Dekart koordinatalar sistemasida tekislik Raja: Dekart koordinatalar tizimi

Giperbola xossalari :
1. Giperbolaning ixtiyoriy nuqtasidan uning fokuslarigacha bo’lgan masofalar ayirmasining moduli o’zgarmas va ga tengdir.
2. Giperbolaning ixtiyoriy nuqtasidan uning fokuslarigacha bo’lgan masofalarning mos direktrisalargacha bo’lgan masofalarga nisbati o’zgarmas va soniga tengdir.
Bu xossa bevosita tenglikni tekshirish yordamida
isbotlanadi. Giperbolaning nuqtasidan fokuslargacha bo’lgan masofalar uchun
,
tengliklar o’rinlidir.Bu erda ildiz chiqarish amalini bajarsak
agar bo’lsa ,
agar bo’lsa ,
tengliklarni hosil qilamiz.Natijada agar bo’lsa
, agar bo’lsa tenglik o’rinli bo’ladi.Demak ixtiyoriy uchun

tenglik o’rinli bo’ladi.

3.Tekislikda ikkita nukta berilgan bo’lsa, bu nuqtalargacha bo’lgan
masofalari ayirmasining moduli o’zgarmas songa teng bo’ladigan
nuqtalarning geometrik o’rni giperbola bo’ladi.
Tekislikda nuqtalar berilgan. Biz tekislikning nuqtasidan bu nuqtalargacha bo’lgan masofalarni mos ravishda ko’rinishda belgilab

tenglikni qanoatlantiruvchi nuqtalar to’plami giperbola ekanligini isbotlaymiz. Berilgan nuqtalar orasidagi masofani bilan belgilaymiz va tekislikda dekart koordinatalar sistemasini quyidagicha kiritamiz. Berilgan nuqtalardan o’tuvchi to’g’ri chiziqni abssissa o’qi sifatida olamiz, unda musbat yo’nalish nuqtadan nuqtaga qarab yo’nalgan. Koordinata boshini nuqtalarning o’rtasiga joylashtirib,ordinata o’qi sifatida abssissa o’qiga perpendikulyar ixtiyoriy o’qni olamiz. Masofalar uchun

,
ifodalarni yuqoridagi tenglikga qo’yib

tenglikni hosil qilamiz. Bu tenglikni kvadratga oshirib va zaruriy algebraic almashtirishlarni bajarib

munosabatni olamiz. Bu yerda belgilash kiritilgan.
4.Bizga to’g’ri chiziq va unga tegishli bo’lmagan nuqta berilgan bo’lsa, tekislikda berilgan nuqtagacha bo’lgan masofasining berilgan to’g’ri chiziqqacha bo’lgan masofasiga nisbati o’zgarmas birdan katta soniga teng bo’lgan nuqtalarning geometrik o’rni giperbola bo’ladi.
Bu xossani isbotlash o’quvchilar uchun topshiriq sifatida havola etamiz. Biz yuqorida bo’lganda ellips hosil bo’lishini ko’rsatgan edik. Bu yerda soni ellipsdagi kabi, giperbolaning katta va kichik yarim o’qlari
,
tengliklar bilan aniqlanadi. Bu yerda soni tenglik bilan aniqlanadi.
Parabola, ellips va giperbolaning ba’zi koordinatalar sistemasidagi tenglamalari

1. 
   
   Koordinata boshi chiziqning uchida bo’lgan hol:
   

1. 
   
   Ellips kanonik ko’rinishdagi
   

(1)
tenglama bilan berilgan bo’lsa,

(2)
almashtirish bajarsak, yangi koordinatalar boshi ellipsning chap uchida joylashadi va (1) tenglama
(3)
ko’rinishga keladi. Bu tenglamani
(4)
ko’rinishda yozib olamiz. Bu yerda , bo’lib, munosabat bajariladi. Agar giperbolaning
(5)
tenglamasida
(6)
almashtirish bajarsak tenglama

ko’rinishda bo’lib, koeeffisientlar uchun

munosabatlar o’rinli bo’ladi. Agar tenglamada bo’lsa parabola tenglamasini hosil qilamiz.
Demak giperbolalar, ellipslar va parabolalar tenglamalarini ko’rinishda yozish mumkin.
http://fayllar.org