqolada taklif qilingan kutubxona ishlamadimi? Maqolaga havolani ham savolga qo’shib yuboring. 31 Mohirdevda o’qiyotgan o’quvchilardan savol yoki texnik muammo chiqqanida darsning saytdagi tartib raqamini yozib xabar yuborishlari kifoya. Python videosini ko’rdim, kodim o’xshamadi Assalomu alaykum. 3-bo’limdagi 6-video “Python funksiyalari” videosini ko’rdim, lekin yozgan kodlarim ishlamadi #savol 32 Mas’ul odamni tag qiling Tag qilish yoki belgilashni bu xabar guruhda mavjud aynan ma’lum bir insonga murojaat qilish, deb tushuniladi. Xabar yakunida guruhda eng faol yoki ko’p yordam berib boradigan odamni belgilab xabar yozsangiz, xabar belgilangan odam uchun alohida ajratib ko’rinadi. Muhim: Ochiq ommaviy guruhlarda biron kimni belgilab savol so’rasangiz, bu ular javob berishga majbur ekanligini bildirmaydi. Agar javob kelmasa, qayta-qayta belgilamaslikni tavsiya qilamiz. Mohirdevdagi yopiq guruhlarda mentor yoki o’quv bo’limiga mas’ullarni belgilab yozsangiz, tezroq yordam qila olamiz. Assalomu alaykum. CSS kodlarimdagi positionga oid qismi ishlamayapti, sababini topolmayapman Assalomu alaykum. CSS kodlarimdagi positionga oid qismi ishlamayapti, sababini topolmayapman @mentor #savol 33 Muammoga oid (!) kodni skrinshot qilib yuboring Dasturlashda kodga oid masala haqida savol so’raganda savolga qo’shimcha kod holatini ham biriktirigan ma’qul. Lekin… Rasmdagi kabi kod suratlarini ko’rganmisiz? Duch kelgan masalangizga oid kodni guruhga yuborayotganda telefon kamerasida olingan, ekranda telefon va o’zingizning aksingiz ko’rinib turgan rasmni yubormang. Hech qachon. Buning uchun maxsus skrinshot oluvchi dasturlar bor. Masalan, Kodni o'ziga xos stildagisini rasm sifatida olish uchun xizmati ham bor. Lightshot. Carbon 34 Endi sarlavhadagi “muammoga oid” iborasiga e’tibor qaratsak. Koddagi xatoni topish uchun undagi muammoga oid qismnigina skrinshot qilib yuborish kerak. Saytning mahsulotni savatga qo’shish funksiyasida muammo chiqqan bo’lsa, faqat shunga oid kodni to’g’ri topib o’shani skrinshot qiling. Mahsulot sahifasining to’liq kodi kerak emas. Muammo aynan qaysi fayldagi qaysi kod sabab kelib chiqyapti? Muammo sabab qaysi funksional noto’g’ri ishlayapti? Shularni aniqlay olishingiz - yechimni topish tomon qo’yilgan katta qadam. Muammo sababi, unga aloqador aniq bir nuqtani topa olyapsizmi, demak dasturchiga kerak bo’lgan bir yaxshi qobiliyatingizni rivojlantirolyapsiz. 35 Kodni to’g’ri formatda yuboring Savol so’rashda to’g’ri olingan skrinshot qaysidir darajada holatni tushunishga yordam beradi: syntax highlighting, tabulyatsiya mavjud, kod o’qishga oson. Lekin afsuski, skrinshotdagi kodni ko’chirib olib bo’lmaydi. Kodni ishlatib ko’rish uchun qaytadan yozib chiqish kerak. Kodni Telegram guruh yoki boshqa biron joyga yuborsangiz, uni “monospace” yoki “preformatted text” ko’rinishiga keltirib oling. Kodni o’qish va ko’chirish oson bo’ladi. Demak, muammoning yechimi uchun kodni yuborish kerak bo’lsa, mana bu kombo kerak bo’ladi yoki da olingan skrinsho “Preformatted” ko’rinishga keltirilgan kod Lightshot Carbon Lekin bundan ham yaxshiroq kombo bor. U haqida keyingi bo’limda ma’lumot berganmiz. 