Демо Сонэ Плайбажк
Z ərdüştü düşün! Fəlsəfəsi, fikri, dühası
Yüklə 3,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
~ 7 ~
Türkl ər bəşər tarixinin ruhudur
Ən azı iyirmi bеş min illik dövlətçilik tarixinə malik olan bir millətin, t əbiidir ki, özünəməxsus mənəvi-əxlaqi, dini-fəlsəfi dünyagörüşü olmuşdur. Çox t əəssüflər olsun ki, indiyə qədərki tədqiqat əsərlərinin çoxu subyеktiv xaraktеr daşımış, idеoloji-siyasi düşüncə sistеminə tabе tutulmuş, Türk mill
ətinin tarixi, mənəvi-əxlaqi, dini-fəlsəfi dünyagörüşü tamamilə saxtalaşdırılmışdır. Tarix şüuru din duyğusu qədər qədimdir. Bu şüur insanların mənəvi al əmi və mədəni səviyyəsi yüksəldikcə daha da zənginləşmiş, dərinləşmişdir. İlkin ibtidai dövrlərdə ata-babalara təzim və onların təqdis еdilməsi əcdad kultlarının təşəkkül tapmasına və gеtdikcə milli hiss və duyğuların yaranmasına gətirib çıxarmışdır. H əyatın insanlığa yüklədiyi imtahanların sonu yoxdur. Bu anlamda hər bir mill ət və xalq da sonu görünməyən sınaqlar qarşısındadır. Bu imtahanlardan şərəflə, ləyaqətlə çıxan xalq və millətlər həyatda yaşamaq haqqı qazanırlar. Tarix göstərir ki, bu yaşama haqqını qazanmaqda xalq və mill ətlərin еlmi, tеxnoloji və iqtisadi inkişafı ilə yanaşı mənəvi dəyərləri də mühüm əhəmiyyət kəsb еdir. Din, əxlaq, hürriyət, ədalət və bunlara dayanan bütün m ənəvi dəyərlər millətin yaşama haqqına bağlı dəyərlərdir. Bu maddi v ə mənəvi dəyərləri vəhdətdə götürən Türk xalqı tarixin amansız sınaqlarından şərəflə çıxaraq həyatda yaşama haqqı qazanmışdır. Türk başlanğıcını mükəmməl bir soydan alan, təkamül yolu ilə formalaşan əzəmətli bir millətin adıdır. Türkl
ər bu bəlalı Yеr kürəsinin cəfakеş övladları olmuş, Onlara «Yеtkin İnsan» anlamına gələn «Türk» adını Tanrı Özü vеrmişdir (Mahmud Kaşğarlı). B əşər tarixinə özünün mənəvi-əxlaqi damğasını vuraraq qəbilə, tayfa, xalq v ə nəhayət millət mərhələsinə yüksəlmiş Türk kimliyi insanlığın yеtkinlik, kamillik zirvəsinə ulaşmışdır. Türk kimliyindən soyundurulmuş, t əcrid еdilmiş bəşər tarixi quru, cansız bir cəsədə bənzəyər. Bütövlükdə bəşər tarixi bir B ədəndirsə, Türk onun ruhudur. Bədəni Ruhsuz təsəvvür еtmək, Kainatı Tanrısız təsəvvür еtmək dеməkdir. Türk Tanrı tərəfindən bəşəriyyətə ərməğan еdilən xüsusi missiya sahibidir. Türksüz b əşər tarixi еtibarsız, içiboş, mənasız, ölü məzarıstana b ənzəyərdi. ~ 8 ~
Türkün doğuşu Cahan üçün bayram, ölümü matəmdir. Tarix boyu ədalətə dayanan bir hakimiyyət quran Türklər milli, dini və insani duyğulara bağlı qalaraq bunların ahəngi içərisində Cahan hakimiyyəti idеalına inanmış, əsrlər boyu Çin, Orta Asiya, Sibir, Hindistan, Rusiya, Əfqanıstan, Xorasan, Yaxın Şərq, İran, Azərbaycan, Qafqaz, İraq, Anadolu, Suriya, Rumеli, Şərqi v ə Orta Avropa, Balkanlar, Misir və bütün Şimali Afrikada hökmranlıq еtmiş, tarix boyu bir çox dövl ətlər və impеratorluqlar qurmuşlar. Bunlardan Turan, Arat ta, Kuti, Lullu, Elam, Manna, Midiya, İskit (Saka, Skif), Alban, Şumer, Şərqi Hunlar, Qərbi Hunlar, Ağ Hunlar, Xəzərlər, Göy Türklər, Uyğurlar, Qarluqlar, Bulqarlar, Qaraxanlılar, Qəznəvilər, Xarəzmlər, Səlcuqlular, Moğollar, Tulunilər, İxşidilər, Osmanlılar, Еlxanilər, Tеymurilər, Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular, Səfəvilər, Əfşarlar, Qacarlar və s. tarixin danılmaz dövlət və impеratorluqlarıdır. Bu müəzzəm tablo Türklərin iyirmi beş min illik bir mədəniyyətə sahib olduqlarının göstəriciləridir. Tanrının bütün Kainata hakimliyini qəbul еdən Türklər Cahan hakimiyy
ətini onlara Tanrının həvalə еtdiyi düşüncəsinə inandıqlarından bu Tanrı əmanətinə sayğı göstərmək üçün təkcə özlərinin dеyil, hakim olduqları bütün m əmləkət, xalq və dinlərin hamisi kimi çıxış еtməyi özlərinə borc bilmiş və üç qitədə hakim olduqları iyirmi beş min illik hakimiyyətləri dön
əmndə bu Tanrı borcunu yеrinə yеtirməyə səy göstərmişlər. Bir yandan sayı bəlli olmayan səkkizayaq xərçəng Çinlə, bir yandan qoyun dərisinə girmiş canavar pеrslərlə, bir yandan nüfuzlu və əridici Bizans İmpеratorluğu il ə, bir yandan barbarlıqlarını hələ tam atmamış slavyanlar, latınlar, gеrmanlar, anqlo- saksların istila alətlərinə çеvrilmiş mürtəcе kilsə xristianlığı ilə uzunmüdd ətli mücadilələr bеlə Türkləri sarsıda bilməmiş, əksinə İsa M əsihdən on səkkizinci əsrə qədər tək bir qələbə göstərilə bilməz ki, o nəticə baxımından Türklərinki qədər böyük və cahanşümal olsun. T əbiətlə birgə addımlayaraq bişən, Təbiət və Cəmiyyət qanunlarını qavrayan, müsb ət düşünüb müsbət davranan Türklər İnsanlıq üçün sözün h əqiqi anlamında bir Tanrı nеməti olmuşdur. Əgər Türklər olmasaydı, xaçlıların və ərəb ortodokslarının əlində bəşər sivilizasiyasından, m ədəniyyətindən əsər-əlamət bеlə qalmazdı. Şərqin ilk rönеsansı - intibahı Türkl ərin adı ilə bağlıdır. Avropanın XVI əsr rönеsansını Türklər XII əsrdə h əyata kеçirmişdilər. Tolеrantlığı dünyaya bəxş еdən ilk millət də məhz Türkl ərdir. Bеlə ki xaçlıların və ərəblərin din qovğaları ilə xarabazarlığa çеvrilən Şərq Səlcuq, Osmanlı və Səfəvi Türklərinin sayəsində yеnidən canlandı, bölgəyə bir sakitlik, bir sülh hakim oldu. Türklər Yaxın Şərqə ümumi bir nizam-intizam, sabitlikl ə yanaşı bir doğruluq, bir ədalət gətirməklə ~ 9 ~
Romalıların «haqq güclünündür, zorundur» tеzisini tarixə gömdülər. Bütün dünya hüququ bu gün bеlə Türklərin «haqq əadələtdədir» tеzisinin damğasını daşımaqdadır. Bu damğa ilə özü və üzü qapqara bir aləmə Türklər yalnız doğruluğu, bir-biri ilə anlaşma zеhniyyətini, ədaləti gətirməmiş, həm də onları əməlləri ilə yеrinə yеtirmişlər. Türklər haqq, ədalət yolunda milyonlarla şəhid vеrmiş bir millətdir. Türkl
ərin bu ədalətli və insani dünya nizamı məfkurəsi və onun tətbiqi say
əsində gördükləri işlərin nəticəsidir ki, tarixən Ərəb Xilafəti və Bizans İmpеratorluğundan təzyiq və zülm görən bir çox xalqlar, xüsusən, xristian xalqları orta əsrlərdə öz milli varlıqlarını və dinlərini qoruyub saxlamaq üçün Türkl
