Davlat maqsadli fondlari moliyaviy resurslaridan samarali foydalanish yo’llari

---

Davlat maqsadli fondlari moliyaviy resurslaridan samarali 
foydalanish yo’llari 
 
Bobur Ruxiddin o’g’li Amirqulov 
Barno Ismailovna Nurmuxamedova 
Toshkent moliya instituti 
 
Annotatsiya: 
Maqolada davlat maqsadli fondlarining iqtisodiy taraqqiyot va 
ijtimoiy sohalarni rivojlantirishdagi ahamiyati o‘rganilgan, konsolidatsiyalashgan 
byudjet tarkibida tutgan o‘rni va уларнинг barqarorlik ko‘rsatkichlari tahlil qilingan, 
davlat maqsadli fondlari moliyaviy resurslaridan samarali foydalanishga qaratilgan 
tavsiyalar ishlab chiqilgan. 
Kalit so‘zlar:
davlat maqsadli jamg‘armalari, tiklanish va taraqqiyot 
jamg‘armasi, konsolidatsiyalashgan byudjet, iqtisodiy fondlar, ijtimoiy fondlar, 
fondlarning moliyaviy barqarorligi, davlat maqsadli jamg‘armalari taqchilligi 
 
Ways for effective use of financial resources of state trust 
funds 
 
Babur Ruhiddin oglu Amirkulov 
Barno Ismailovna Nurmukhamedova 
Tashkent Financial Institute 
 
Abstract: 
The article discusses the importance of state trust funds in the 
development of the economy and the social sphere, analyzes their place and importance 
in the consolidated budget and indicators of their sustainability, develops 
recommendations aimed at the effective use of financial resources of state trust funds. 
Keywords: 
state trust funds, Fund for Reconstruction and Development, 
consolidated budget, funds for economic purposes, social funds, financial stability of 
funds, deficit of state trust funds 
 
Kirish 
Davlatning iqtisodiyotda kechayotgan jarayonlarga ta’sir etish qurollaridan biri 
davlat maqsadli fondlaridir. Davlat byudjetdan tashqari maqsadli fondlar orqali jamiyat 
talablariga mos ravishda pul mablag‘larini ijtimoiy va iqtisodiy sohalar o‘rtasida qayta 
taqsimlanish jarayonini tartibga solib turishi, iqtisodiyotning ustuvor tarmoqlarining 
rivojlanishini rag‘batlantirishi, ilmiy-texnika taraqqiyotining jadallashuvi, ijtimoiy 
barqarorlikka ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Bir so‘z bilan aytganda, davlat maqsadli 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.848
May 2023 / Volume 4 Issue 5
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
1454