36 “Sandbox”lardan foydalaning Kodni skrinshotda yuborganingiz yaxshi. Undagi bir kamchilik - skrinshotdagi kodni tahrirlash imkoni yo’q. Kodni “preformatted” holatida yuborsangiz ham uni fayl ochib ko’chirib o’tkazish, zarurat bo’lganda tahrirlay olish va loyihani ishga tushirish kerak. Bu yana qo’shimcha ish. Boshqalar sizdagi vaziyatni ham to’liq tushunib, ham o’zlari aniq bir taklif bera olishlari uchun onlayn interfaol kod muharrirlaridan foydalanganingiz yaxshi. Ularni ingliz tilida “sandbox”, ya’ni qum o’yingohi deyishadi. 37 Nega aynan “sandbox”? Qum o’yingohida xohlagan narsangizni yasab ko’rishingiz mumkin. U joyda yasagan narsalaringizni o’zgartirsangiz, buzib tashlasangiz ham buning atrof-muhitga ta’siri bo’lmaydi. Huddi shu usulda kod yozish uchun “sandbox”larda ham ixtiyoriy bir loyihani tuzib uni boshqalar bilan ulashish mumkin. Muammo sababini topish uchun xohlagan odam loyihani o’ziga nusxalab kodni erkin o’zgartira oladi, ishga tushirishda qiynalmaydi. Interfaol holatda ulashilgan loyihadagi muammo sababini topish osonlashadi. Turli dasturlash muhitlari uchun oʻziga mos "sandbox"lar mavjud (pen.new manzili bilan yangi pen ochish mumkin Codepen Codesandbo Repl.i JSfiddle Eslatma: Loyihangizdagi hamma bor kodni emas, muammoga aloqador bo’lgan joylarnigina “sandbox”ga joylang. Imkoni bo’lsa, muammoli qismining izolyatsiya qilingan variantini. Muammo JavaScriptdami? CSSdagi stillar kerak bo’lmasligi mumkin. 38 Yordam emas maslahat so’rang Muammo yechimini topish siz uchun muhim, boshqalarga emas. Shuning uchun biron xatoning sababini topishdagi yordamdan so’ng u kodni siz uchun yozib berishlarini, kompyuteringizga onlayn bog’lanib to’g’rilab berishlarini kutmang. Bu kabi holat juda noyob va shu ko’rinishda yordam bergan odam o’z himmati sabab shunday qilgan bo’ladi. Unga odatlanib qolmang. Kodni o’zingiz to’g’rilashingiz mavzularni yaxshiroq eslab qolishingizga yordam beradi. 39 Toksik bo’lmang “Toxic” ingliz tilidan zaharli yoki zararli, yoqimsiz ma’nosida tarjima qilinadi. Yuzma-yuz muloqotda odam so’zlarni tanlab-tanlab, suhbatdoshining hurmatini qilib muomalada bo’ladi. Onlayn muloqotda esa suhbatdosh uzoqda bo’lgani uchun ba’zilar muomalada chegaradan chiqadi, boshqalarga hurmatsizlik qiladi. Masalan, dasturlashga yangi bo’lgan biron odam guruhda xato gapirib qo’ysa, darhol uni yerga uradi: “o’zi o’qiganmisiz”, “adashib qolmaganmisiz”, “kalla qo’ydizu” deb piching qilishi, sarkazm yoki mazax ko’rinishidagi rasm, GIF bilan muomala qiladi. 40 Siz unday qilmang. Toksik bo’lmang. Sohaga yangi bo’lganlar tajribasi borlar biladigan ko’p narsadan xabardor bo’lmaydilar. Ular muloqotda, savol so’rashda xato qiladigan bo’lishsa, yaxshi muomala bilan tushuntiring. Izlanayotgan masalalarini hal qilish uchun yo’nalish bering, yordam qiling. Agar sizga toksik muomalada bo’lishsa, eng yaxshi usuli e’tibor bermang. Toksik odamlar sizning asabingizni o’ynab “maza qilishadi”. Sizning esa kayfiyatingiz buzilgani qoladi. 