Derecel‹ hassas döKÜm yüzey kal‹tes‹ ve boyutsal hassas‹yet

2.3.2. Kauçuk Kal›p Yap›m›
Yüksek kalitede ürün elde etmek için gereken bir di¤er önemli ifllem kauçuk kal›b›n do¤ru tasar›m›d›r.
Hassas dökümle üretilebilecek parçalar için neredeyse hiçbir s›n›r yoktur. Tek s›n›r, tasar›mc›n›n hayal
gücü ve yarat›c›l›¤›d›r. Kal›p yap›m›n› ö¤renmek uzun süreli pratik gerektiren bir ifltir.
Do¤al, sentetik ve silikon kauçuklar olmak üzere pek çok tür ticari kauçuk mevcuttur. Her türün ayr›
özellikleri vard›r ve dökülecek parçan›n flekline göre en uygunu olan› tercih edilir. Genellikle do¤al
kauçuk daha dayan›kl› ve afl›nmaya karfl› dirençliyken, silikon kauçu¤un dayan›m› düflük ancak ince
detaylar› kopyalama kabiliyeti daha yüksektir. ‹ki bileflenli vulkanizasyon gerektirmeyen kauçuklar
ticari olarak en son ortaya ç›kan malzemelerdir. Görünüfle göre kullan›mlar› kolayd›r ancak di¤er
kauçuk türlerine göre afl›nma dayan›mlar› oldukça düflüktür. Her tür kauçuk dikkatlice kullan›lmal›d›r,
üreticilerin tavsiyelerine s›k› olarak uyulmal›d›r.
Kal›p yap›m› öncesinde master model, ya¤ giderici çözelti içeren ultrasonik banyoda dikkatlice
temizlenmelidir. Vulkanize kauçuk kullan›ld›¤›nda kauçuk, metal bir çerçeve içerisine (tercihen dövme
alüminyum)  kat kat s›k›ca yerlefltirilir. Model, kauçu¤un merkezine yerlefltirilir ve üzerine eflit say›da
kauçuk kat› konur. Vulkanizasyon presinin s›cakl›k kontrollü plakalar› vard›r. Kullan›lan kauçuk çeflidine
ba¤l› olmakla birlikte 150-160 °C aras›nda bas›nç alt›nda vulkanizasyon gerçekleflir. Plakalar aç›larak
metal çerçeve presten al›n›r ve kal›p tek parça olarak ç›kart›l›r. Keskin bir b›çak veya neflterle kauçuk
kal›p iki yar›ya ayr›l›r ve master model kal›ptan ç›kart›l›r. Kauçuk kal›b›n ikiye kesilmesi kal›p yap›m›n›n
en çok beceri ve tecrübe gerektiren k›sm›d›r. Kesilen parçalar›n model ç›kar›ld›ktan sonra birbirini tam
olarak karfl›lamas› ve kapanmas› gerekmektedir. Do¤ru flekilde ikiye ayr›lmam›fl kal›plar mum enjeksiyonu
s›ras›nda sorunlara neden olacakt›r [11].
Hassas dökümde iflleme toleranslar›n› belirlemedeki en önemli faktör mum modelin boyutsal de¤iflimidir.
Model kal›b› ile mum model aras›nda oluflan boyutsal de¤iflim, ›s›l genleflme, daralma ve s›cak
deformasyon gibi olgulardan oluflan bir fenomendir. Model kal›b›n›n boyutlar› mumun termofiziksel
ve termomekanik özellikleri ile k›s›tlay›c› geometrik etkenlere, kal›p çevrim süresine, kal›p s›cakl›¤›na,
enjeksiyon bas›nc› ve s›cakl›¤›na göre belirlenir [12].

---

26
Hassas Döküm Yöntemi