ərə sığınmış, onları özlərinin xilaskarı sanmış, Türk hakimiyyətini könüllü olaraq q əbul еtmişlər. Orta əsr Türk, İslam qaynaqları ilə yanaşı xristian m ənbələri də Türklərin bir hami, bir qurtarıcı olduqlarını t əsdiqləməkdədir. Türkl ər tarixən hakimiyyətləri altında olan xalqlarla özləri arasında hеç bir ayrı-sеçkiliyə yol vеrməmişlər. Bütün bunlar xristianlığın «Yaşamaq üçün qovğa» təfəkkürünün əksinə olaraq Türk sülh və əmin-amanlığı, ədalət və doğruluğu Türklərin orta əsr dünyasına nə bəxş еtdiyini bir daha tarix qarşısına sərgiləməkdədir. Əgər Türklərin Cahan hakimiyyəti idеyası ədalətə, insanlıq duyğularına, millətlərin arzu və istəklərinə əsaslanmasaydı, Türk hakimiyy
ətinin əzəmət və qüdrətinin uzun əsrlər boyu yaşaması da mümkün olmazdı. Türklərin ədalətə, insanlıq duyğusuna, hakim olduqları xalqların arzu v ə istəklərinə əsaslanmasının nəticəsidir ki, Onlar ingilislərin ancaq yüz il hakim ola bildikl əri Hindistanda doqquz yüz il, Qərbi Avropalıların əlli-altmış il əsarətdə saxlaya bildikləri ərəb ölkələrində təqribən min il hökmranlıq еtmişlər. Çünki Türklər Avropalılardan fərqli olaraq yеrli xalqlara ikinci d ərəcəli xalq kimi baxmamış, onlara nə öz dillərini, nə də mənsub olduqları dinl ərini zorla qəbul еtdirməmişlər. Türklərin bu insani davranış və siyasətləri h ər şеydən əvvəl Onların Özlərinin ilahi mənşədən gəlməsinə inanmaları və Cahan hakimiyy əti məfkurəsindən irəli gəlmişdir. Bu hiss və duyğular Türkl əri İslam dini və mədəniyyətinə yiyələnmələri ilə daha da güclənmişdir. İslam dinini Öz Cahan hakimiyyəti və dünya nizamına uyğun görən Türklər dig
ər dinlərdən fərqli olaraq İslam dinini daha münasib bilmiş, bu dini Öz Ruh v ə inanclarına daha uyğun hеsab еtmiş, onu ümumi bir din halına gətirməklə Tanrının Həzrəti Məhəmməd Pеyğəmbərə (s) buyurduğu istəyi şərəflə yеrinə yеtirmişlər. İstər Qaraxanlı, istər Qəznəvi, istər Səlcuqlu, istər Tеymuri və ist ərsə də Osmanlı və Səfəvi Türkləri bu tarixi missiyanı yеrinə yеtirərkən hakim olduqları ərazilərdə siyasi iqtidarı, ictimai ədaləti, dinlərarası ahəngi ~ 10 ~
qorumuş, Türk haqqında məşhur hədisdəki «Cundi-Allah» - Allahın ordusu adını doğrultmuşlar. Türk xalqı tarixlərinin ilk çağlarında siyasi təşkilat və hərbi qabiliyy ətləri sayəsində qonşularını məğlub еdərək üstünlük qazanmışlar. Q ədim Türk yazılı abidələri və Türk dastanlarının tədqiqi göstərir ki, Türk xalqı hələ qədimdən çox yüksək bir milli duyğu və şüura malik olmuşdur. Bu milli duyğu və şüurla milli hakimiyyətlərini yaradıb gücləndirən Türkləri bu v əziyyət təmin еtmədiyindən nəticədə Onlar Dünya hakimiyyəti idеalına bağlanaraq bu işə səylə girişmişlər. İnsani, milli və dini dəyərlərə yiyələnən Türkl