41 Guruhdoshlarga yordam bering Guruhda biron kim savol bersa va unga javobni bilsangiz, oq otdagi qahramon kelib javob yozishini kutmang. O’zingiz ham yordam bering. Bu fikringizni yozma ko’rinishda to’g’ri ifodalash bo’yicha tajribangizni oshiradi. Shu bilan birga sohangizdagi hamjamiyat (community) ichida hurmatga erishasiz, networkingni kuchaytirasiz. 42 Sabrli bo’ling Yuqoridagi barcha talablarga mos ravishda savol berganingizdan so’ng javobni sabr bilan kutish kerak. Qayta- qayta bir xil savol yuborish yoki yuborilgan savolga javob tarzida “?” yuborishdan tiyiling. Har kim o’z vaqtidan kelib chiqib javob yozishini inobatga olsak, bu holatda kutish kerak bo’ladi. Mohirdevdagi kurslarimiz muhokama guruhida ish kunlarida 24 soat ichida javob berishga harakat qilamiz. 43 Javob topilgani haqida xabarlang Guruhda savol berganlar odatda boshqa guruhlarda ham shu savolni yuborgan yoki parallel o’zi mustaqil izlanayotgan bo’ladi. Savolga javob yozilmagani uchun u savolni hali ham ochiq deb bilib unga javob yozishlari ham mumkin. Javob yozilganda esa savol egasi “rahmat, javobini topgandim” deydi. Javobni yozgan odam vaqti va mehnatini qaysidir darajada bekor ketkazgandek holatga tushadi. Bunday vaziyatning oldini olish uchun savol bergan odam javobini topishi bilan o’z savoliga javoban (reply) muammo yechimini topganini xabarlashi kerak. 44 “Bo’ldi, javob topildi” deyishning o’zi yetarli emas. Savol egasi topilgan yechimni ham guruhda yozib qoldirgani ma’qul. Keyinchalik biron kimda shunga o’xshash savol chiqqanda shu xabar yordamida muammosini yecha oladi. 45 Rubber duck debugging Qo’llanma avvalida aytilgan “to'g'ri savol berish javobni topishning yarmiga teng” degan gapga qaytamiz. Hozirgacha ko’rgan bo’limlaringizda savolni to’g’ri tayyorlab javob beruvchi uchun tushunarli bo’lishiga oid tavsiyalar berildi. Tavsiyalarga amal qilgan holda savolingizga tezroq javob olishingiz mumkin. Shu bilan birga siz boshqalarning javoblarini kutmasdan o’zingiz ham muammoni hal qila olishingiz mumkin. Buning uchun “rubber duck debugging”, ya’ni rezina o’rdakcha yordamida xatoni topish usulidan foydalana olasiz. 46 Rubber duck debugging nima? Bu odatda koddagi sintaktik emas mantiqiy xatoni topishda qo’l keladigan usul. Bu usulda o’zingizdagi vaziyatni jonli odamga emas, balki rezina o’rdakchaga tushuntirasiz. Har bir qator kodni o’qib “bu kod falon ishni bajaradi, natijasi mana bunday bo’ladi” deb o’rdakka gapirib berasiz. Har bir qatordagi koddan nima kutganingiz va natija kutilganidan qanday farq qilayotganini aytasiz. O’qilishidan g’alati holat, to’g’rimi? Lekin bu ishlaydigan usul. Sababi esa oddiy. Kod yozganimizda u qanday ishlashi kerakligini miyada o’zimizning xulosamiz bo’ladi. Lekin u xato bo’lishi mumkin. Masalan, loyihamizdagi biron kod haqida “bu kod kino haqidagi fikrlarni olib keladi va davomidan shu fikrlarni tartiblab ko’rsatiladi” degan tasavvurimiz bo’ladi. Aslida esa biz kodni noto’g’ri yozgan bo’lib chiqishimiz mumkin. Har bir qatorni shoshilmasdan, boshqa odamga (o’rdakka) aytib berish davomida e’tibordan qochirgan kodimizdagi xatolikni topa olamiz. Batafsil ma’lumot uchun videosini tavsiya qilamiz. 