Davlatiy moliya

22-rasm. Iqtisodiy foydani hisoblash 
Balanslashgan qisoblash varaqi
- 
Kompaniya ijrosining ananaviy o`lchovi 
odatda tarixiy va moliyaviy o`lchovdir. Iqtisodiy qo`shilgan qiymat va bozor 
orqali qo`shilgan qiymatning samaraliligi sabab ko`plab kompaniyalar shu 
metodikadan 
foydalanishga 
o`tishdi. 
Balanslashgan 
hisobot 
varaqasi 
kopmaniyaning turli xil strategik planlari hiobga oluvchi hisobot turidir. Shuning 
uchun u ishlatiladi: 

Kopmaniyaning strategik planini amalga oshirishda 

Shu ijroga oid boshqa baholash vositalaidan foydalanishadi 

Strategik maqsad tomon rivojlanishga yordam beruvchi fikrlar beradi 
Robert Kaplan va David Norton kompaniyaning iste`molchilar talabiga, 
moliyaviy ehtiyojlarga, ichki menejment ehtiyojlariga mos keluvchi 
balanslashgan qisoblash varaqasini ishlab chiqishdi. Ular bir turdagi metrika 
kompaniyaning barcha ehtiyojlariga mos kelmasligi haqida o`ylashdi, va bir emas 
ko`plab metrika va metodikalardan kompaniyaning strategik maqsadiga 
erishishda foyldalanishdi. 
23-rasm. Balanslashgan hisobot jarayoni 
Birinchi 
bosqich
• Kopmaniyaning barcha soliqlardan keyingi operatsion foydasini hisoblash 
Ikkinchi 
bosqich
• Kompaniyaning kapital qiymatini baholash
Uchinchi 
bosqich
• Soliq va kapital qiymatlarni chiqarib yuborgan holda foyda qiymatini chiqarish
Birinchi 
bosqich: 
Kompaniyanin
g strategiya va 
maqsadini 
tushunish
Ikkinchi bosqich: 
Kommunikatsiya qilish 
va turli biznes 
bo`limlarning kompaniya 
strategiyasiga bog`lash
Uchinchi bosqich: 
Rejalshtirish, 
budjetlashtirish, va 
maqsad qo`yish
To`rtinchi 
bosqich: 
Bo`limlardagi 
ijroni bahlosh 
uchun fikrlar

---

470 
Balanslashgan hisoblash varaqasi kompaniyaning o`z obyektiviga 
erishishidagi real vaziyatni baholash.Yuqoridagi jadvalda kompaniyaning bu 
protsessini diagrammasini keltirdik. Bu varaqaning rivojlantiruvchilari turli 
biznes birliklarini baholashdagi o`lchov va sa`y harkatlar ijroning turli xil 
bosqichlarini ko`rsatishi lozim. Biz bu vaziyatni quyidagi diagrammada 
ko`rsatamiz. 
Bu bosqichlaring har birida har xil yondoshishlar kelib chiqishi mumkin. Bu 
yondoshishlar kompaniyaning yoki bo`limning maqsadlari bilan bir xil bo`lishi 
lozim. 
Strategiya va qiymat yaratish
- 
Kompaniyaning bosh moliyaviy hodimi 
strategiyalarni qiymat yaratish bilan shug`ullanadi. Ko`plab so`rovlar shuni 
ko`rsatdiki MBH (Bosh Moliyaviy Hodimi)larning asosiy e`tibori ijroning eski 
holatini yangisi tomon o`zgartirshdadir.
Masalan, 2006-yilning martida Tadqiqot Servislari MBHsi tomonidan 
tayyorlangan reportda BMHlar nafaqat kompaniyaning strategiyasi rivoji uchun 
mas`ul, balki, ko`p vaziyatlarda BMHlar strategiyalrning ijrosi va kompaniyani 
strategic maqsadi tomon harakatlanishi uchun ham xizmat qiladi. Endilikda 
BMHlarning roli ananaviy funksiyalardan masalan boshqarish, moliyaviy 
reportlar, qo`llab quvvatlashdan tashqari kommpaniya strategiyasini moliyaviy 
qarorlar qabul qilishi uchun ham mas`uldirlar. 
Ko`plab so`rovlar kompaniya BMHsi uchun turli mas`uliyatlarni keltirishi 
qiziq holat. BMHlarning ko`pi strategiyani eng muhim deb hisonlaydi, ammo 
kompaniyadagi 
boshqa 
funksiyalar 
ularning 
mas`uliyat 
doiralaridan 
tashqaridadir.