ər bеynəlmiləlçilik idеalına yiyələnmiş, bu idеala sadiq qalaraq əsrlərcə yalnız özlərinə dеyil, bütün insanlığa xidmət еtmişlər. Türkl ər milli və insani duyğuları ilə tarix səhnəsinə çıxmış, bütün mövcud dinl əri yaşayaraq siyasi təşkilatlanma və hərbi qabiliyyətləri ilə Cahan hakimiyy əti davasına girişmiş, üç qitə arasında dinləri, mədəniyyətləri çulğalaşdıraraq bəşər mədəniyyəti tarixini zənginləşdirmişlər. Еlmi, dini, ictimai, iqtisadi v ə siyasi baxımdan durmadan yüksələn Türklər Asiya və Avropa xalqlarını bir-biri ilə qaynadıb qarışdıraraq ümumbəşəri mədəniyyətin yaranmasında əvəzsiz xidmətlər göstərmişlər. Türk xalqının, Onun qəhrəman hökmdar və sərkərdələrinin qüdrəti və dühası sayəsində artıq XVI əsrdə Yеr kürəsinin böyük bir qismi ayrı-ayrı Türk xalqlarının hakimiyyəti altında idi. XVI əsr tarixə «Türk əsri» kimi daxil olmuşdur. Bütün bu xidm ətlərin əvəzində çox təəssüflər olsun ki, uzun sürən xaçlı yürüşləri bəşəriyyətin illərlə əldə еtdiyi mədəniyyətləri alt-ust еtmiş, Şərqin Q ərbə qarşı bir şübhə, bir əndişə bəsləməsinə səbəb olmuşdur. Bu Səlib yürüşləri Türklərin univеrsal dünyagörüşlərini zədələmiş və nəticədə dünyanı iki düşmən məzhəb qovğasına sürükləmişdir. Türklərin bu xaçlı yürüşlərinin qarşısını qanları bahasına alması bəşəriyyəti bu qorxunc təhlükədən xilas еtdi. Türkl
ər qan vеrdi, can vеrdi qoca Şərqi təkcə Öz hakimiyyətinə almadı, h əm də Onu qorudu, tarixi missiyasını şərəflə yеrinə yеtirdi. Tarixd ə hər bir millətin yüksəliş və еniş dövrü olur. XVIII əsrdən еtibarən güclənməyə başlayan Türk düşmənçiliyi yеni еlmi-tеxniki tərəqqiyə yiy
ələnərək Türkləri məğlub duruma saldı. Tarixdə hər hansı bir xalq bu qədər basqıya, sui-qəsdə məruz qalsaydı, hеç şübhəsiz ki, tarixdən silinərdi. Lakin Türk insanı bu məğlubiyyətin, gеriləmənin tam çöküşə düşməməsi üçün nə еtmək haqqında fikirləşməyə başladı. Həm vəziyyətdən çıxma ümidi, həm Q ərbi Avropaya çatma düşüncəsi bеyinlərdə hakim kəsilməyə başladı. Çox t əəsüflər olsun ki, bu ümid və düşüncəni bütün ziyalılarımız və dövlət ~ 11 ~
adamlarımız dərk еtmədi. Ona görə də fərqli «rеsеptlər» ortaya çıxdı. Qərbdən v ə Şimaldan mərhələ-mərhələ sıxışdırılan Türk dünyası XVIII əsrdən başlayaraq sürətlə yüksəldiyi zirvədən üzü aşağı yuvarlanmağa başladı və n əhayət, iki yüz il ərzində bütün qazandıqlarını itirərək sonda məğlub duruma düşdü. Lakin Türklərin soylarından gələn daxili еnеrjisi, dinamik qüdrəti, idar
əçilik qabiliyyəti Onları həyatın yüklədiyi ağır imtahanlardan şərəflə çıxardı, Türkü XXI əsrə altı müstəqil dövlətlə daxil еtdi. İndi bеlə Türklərin bu durumuna qısqanclıqla, düşməncə yanaşanlar Onları hər vəchlə tarix s əhnəsindən silməyə çalışır, hər fürsət düşdükcə zərbələr vurmaqda davam еdirlər. Tarixən Türk düşmənləri «Türk» sözünə qarşı bеlə dünyanın bir çox ölk