3 daqiqada qisqa-lo’nda tushuntirilgan. “The Rubber Duck story” 47 Hujjatlashtiring Uchratgan muammongizga yechim topish jarayonida har bir qadamni hujjatlashtirish tavsiya qilinadi. Yozgan dasturingizdan kutilgan natija qanday edi? Kod qanday ishlashi kerak edi Qanday natija oldingiz? Kutilgan natijadan qanday farq qilyapti Muammoni hal qilish uchun sinab ko’rgan har bir usulingiz haqida batafsil ma’lumot Yechim bo’lishi mumkin bo’lgan kodni qaysi manbadan oldingiz Sinab ko’rgan usulingiz qanday natija berdi? 48 4. Qaysi usul muammoga yechim bo’ldi? Boshqa usullardan nimasi bilan farq qildi? Bu ish birmuncha vaqtingizni oladi, to’g’ri. Lekin uzoq vaqtda oladigan foydangiz ko’proq tosh bosishi mumkin fikrlaringizni tushunarli ko’rinishdagi matnga o’tkazdingi shunday yoki shunga o’xshash muammoga uchraganda qaytadan internetdan qidirmaysi ishga kirishdagi suhbatda texnik tomondan muammoli bo’lgan vaziyat so’ralganda sizda tayyor javob bo’ladi. Bu izlanishingizni o’zingizning Telegram kanalingiz va/yoki sohangizga oid muhokama guruhida yuborishingiz ham yanada foydali bo’ladi. Masalaning boshqa, yanada samaraliroq yechimini topishingiz mumkin. Hamjamiyat uchun foydali ma’lumot qoldirayotgan ham bo’lasiz. 49 So’ngso’z Bu qo’llanmada yillar davomida yig’ilgan tajribalar asosidagi tavsiyalar berildi. Umid qilamizki, tavsiyalarga amal qilish bilan dasturlashni o’rganish, dasturchi bo’lib ishlashdagi samaradorligingizni sezilarli darajada oshira olasiz. Aytilganidek bu yerdagi fikrlar tavsiya, buzib bo’lmas qonun yoki qoidalar emas. Qaysidir vaziyatlarda tavsiyalarga to’liq amal qilish shart bo’lmaydi. Masalan, bir loyihada ishlayotgan yoki birga o’rganayotgan yaqinlaringiz guruhida. U guruhda biz tavsiya qilgan ba’zi masalalarni qoldirib tursa bo’ladi. Tavsiya qilingan usullarning qaysi birini va qachon tashlab o’tish mumkinligini esa vaqt o’tishi, tajriba bilan o’rganasiz. Bu qo’llanmada yillar davomida yig’ilgan tajribalar asosidagi tavsiyalar berildi. Umid qilamizki, tavsiyalarga amal qilish bilan dasturlashni o’rganish, dasturchi bo’lib ishlashdagi samaradorligingizni sezilarli darajada oshira olasiz. Aytilganidek bu yerdagi fikrlar tavsiya, buzib bo’lmas qonun yoki qoidalar emas. Qaysidir vaziyatlarda tavsiyalarga to’liq amal qilish shart bo’lmaydi. Masalan, bir loyihada ishlayotgan yoki birga o’rganayotgan yaqinlaringiz guruhida. U guruhda biz tavsiya qilgan ba’zi masalalarni qoldirib tursa bo’ladi. Tavsiya qilingan usullarning qaysi birini va qachon tashlab o’tish mumkinligini esa vaqt o’tishi, tajriba bilan o’rganasiz. Dasturlash olamidagi sarguzashingizda omad va zafarlar tilaymiz. Qo’llanmadagi fikrlar xayrli va barakali ishlaringizda qo’l keladi, deb umid qilamiz. Bu qo’llanma haqidagi fikr, tavsiya va takliflaringizni intiqlik bilan kutamiz. mana bu so’rovnomada Hurmat bilan Mohirdev 50 Copyright 2023 Dasturlash bo’yicha savol-javob kodeksi v1.0 Yüklə 11,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|