---

jamg‘armalari iqtisodiyotni va ijtimoiy jarayonlarni davlat tomonidan boshqarish va 
tartibga solishda muhim vosita - dastak bo‘lib xizmat qiladi. 
O‘zbekiston Respublikasida “2022 - 2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi 
O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi hamda O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidentining Oliy Majlis va O‘zbekiston xalqiga Murojaatnomasida belgilangan 
vazifalarga muvofiq aholining hayot darajasini yanada yuksaltirish, ta’lim sifatini 
ilg‘or xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish, barqaror iqtisodiy o‘sishga erishish 
hamda kambag‘allikni qisqartirish borasidagi islohotlarimizni yangi bosqichga olib 
chiqishda”
1
davlat moliyasi va uning muhim tarkibiy qismi bo‘lgan davlat maqsadli 
fondlari ham davlat byudjeti bilan birgalikda alohida o‘rin egallaydi. Davlat maqsadli 
fondlari davlatning alohid ijtimoiy, iqtisodiy, ekologik va boshqa funksiyalarini 
amalga oshirishning moddiy-moliyaviy asosini tashkil etadi va mamlakat byudjet 
tizimi bilan byudjet-moliya qonunchiligi bilan tartibga solinadigan muayyan 
munosabatlarga kirishadi.
Tadqiqot usullari 
Mazkur tadqiqot ishida ilmiy bilish va tadqiqot olib borish metodologiyasining 
bir nechta usullaridan foydalanildi: davlat maqsadli fondlarining mohiyati, zarurligi va 
ahamiyati - ilmiy adabiyotlarni o‘rganish usulidan, ularning tarkibi va tuzilishi - ilmiy 
bilishning analiz va sintez usulidan, davlat maqsadli fondlarining zarurligi va 
ahamiyati - konkretlashtirish usulidan, davlat maqsadli fondlari byudjet 
ko‘rsatkichlarining o‘zgarish dinamikasi - solishtirish usulidan, fiskal risklar tahlili 
natijalari - umumlashtirish usulidan foydalanilgan holda amalga oshirildi. 
Tahlil va natijalar 
Bugungi kunda Konsolidatsiyalashgan byudjet tarkibidagi davlat maqsadli 
jamg‘armalarining soni mamlakatda amalga oshirilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy 
islohotlarning aniq vaqtdagi ustuvorliklaridan kelib chiqib o‘zgarib bormoqda. 
Xususan, ularning soni 2018-yilgacha bo‘lgan davrda 6 tani tashkil qilgan bo‘lsa, 
2020-2021-yillarda 18 ta, 2022-yilda 23 ta, 2023-yilga kelib esa 24 tani tashkil qildi. 
2007-yildan boshlab davlat byudjeti parametrlarida, keyinchalik esa 
Konsolidatsiyalashgan byudjet tarkibida alohida satr bilan Tiklanish va taraqqiyot 
jamg‘armasining daromadlari va xarajatlari ko‘zda tutila boshlandi. Mazkur 
jamg‘arma eng avvalo, “ustuvor investitsiya loyihalarini hamda iqtisodiyotning 
bazaviy tarmoqlarini modernizatsiya qilish va texnik jihatdan qayta jihozlashga, 
mamlakatni 
muttasil, 
barqaror 
va 
mutanosib 
ravishda 
ijtimoiy-iqtisodiy 
rivojlantirishga erishilishiga, shuningdek samarali tarkibiy va investitsiya siyosati 
1
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 28-fevraldagi “2022 — 2026-yillarga m o‘ljallangan Yangi 
O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasini “Insonga e’tibor va sifatli ta’lim yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturi 
to‘g‘risida”gi PF-27-son Farmoni 
"Science and Education" Scientific Journal / Impact Factor 3.848
May 2023 / Volume 4 Issue 5
www.openscience.uz / ISSN 2181-0842
1455

---

amalga oshirilishiga doir loyihalarni moliyalashtirish”
2
uchun zarur bo‘lgan 
mablag‘larni jamlash maqsadida tuzilgan. 
 
1-rasm. Konsolidatsiyalashgan byudjet tarkibida davlat maqsadli jamg‘armalari 
sonining o‘zgarishi
3
1-jadval 
Konsolidatsiyalashgan byudjetning ijrosi tahlili
4
trln.so‘m 
№ 
Ko‘rsatkichlar 
2020-yil 
2021-yil 
2022-yil 
2023-yil 
(prognoz) 
Konsolidatsiyalashgan byudjet 
daromadlari 
160,4 
204,5 
268,4 
310,7 
Davlat byudjeti va maqsadli 
jamg‘armalari o‘rtasidagi transfertlar 
- 
12,7 
25,9 
29,9 
Konsolidatsiyalashgan byudjet 
xarajatlari 
177,6 
245,2 
302,9 
343,2 
Tashqi qarz hisobidan davlat 
dasturlariga xarajatlar 
8,9 
7,6 
6,9 
7,8 
Konsolidatsiyalashgan byudjet saldosi 
(taqchilligi/profitsiti) 
-26,1 
-40,8 
-34,5 
-32,5 
Davlat qarzlarini so‘ndirish 
- 
7,8 
10,2 
19,2 
2020-yilgi konsolidatsiyalashgan byudjet taqchilligi (tashqi qarz hisobidan davlat 
dasturlariga xarajatlar bilan birga) 26,1 trln.so‘mni tashkil qilgan (1-jadval).
2021-yilda byudjet taqchilligi 40,8 trln.so‘m