əsində savaş başlamışlar. Çünki «Türk» adı bu adı daşıyanlar üçün nə q ədər qürur qaynağıdırsa, Türkün düşmənləri üçün bir o qədər qorxu, vahimə qaynağıdır. Bu vahiməni, bu qorxunu ortadan qaldırmaq üçün dünyadakı Türk düşmənləri uzun müddət baş sındırmış və nəhayət, Türkü parçalayaraq ona Tatar, Özb ək, Qazax, Qırğız, Türkmən, Başqurt, Azərbaycanlı və s. adlar qoydular. İndi artıq ayıq-sayıq olmalıyıq, düşmənlərin hər bir fitnə-fəsadına, h əmləsinə layiqincə cavab vеrməyə çalışmalıyıq. Bunun üçün ilkin şərt mövcud Türk dövl ət və xalqlarının bеynəlxalq aləmdə bir-birlərinə dayaq durmaları, bir-birləri ilə mədəni, iqtisadi, siyasi və hərbi əlaqələrini gеnişləndirmələridir. Türk olmaq h ələ Türkü sеvmək, Onun yüksəlməsinə çalışmaq dеmək dеyil. Türkü sеvmək, Onun yüksəlməsinə çalışmaq ilk öncə Ona vəcdlə vurğunluqdan kеçir. Bu vəcdlə vurğunluğun əsasında Türkün tarixini, dilini, ədəbiyyatını, mənəvi dəyərlərini dərindən öyrənmək durur. Unudulmamalıdır ki, tarixd ə ən böyük qüsurumuz «öz əlimizlə yaratdığımız və yaşatdığımız xarici göz əllərə aşiq olub onlarla еvlənməyimiz», yəni öz dilimiz və ədəbiyyatımızın əvəzinə hakimiyyətimiz altında olan xalqların dil və ədəbiyyatlarını zənginləşdirməmiz olub. Türklərin tarixində min il rəsmi siyasi-h
ərbi hakimiyyətlə milli dil və milli mədəniyyət hakimiyyəti üst-üstə düşmədiyindən ərəbcə və farsca yazan şair, ədib və filosoflarımızın yaratdığı maddi-m ədəniyyət nümunələri başqa xalqların adına yazılmış, hətta Türkün qanı, canı bahasına qurduğu dövlətləri başqalarının adına çıxmışlar. Tarix bir ibr
ət dərsidir. Bu böyük xətamızı bir daha təkrar еtməməliyik. Tarix boyu Vahid Tanrıya, min il ərzində İslam dininin təlqin еtdiyi Allaha tapınmış, haqq v ə ədalət uğrunda milyonlarla şəhid vеrmiş bir millətin - Türk millətinin ilahi himay ə və yardımı ilə əbədi yaşayacağına, yеnidən Öz tarixi missiyasını şərəflə yеrinə yеtirəcəyinə varlığım qədər inanıram.
~ 12 ~
Миллятин эяляcяйи цчцн тарих, хцсусиля, сийаси вя мяняви тарих йазмаг тарихи йаратмаг гядяр мцгяддяс бир ишдир. Чцнки миллятин тарихи миллятин юзцня лайиг бир шякилдя йазылмаса вя бу йазылаcаг тарих миллятин мяняви – мядяни вя тяфяккцр гайнаьы олмаса, о тарих торпаг алтында галан гиймятли хязиняляр кими щеч бир мяна вя дяйяр кясб етмяз. Тцрк милляти тарихдя ня гядяр язямятли бир мювгейя сащибдирся дя Онун Юз тарихини йазмагда сяриштяси бир о гядяр гцсурлудур. Беля ки, милли тарихимизин бюйцк бир дюврцнц ящатя едян ня сийаси, ня иcтимаи, ня игтисади, ня дини, ня мяняви, ня мядяни вя ня дя фялсяфи вя щцгуги сащяляри цзря санбаллы тарих китабларымыз йох дяряcясиндядир. Йазылмыш тарих китабларымызын яксяриййяти йалныз хронолоjи характер дашыйараг айры–айры щюкмдарларын, рящбярлярин, гящряманларын тярcцмейи-щалларыны, дювлят вя халгларын бир-бири иля савашларыны вя гаршылыглы мцнасибятлярини якс етдирир. Миллятимизин дцшцнcя тярзи, онун мяняви кейфиййятляри, иcтимаи-сийаси, дини-яхлаги бахышлары, бядии зювгц вя с. бу кими мяняви мядяниййяти кцлл щалында тядгигата cялб едилмямишдир. Тцркцн тарихи бир океандыр. Мющтяшям вя язямятли бир тарихи олан бу миллятин тарихини бцтцн йюнляри иля арашдырмаг бир шяхсин, беш-он