«dehqonchilik va meliorasiya asoslari»

Gidromodul hududlar shkalasi (S.N.Rijov va N.F.Bespalov malumotlari bo’yicha)

Gidro- modul №	Tuproqning aerasiya qismidagi mexanik tarkibi, tuzilishi	Sizot suvlar chuqurligi
I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. IX.	Avtomorf tuproqlar Qum-shag’al yotqiziqlardagi qalin qumli hamda kichik qalinlikdagi qumoq va soz tuproqlar Qum-shag’al yotqiziqlardagi o’rtacha qalin qumoq va soz qalin qumoq tuproqlar Qalin qumoq va soz tuproqlar Yarimgidromorf tuproqlar Qumli va qumoq tuproqlar O’rtacha va yengil qumoq, tuzilishi bo’yicha bir hil yoki pastga tomon yengillashadigan og’ir qumoq tuproqlar Og’ir qumoq va soz tuproqli bir xil, tuzilishi bo’yicha zich yoki mexanik tarkibi bo’yicha turli bo’lgan tuproqlar Gidromorf tuproqlar Qumli va qumoq tuproqlar O’rtacha va yengil qumoq, tuzilishi bo’yicha bir hil yoki pastga tomon yengillashadigan og’ir qumoq tuproqlar Og’ir qumoq va soz tuproqli, tuzilishi bo’yicha bir xil zich yoki zichlashgan, mexanik tarkibi turlicha bo’lgan tuproqlar	>3m -/- -/- -/- 2-3 -/- -/- -/- 1-2 -/- -/- -/-

XULOSA

O’zbekistonning sug’oriladigan mintaqalarda yerlar asosan sho’rlanish va botqoqlanish tufayli noqulay holatga keladi. Tuzning kelib chiqishi asosiy manbalari quyidagilar hisoblanadi: tog’ jinslari va minerallarning yemirilishi, vulqon otilishi, yer yuzasiga yaqin joylashgan gumbaz, tosh tuzlar (tosh konlari), yerning tub qatlamlaridan chiqayotgan sho’r buloqlar, biokimyoviy omillar tasirida tuzning paydo bo’lishi kabilardir. Sizot suvlar minerallashgan mintaqalarda, ular sathining ko’tarilib ketishi natijasida ham tuproqlar sho’rlanadi. O’zbekiston sharoitida eng kuchli xavf solib turgan holat - bu minerallashgan sizot suvlari sathining yuqoriga ko’tarilishidir. Sug’orish natijasidagi sho’rlanish, avvalgi tuproq suv rejimining buzilishi oqibatida sodir bo’ladi. Bunda yer tuproq-gruntning juda chuqur qatlamlaridagi tuz zahiralarini sizot suvlarida erishi hisobiga sho’rlanadi. Respublikamizda sug’oriladigan yerlarning 50% turli darajada sho’rlangan bo’lib, ularning sho’rlanish darajalarini aniqlashning amaliy ahamiyati shundaki, ular sho’r yuvish meyorini belgilashda , ekinlarni tarkibi va ularni joylashtirishda, kollektor-zovur tarmoqlarini ish faoliyatini baholashda muhim ahamiyatga egadir.