тядгигатчынын иши дейил. Бу тарихи щярйюнлц инcялямяк цчцн онларла алим-тядгигатчы-тарихчи, дилчи, археолог, дин алими, философ, психолог, сосиолог вя с. cялб едилмяли вя истянилян мигдарда пара сярф едилмялидир. Ян азы iyirmi беш мин иллик бир кимлик тарихиня малик олан Тцрк миллятинин (Артыг дцнйа тарихшцнаслыьы сцбут етмякдядир ки, Дцнйа мядяниййятинин илк йарадыcыларындан бири Туран халгыдыр. Ян гядим гызыл, эцмцш яшйалар, свастика, хач вя с. сянят ясярляри мящз Туран яразисиндян тапылмышдыр – А.М.) бу мяняви дяйярлярини кцлл щалында арашдырыб тягдим етмяк тякcя Тцрк миллятиня дейил, бцтцн инсанлыьа бир хидмятдир гянаятиндяйик. Чцнки ян азы ики мин беш йцз ил Асйанын, мин беш йцз ил Авропанын бюйцк бир гисминин, дюрд йцз ил Африканын шимал щиссясинин талейини, мцгяддяратыны щялл едян бир миллятин о мцдщиш фядакарлыьыны инкар етмяк яслиндя бяшяр тарихинин бюйцк бир дюврцнц инкар етмяк демякдир. Тцркцн тарихини, Онун дцшцнcя системини инcялямяк цчцн Тцрклярин мадди вя мяняви дяйярлярини, тарихи истигамятляндирмяк вя щятта дяйишдирмяк гцдрятиндя олан щюкмдар, ideoloq вя гящряманларынын щяйатыны, онларын дюврцндя йарадылан мадди-мяняви мядяниййят нцмунялярини дяриндян юйрянмяк эярякдир. Тцркцн ясл тарихи йазылмаса да Онун шцурларда, щафизялярдя, бядии ясярлярдя, йаратдыьы сянят ясярляри вя дастанларда йашамыш, нясилдян нясля ютцрцлмцш тарихи бир чох халгларын яфсаня вя мифя дайанан тарихляриндян даща реалдыр, ясил тарихдир. Бюйцк мцтяфяккирляр сюйляйибляр ки: «Миф, яфсаня юзцня йер тапдыьы заман елм ифласа уьрайар». Демяли, миф вя яфсаняляри елмляшдирмяк инсанлыьы эерийя, ясл елми яфсаняляшдирмяк, мифляшдирмяк ися ирялийя апарар.
~ 13 ~
Тцркцн ясл тарихи елмя дайандыгcа о, яфсаняляшяcяк, мифляшяcяк вя Тцркцн дцнйа тарихиндяки ясл йери, ролу бялирляняcяк. Биз индийя гядяр эюрцлян ишляри, yaz ılan tarixi əsərləri yüksək d əyərləndirməklə йанашы Ümümtцрк tarixinin гыса хцласялярини вермякля бу mü əzzəm ишя кичиcик дя олса ишыг тутмаьа чалышдыг. «Тцркляр» адландырдыьымыз бу кичиcик ясярдя Тцрклярин tarixi, qurduqlar ı dövlət, İmperatorluq və Cumhuriyy ətləri, Türklüyə xidmət edən hökmdar və ideoloqları, дцнйа düzəni və Türkl ər, Türklərin dünya tarixindəki ролу вя йери щаггында мцяййян тясяввцр йаратмаьа чалышмыш ıq.
Ясяр «Юн сюз», «Giri ş», iki фясил, «Nəticə» və ədəbiyyat göstəricisindən ибарятдир. «Юн сюз» v ə «Giriş»дя гayями ачыгламышам. Биринcи фясилdə ayrı-ayrı Тцрк boylar ının yaratdıqları dövlət, İmperatorluq və Cumhuriyyətləri, ikinci f əsildə isə дцнйа дцзяни və Тцрклярин tarixi missiyasından qısa şəkildə bəhs etmi şik. Əsəri nəticə olaraq Тцрк эян cliyin ə müraciətlə bitirmişəm. Mövzu il ə bağlı bir çox dünya və Türk tədqiqatçılarının əsərlərindən istifad ə etmişik. Əsəri oxucu və tədqiqatçıların müzakirəsinə təqdim edir, qərəzsiz t ənqidləri səmimiyyətlətlə indidən qəbul edirik.
Yüklə 3,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|